LXXX. ODGURMIŞ BU RÜYAYA BAŞKA BİR TÂBİR SÖYLER [ODGURMIŞ BU TÜŞKE ADIN YÖRÜG AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6047	yanut birdi odgurmış aydı tüşüm yörügi bu ermez ay işim tuşum	Odgurmış cevap verdi ve : — Ey dostum, rüyanın tâbiri böyle değildir — dedi —
6048	özüng körmiş erse bu tüşni yatıp yörügi ol erdi kim aydıng itip	Eğer uykuda bu rüyayı sen görmüş olsa idin, bunun tâbiri de senin güzelce yorduğun gibi olurdu.
6049	sening himmeting barça dünya turur bu dünya tilegli bu dünya bulur	Senin gayretin hep bu dünya içindir; bu dünyayı isteyen bu dünyayı bulur.
6050	nıening bu özüm kaçtı dünya kodup bu yirde turur men kör emgek yüdüp	Ben ise, bu dünyayı bırakıp kaçtım; zahmetlere katlanarak, burada yaşıyorum.
6051	tükel yörmeding tüş yörügin manga eşitgil bu tüş men yöreyin sanga	Sen benim rüyamı tam olarak yormadın; dinle, bu rüyayı ben sana tâbir edeyim.
6052	ediz bagnalıg men şatu kördüküm tiriglik turur ay kadaş yördüküm	Gördüğüm basamaklı yüksek merdiveni, ey kardeş, ben hayat olarak yoruyorum.
6053	şatunung başınga tegi yokladım yaşımnı tükettim tiriglik yidim	Merdivenin başına kadar yükselmem, yaşımın tükenmesi, hayatımın tamamlanmasıdır.
6054	başınga agıp men ol atçı kelip manga birdüki suvnı içtim alıp	Merdivenin başına kadar yükseldim ve o atlının gelerek bana verdiği suyu alıp içtim.
6055	ol atçı turur kör atalıglarıg atasız kılıglı ay kılkı arıg	Evlâtları babasız bırakan bu atlıdır, ey temiz kalpli insan.
6056	ol atçı turur kör itilmişlerig buzuglı yorıtmaglı canlıg tirig	Tanzim edilenleri bozan ve hayattaki canlıları hareketsiz bırakan bu atlıdır.
6057	ıdışlıg suvug men tükel içmişim tiriglikke yördüng uzattıng yaşım	Benim kaptaki suyu alıp içmiş olmamı sen hayata yordun ve ömrümü uzattın.
6058	tiriglik bolur suv sen aymış teg ök yarım içse kalsa yarımı ülüg	Su, eğer yarısı içilir ve yarısı bırakılırsa, senin dediğin gibi, hayata delâlet eder.
6059	yanm suv içip kodtum erse yarım yarım kalgay erdi tirigliklerim	Ben de suyun yarısını içip, yansını bırakmış olsa idim, ömürümün yansı kalmış olurdu.
6060	ıdışlıg suvug içtim emdi tükel tükettim tiriglik esen edgü kal	Kaptaki suyun tamamını içtim ve hayatımı tamamladım, sen sağ ve hoşça kal.
6061	negü tir eşitgil ukuşlug bügü bügüler sözin sözke ul tüp tigü	Akıllı hakîm insan ne der, dinle; hakimlerin sözünü sözlerin temeli ve esâsı olarak kabul etmelidir.
6062	ıdışlıg suvug tüşte içse yarım tükedi tiriglik yarımı birim	Rüyada bir kaptaki suyun yarısı içilirse, hayatın yarısı tükendi ve yarısı borç olarak kaldı;
6063	kalı içse suvnı tüketü tükel tükedi tiriglik kazıldı kırım	Eğer suyun tamamı sonuna kadar içilirse, hayat sonuna erdi ve mezar kazıldı demektir.
6064	yokaru uçup bu özüm terigdüki yaşıl kökke örlep tengip singdüki	Benim yukarı uçup, kaybolmam ve mâvî göğe çıkıp, boşluğa karışmam,
6065	süzük can turur ol bu keptin çıkıp yana yandı kelmez yiringe agıp	Temiz canın bu kalıbından çıkarak, bir daha yerine dönmemek üzere uçmuş olmasına delâlet eder.
6066	bayat tüşte belgürtti emdi manga ölümke anungu kerek ay tonga	Tanrı bana şimdi bunu rüyada malûm etti; ey kahraman, artık ölüme hazırlanmam lâzımdır.
6067	bu tüşnüng yörügi bu yanglıg turur adınsıg yörer sen manga ay unur	Bu rüyanın tâbiri böyle olur; ey kudretli insan, sen bunu bana başka türlü yoruyorsun.
6068	sen edgü kılur sen mening könglümi ölüm utru keldi otı yok emi	Sen benim gönlümü teselli etmek istiyorsun; fakat ölüm karşıma geldi, bunun çâresi ve devası yoktur.
6069	baka körgil emdi ay köngli tirig ölüm kötki kıldı yagız virlerig	Ey gönülü diri olan insan, dikkat et, ölüm kara toprakları tepeciklere çevirdi.
6070	neçe karşı ordu bezeklig saray ölüm buzdı barça turu kaldı hay	Hey, ölüm nice konak, köşk ve süslü sarayları darmadağın etti ve ıssız bıraktı.
6071	neçe kür küvenür bedük beglerig ölüm yirke soktı baka kör tirig	Ölüm nice cesur ve kendine güvenir büyük beyleri toprağa soktu, ey yaşayan insan, dikkat et.
6072	neçe küç bileklig yumıtmışlarıg ölüm tuttı saçtı yırattı arıg	Ölüm nice kuvvetli bileklerin topladıklarını alıp, hepsini saçtı ve dağıttı.
6073	tang ermez ölüm togsa yalnguk ölür kamug tın tokıglı ölümke turur	Buna şaşmamalı; ölüm doğarsa, insan ölür; bütün nefes alanlar ölmeğe mahkûmdur.
6074	tangı bu turur kör ölügli et öz ölümüg unıtıp kodur tilde söz	Şaşılacak şey şudur ki, fâni vücûd ölümü unutur ye bunun lâfını bile etmez.
6075	usayuk bu yalnguk bilir ölgüsin özindin kitermez usallık usın	Bu insan gafildir; öleceğini bildiği hâlde, gaflet uykusundan kurtulamaz.
6076	ölüm hak turur kör keçiş yok adın negü erki halim ölümde kidin	Ölüm haktır, ondan kurtulmak imkânı yoktur; ölümden sonra acaba hâlim nice olacak.
6077	sakınçım bu ol ay köngüldeş işim ölümde kidin tengri itsü işim	Ey gönül arkadaşım, endişem budur; Tanrı ölümden sonraki işlerimi düzene koysun.
6078	barın tap kılıp men keçürdüm künüm erej emgek ertti yarudı tünüm	Ne varsa, ona kanâat ederek, günümü geçirdim; huzur veya zahmet, bunlar geçti; gecem de sonsuz olmadı.
6079	kısga tuttum tavar tirmedim hava arzularka köngül birmedim	Elimi kısa tuttum, mal toplamadım, heva ve arzulara gönül vermedim.
6080	bu künke sakındım özüm yüklerin yinitmek tiledim yazukum barın	Bu günümü düşünerek üzerimdeki bütün yükleri ve günahlarımı hafifletmek istedim.
6081	negü tir eşitgil bilig birgüçi bagırsak bu öt sav eng birgüçi	Bilgi öğreten, nasihat ve öğüt veren merhametli insan ne der, dinle.
6082	usanma katıglan yüküngni yinit yolung kılda yinçge özüngni könit	Gafil olma, gayret et, yükünü hafiflet; yolun kıldan incedir, doğru yürü.
6083	bu kün yatma emge işingni itin keçer emgeking sen köçerde unit	Bugün yatma, zahmet çek, işini tanzim et, bu geçici zahmetlerini sen göçerken unut.
6084	yana aydı ay çın bagırsak kadaş barır men udu sen kelir sen adaş	Yine dedi; — Ey gerçekten bana bağlı kardeşim, ben gidiyorum, benim arkamdan sen de geleceksin.
6085	sanga kaç agız söz pzüm sözleyin unıtma anı sen meningde kidin	Sana bir kaç söz söyleyeyim, sen bunları benden sonra da unutma.
6086	tirigde bagırsak özüm bolsunı özümde kidin bu sözüm kalsunı	Henüz hayatta iken, sana bir iyiliğim dokunsun; ben gittikten sonra bu söz de benden kalsın.

LXXIX. ÖĞDÜLMİŞ ODGURMIŞ'IN RÜYASINI TÂBİR EDER [ÖGDÜLMİŞ ODGURMIŞ TÜŞİŊE TA’BİR KILMIŞIN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6037	yanut birdi ögdülmiş aydı bu tüş idi edgü tüş ol kör asgı öküş	Öğdülmiş cevap verdi ve: —Bu rüya çok iyi ve çok güzel bir rüyadır — dedi —
6038	nelük özke teŋsiz yörer sen yörüg yörügke barır tüş ay köŋli örüg	Niçin rüyanı kendine fena yoruyorsun; ey nefsine hâkim olan insan, rüya tâbirine göre çıkar.
6039	agış barça tüşte agırlık bolur agarı teŋinçe ulugluk bulur	Bütün rüyalarda yükselme itibâra delâlet eder, insan yükseldiği nisbette şeref bulur.
6040	neçe agsa tüşte agar kut kıvı agırlık bulur ked bulur yüz suvı	Rüyada insan ne kadar yükselirse, onun bahtı ve hâli de o kadar yükselir.
6041	şatuka agar teg agar ol kutı ulugluk bile ilde yadlur atı	Merdivenden çıkar gibi, onun saadeti yükselir ve adı büyüklük ile şöhret bulur.
6042	munukı bu sözke tanuk keldi söz tüşüg yörgüçi tüş yörüp kodtı öz	işte bu söz buna delildir, rüya tâbircisi bunun öyle yorup-bırakmıştır.
6043	şatu tüşte ‘izz ol agarı teŋi birer bagna sayu agırlık öŋi	Rüyada merdiven izzettir, insan yükseldiği nisbette ve her basamak için ayrı bir itibar görür.
6044	neçe agsa anca agırlık bulur ajun malı kut kıv bulur öz oŋı	Ne kadar yükselirse, o kadar hürmet görür; saadet, talih ve dünya malından nasibini alır.
6045	ıdışlıg suvug sen alıp içtüküŋ tiŋlik uzun bolga yıldız köküŋ	Kaptaki suyu alıp içmek kendinin ve neslinin uzun hayata nâil olacağına delâlettir.
6046	uçup kökke örlep tükel agdukuŋ tilek birge teŋri negü koldukuŋ	Kalkıp göklere uçarak, en yükseklere çıkman ise, Tanrının senin bütün arzularını yerine getireceğine delâlet eder.

LXXVIII. ODGURMIŞ ÖĞDÜLMİŞ'E RÜYA GÖRDÜĞÜNÜ SÖYLER [ODGURMIŞ ÖGDÜLMİŞKE TÜŞ KÖRMİŞİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6032	yanut birdi odgurmış açtı tilin ayur sözleyin men köŋülke alın	Odgurmış söze başladı ve cevap verdi: — Pek âlâ, söyleyeyim, sen dikkatle dinle — dedi —
6033	şatu kördüm elig anıŋ bagnası yüz utru uruglug ediz hem yası	Rüyamda bir merdiven gördüm, onun elli basamağı vardı; yüksek ve enli, karşıma dikilmişti.
6034	aŋar agdım emdi birer bagnaça başıŋa tegi bagna şadım neçe	Ben bu basamaklara birer-birer basarak, yukarı çıktım; sonuna kadar kaç basamak olduğunu saydım.
6035	başında bir atçı maŋa suv birür alır men tüketü içip öz kanur	Son basamakta bir atlı bana su uzattı; ben de alıp, sonuna kadar içtim ve suya kandım.
6036	anıŋda basa kökke uçtum teŋip özüm belgüsüz boldı örlep siŋip	Ondan sonra havaya yükselerek, göğe uçtum ve yükselip, gözden kayboldum.

LXXVII. ÖĞDÜLMİŞ ODGURMIŞ'A RÜYA TÂBİRİNİ SÖYLER [ÖGDÜLMİŞ ODGURMIŞKA TÜŞ YÖRÜGİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
5993	bu tüş ‘ilmi bilgü kerek aşnu ked yöre bilse ötrü idi saknu ked	Rüyayı yorabilmek için, önce bu tâbir ilmini çok iyi bilmek lâzımdır.
5994	telim türlüg ol emdi tüşke yörüg anı bilgü barça ay kılkı örüg	Bu rüya tâbiri çok çeşitlidir; ey sakin tabiatli insan, bunların hepsini bilmek gerekir.
5995	biligsizke ayma tüşüŋni aça bilirke ayıt tüş ayıtma kiçe	Bilgisize rüyanı açma ve anlatma, rüyanı bilene sor ve bunu geciktirme.
5996	kiçeki tüşüŋke yörügi adın yana körse kündüz körügi adın	Gece gördüğün rüyanın tâbiri başka, gündüz gördüğün rüyanın tâbiri başkadır.
5997	bu tüş ‘ilmiŋe baksa şartı öküş munı bilgü aşnu yetürse ukuş	Bu rüya tâbiri, dikkat edersen, bir çok şartlara bağlıdır; buna akıl erdirmek için, önce şunları bilmek lâzımdır.
5998	tüşüg yörmegü öz köŋülçe körüp yime aymagu tegme erke turup	Rüya görünce, onu kendi gönülüne göre yormamalı ve her kese bunu söylememelidir.
5999	tüşüg barça tüş tip tilin yörmegü bu tüşnüŋ yörügi telim ay bügü	Her rüyayı da rüya diye yormamalı, ey hakîm, rüyanın tâbiri çoktur.
6000	tüşüŋ yörme yörse bilig birle yör kıyas ma’ni birle idi yetrü kör	Rüyanı yorma; yorarsan, bunu bilerek yor ve mânasını dikkatle mukayese et.
6001	kişi tüş tüşese yörügke barır yöre bilmese tüşnüŋ asgı kalır	İnsan nasıl yorarsa, rüya ona göre zuhur eder; tâbir etmesini bilmezsen, rüyanın faydası yoktur.
6002	negü tir eşitgil ay bilgi tetigiz bu söz işke tutgıl kızartgıl meŋiz	Denizler kadar geniş bilgili insan ne der, dinle; bu söze göre hareket et, yüzün gülsün.
6003	yörügke barır tüş tüşüŋ yakşı yör tüpi aslı bilgil ukuş birle kör	Rüya yormağa bakar, rüyanı dikkatle, bilerek ve anlayarak yor.
6004	neteg yörse tüşni anı teg bolur yavuz yörme tüşni saŋa kılga kor	Rüyayı nasıl yorarsan, neticesi ona göre olur; rüyayı kötüye yorma, sana zararı dokunur.
6005	telim tüş bolur yim içimke barır yaragsız yimiş bolsa teŋsiz kelir	Bir çok rüyalar vardır ki, yemek ve içmekten gelir; yaramayan yemekler yenilmiş ise, rüya da uygunsuz olur.
6006	takı bir tüş ol kör bu yıl faslıŋa tadusı küçenip barır aslıŋa	Bâzı rüyalar vardır ki, yılın mevsimlerine bağlıdır; ahlattan biri kuvvetlenerek, rüyayı kendi aslına çeker.
6007	yıl ülgi yaz erse kiçig erse er kızıl körse barça yagız körse yir	Yılın mevsimi bahar ve insan da çok genç ise, her şeyi kızıl ve yeri kara görürse,
6008	anı kan küçemiş bolur belgülüg ayu bir kan alsun aŋar ülgülüg	Belli ki, onun kanı kuvvetlenmiştir, ona bir mikdar kan aldırması tavsiye edilir.
6009	yıl ülgi yay erse tüşegli yigit sarıg al tüşese ya kürküm ögit	Yılın mevsimi yaz ve rüya gören delikanlı ise, rüyasında sarı, penbe renklerle safran veya öğütülmüş bir şey görürse,
6010	sarıgı küçenmiş bolur ay bügü özini boşutgu terengbin yigü	Ey hakîm, onun safrası kuvvetlenmiş olur; midesini boşaltması ve kudret-halvası yemesi lâzımdır.
6011	yıl ülgi küz erse er erse orut kara körse tag ya kudug körse üt	Yılın mevsimi güz ve insan da geçkin bir yaşta ise, rüyasında siyah, dağ, kuyu veya çukur görürse,
6012	bu sevda küçenmiş bolur ay kadaş ot içgü meŋesin arıtgu adaş	Ey kardeş, onun sevdası kuvvetlenmiştir; ey dostum, o ilâç içmeli ve beynini temizlemelidir.
6013	kış erse yana tüş körügli karı akar suv tüşese ya buz kar tolı	Mevsim kış ve rüya gören de ihtiyar ise, rüyasında akar su veya buz, kar ve dolu görürse,
6014	küçenmiş bolur kör anıŋ balgamı isig neŋ yitürgü içürgü emi	Onun balgamı kuvvetlenmiş olur; bunun ilâcı ona sıcak şeyler yedirmek ve içirmektir.
6015	takı biri azgas u ahlam bolur bu tüşke yörüg yok ay kılkı unur	Bir de bir nevi karışık rüyalar vardır; ey kudretli insan, bu rüyalara tâbir yoktur.
6016	kiçe saknu yatsa anı körse tüş aŋar ma yörüg yok anıŋ yaŋı tuş	Bir kimse akşam bir şey düşünerek yatar ve bunu rüyasında görürse, bunun için de uygun bir tâbir yoktur.
6017	takı bir tüş ol körse yektin bolur tüşegli anı körse suvka yunur	Yine bir rüya vardır ki, bu şeytandan gelir; bu rüyayı gören kimse gusül etmelidir.
6018	yana pişesin körse tüşte kör er aŋar ma yörüg yok ay kılkı kür er	Eğer bir kimse rüyada kendi san'atini görürse, ey cesur insan, bunun da tâbiri yoktur.
6019	munı barça bilgü yetürgü ukuş adırgu ödürgü anın yörse tüş	Bunların hepsini iyice bilmeli, anlamalı, ayırmalı, seçmeli ve sonra rüyaları tâbir etmelidir.
6020	negü tir eşitgil muabbir hakim ayıtgu kerek er tüşer erse kim	Rüya tâbir eden hakîm ne der, dinle; rüyayı kim görmüş ise, tâbirini de o sormalıdır.
6021	bu tüş körse yörme bilü bilmeyü neteg yörse tüşni bolur anlayu	Rüya görünce, onu bilir-bilmez yormamalı; rüya nasıl yorulursa, öyle çıkar.
6022	sakınç körse tüşte yanutı sevinç sevinç körse kadgu bolur yıglayu	Kederli bir rüya görülürse, bunun karşılığı sevinçtir; sevinç görülürse, kaygı gelir ve insanı ağlatır.
6033	bir ök yaŋlıg ermez bu tüşke yörüg munı ked sakıngu ay kılkı örüg	Her rüya aynı şekilde tâbir edilmez, ey mekîn insan, bunu çok iyi düşünmelidir.
6024	kara ‘âm tüşiŋe yörügi adın adın boldı begler tüşi kör adın	Avam rüyasının tâbiri başka, beylerinki ise, başkadır; dikkat et.
6025	sevinç körse tüşte oyun ya büdig sakınç kadgularka açıldı kezig	Bir kimse rüyasında neş'e, oyun ve raks görürse, keder ve kaygılar başlayacak demektir.
6026	yana yıglasa tüşte körse sakınç erej birle avnur bulur miŋ sevinç	Eğer biri rüyada ağlar ve keder görürse, o kimse rahat içinde avunur ve bin türlü sevinç bulur.
6027	yana tüş bolur kör yörügi anıŋ adınka bolur asgı bolmaz seniŋ	Bir de öyle rüya vardır ki, bunun tâbiri başkasını ilgilendirir, sana bir faydası olmaz.
6028	kişike körüp yörlür emdi bu tüş aŋar yakşıg erse yagutur ukuş	Rüya adamına göre tâbir edilir; yorarken, akıl ona uygun olanı yakıştırır.
6029	tüş ol kör anı körse beklig bolur ol ok tüş takı birni iglig kılur	Rüya vardır ki, onu gören sıhhate kavuşur; aynı rüya başka birini hasta eder.
6030	munı barça bilgü kerek ay kadaş anın ötrü yörse tüşüg ay adaş	Ey kardeşim, bunun hepsini bilmek gerek; ey dostum, rüya ondan sonra yorulur.
6031	negü ol tüşüŋni maŋa ay aça anı men yöreyin kör adra seçe	Şimdi sen nasıl bir rüya gördün, bana bunu iyice anlat, ben de onu düşünüp-taşınarak, tâbir edeyim.

LXXVI. ODGURMIŞ'IN HASTALANARAK ÖĞDÜLMİŞ'İ ÇAĞIRDIĞINI SÖYLER [ODGURMIŞ İGLİG BOLUP ÖGDÜLMİŞNİ ÜNDEMİŞİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
5953	bu künlerde bir tün bu ögdümişe turup yatgalır erdi yastap başa	Günlerden bir gün Öğdülmiş başını yatağa koyup, uyumak üzere iken,
5954	kapugda ün itti bedük ündedi kişi ıdtı tavrak baka kör tidi	Birinin kapıda gürültü ettiğini ve yüksek sesle bağırdığını duydu ve "Git, bak!" diye, acele birini gönderdi.
	OGLAN CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HİZMETÇİNİN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
5955	yumuşçı bakıp aydı bir er turur sözüm bar tuşayın tiyü yol kolur	Hizmetçi baktı: —Bir adam gelmiş, söylenecek sözüm var diye, yanınıza girmek istiyor — dedi.
	ÖGDÜLMİŞ SU'ALİ OGLANKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN HİZMETÇİYE SUÂLİ
5956	yana aydı bargıl ayıtgıl sözi ne ermiş negü tir kim ermiş özi	Öğdülmiş: — Git, sor; sözü ne imiş, kim imiş, ne söyleyecekmiş — dedi.
	OGLAN SU'ALİ YUMUŞÇIKA	HİZMETÇİNİN HABERCİYE SUÂLİ
5957	yana çıktı oglan ayıttı sözin kayun kelmişin hem tilekin özin	Hizmetçi tekrar çıktı ve gelene nereden geldiğini; kim olduğunu, arzusunun ne olduğunu sordu.
	YUMUŞÇI CEVABI OGLANKA	HABERCİNİN HİZMETÇİYE CEVABI
5958	bu er aydı odgurmış ıdtı mini sözüm bar kadaşın köreyin kanı	O— Beni Odgurmış gönderdi, bir sözüm var; haydi, kardeşini göreyim — dedi.
	OGLAN CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HİZMETÇİNİN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
5959	ukup kirdi aydı negü aymışın kadaşı anıŋdın yumuş ıdmışın	Hizmetçi geri dönüp, onun dediklerini ve kardeşinin onun vasıtası ile bir haber göndermiş olduğunu söyledi.
	ÖGDÜLMİŞ SUALİ YUMUŞÇIKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN HABERCİYE SUÂLİ
5960	kopa keldi terkin aŋar kıldı yol bu er kirdi ötrü selam kıldı ol	Öğdülmiş derhâl yerinden kalkıp, onu içeri almalarını söyledi; adam bunun üzerine girip, selâm verdi.
5961	ayıttı kayudın kelir sen tiyü tilekiŋ ne erki sözüŋ ay bügü	Öğdülmiş ona: -—Nereden geliyorsun— diye sordu —arzun ve sözün nedir, ey hakîm, söyle — dedi.
	YUMUŞÇI CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HABERCİNİN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
5962	bu aydı mini ıdtı odgurmışa saŋa aydı kelgil maŋa bir tuşa	Haberci: — Beni buraya Odgurmış gönderdi; senin için, gelsin; onu bir göreyim, dedi.
5963	agır boldı köŋli yatur ınçıkın tegip tuş aŋar bir ay köŋli yakın	Artık ağırlaştı, bitkin bir hâlde yatıyor; ey gönülü yakın, gidip onu bir görün — dedi.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI YUMUŞÇIKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN HABERCİYE CEVABI
5964	yanut birdi ögdülmiş aydı kele negü erse yigil baralım bile	Öğdülmiş cevap verdi: — Gel, bir şeyler ye, beraber gideriz—dedi.
	YUMUŞÇI CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HABERCİNİN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
5965	unamadı aydı kadaşıŋ halı yavuzrak ay bilgem köner teg yolı	Haberci bunu kabul etmedi ve: — Kardeşinin hâli çok ağırdır; ey bilginim, yolcu gibi görünüyor.
5966	men aşnu barayın seniŋdin oza sen akru udu kel ay kılkı tüze	Ben acele önceden gideyim; ey temiz kalpli insan, sen yavaşça arkadan gel — dedi.
5967	kapugdın yana evre yandı ive eŋip kaldı ögdülmiş elgin ova	Kapıdan tekrar koşarak geri döndü, Öğdülmiş ellerini ovuşturarak, şaşırmış bir hâlde kaldı.
5968	turup evke kirdi idi kadgulug sevinç kitti boldı sakınçı ulug	Kalkıp, derin kaygı içinde eve girdi; neşesi kaçtı, büyük bir yeise kapıldı.
5969	yatu kördi anca usı kelmedi tüni boldı yılca yitip bolmadı	Bir müddet yattı, baktı ki, uykusu gelmiyor; gecesi yıl kadar uzadı, bitmek bilmedi.
5970	közin yumdı erse udımak tilep usı uçtı bardı közindin yi rap	Uyumak arzusu ile gözlerini kapamak istedi, fakat gözünden uykusu uçup gitti.
5971	yana turdı anca bu oldurdıya sarıg taŋ ata keldi öŋdürdi ya	Tekrar kalkıp, bir parça oturdu; sarı tan atmağa başladı ve yayını kurdu.
5972	çiçeklikte sandvaç ünün sumlıdı üdiklig eşitti köŋül yalŋudı	Bahçede bülbül yabancı bir dilde bir şeyler söyledi; bunu duyan sevdâlının gönlü tutuştu.
5973	atın mindi bardı kadaşı tapa tegip kirdi tuştı elig yüz öpe	Atına bindi ve kardeşine doğru gitti, varıp girdi; el ve yüzünü öperek, onunla buluştu.
5974	kadaşını kördi uzatu yatur çögesin töşenmiş yiŋin yastanur	Kardeşine baktı, uzanarak yatmış; abasını döşenmiş ve başını yenine yaslamıştı.
	ÖGDÜLMİŞ SU’ALİ ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A SUÂLİ
5975	ayıttı ne boldı özüŋ ay kadaş sini kördüm emdi köŋül boldı baş	Öğdülmiş:—Ey kardeş, sana ne oldu; seni böyle görünce, gönülüm yaralandı — dedi.
	ODGURMIŞ CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
5976	ayur ay kadaşım yolum köngelir ölüm tutgakı tuttı öz bargalır	Odgurmış cevap verdi: — Ey kardeşim, yolum göründü; ölüm öncüsü yakaladı, artık gitmek üzereyim,
5677	seniŋ bir yüzüleni köreyin tiyü saŋa tegdi emgek okıdım berü	Yüzünü bir defa daha göreyim diye seni buraya çağırdım; sana zahmet oldu — dedi.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
5978	yanut birdi ögdülmiş aydı ay can tirig bolsa yalŋuk yorır ig togan	Öğdülmiş cevap verdi: —Ey canım, insan hayatta oldukça, acılara ve hastalığa mâruz kalabilir — dedi —
5979	yavuz kılma köŋlüŋ tiliŋni yıga yazukka kefaret bolur ig toga	Gönülüne fena şeyler getirme, böyle şeyler söyleme; ağrı ve hastalık günahlara kefaret olur.
5980	negü tir eşitgil biliglig sözi bilig ol kiterdeçi köŋül tozı	Bilgilinin sözü ne der, dinle; gönülün tozunu gideren bilgidir.
5981	yazukka kefaret ig ol kör saŋa yazuksuz kişi kim ayu bir maŋa	Senin için bu hastalık günahların kefaretidir; günahsız kim var, bana söyle.
5982	kişi iglese barça töklür yazuk yazuk tökse kutlur kişi ay toŋa	İnsan, hastalanırsa, onun bütün günahları dökülür; ey kahraman, günah dökülünce, insan kurtulur.
5983	kişi barça yazuk kılur az öküş yazuksuz kişi bu ajunda küsüş	Her insan az-çok günah işler; günahsız insan bu dünyada nâdirdir.
5984	igiŋ edgü bolga esen bolga sen yazukuŋ arıgay muyan bulga sen	Hastalığın iyileşecek ve sen de sıhhate kavuşacaksın; günahın temizlenecek ve sevaba nail olacaksın.
5985	nelük tilde körksüz yorıtur sen söz ölürüŋ ne bildiŋ aya köŋli tüz	Niçin böyle fena-fena sözler söylüyorsun; ey temiz kalpli insan, öleceğini neden anladın.
	ODGURMIŞ CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
5986	yanut birdi odgurmış aydı sebeb ölümüg tüşümde yaruk kıldı rab	Odgurmış cevap verdi: — Sebebi şudur, rabbim rüyamda bana ölümü gösterdi — dedi —
5987	tüşedim tüşümdin açıldı maŋa ölürüm ukuldı maŋa ay tonta	Rüya gördüm, rüyamda bu bana belli oldu ve öleceğim anlaşıldı, ey kahraman.
5988	bayat edgü isiz yorıtsa kaza yorıtur anı yatsa tünle uda	Tanrı, iyi veya kötü, kazasını bildirmek isterse, bunu gece yatarken, uykuda bildirir.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
5989	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz yime edgü ermez aya köŋli tüz	Öğdülmiş cevap verdi: — Ey temiz kalpli insan, bu söz de iyi değildir — dedi —-
5990	ölür erse iglep kişi tegme ig kişi kalmagay erdi yirde tirig	İnsan her hastalıktan Ölse idi, yer yüzünde canlı kimse kalmazdı.
5991	tirig yalŋuk oglı igin igler ök kamug ig ölüm birle kesmez bu kök	Hayatta insan-oğlu her vakit hastalanabilir, fakat her hastalık bu kökü ölümle kesmez.
5992	tüşer ök kişi tüş udısa yatıp anı yörgüçiler yörer uz itip	insan yatıp, uyursa, rüya görür; ancak tâbirciler onu iyi bir şekilde yorabilir.

LXXV. DOĞRULUĞA KARŞI DOĞRULUK VE İNSANLIĞA KARŞI İNSANLIK GÖSTERİLMESİNİ SÖYLER [KÖNİLİKKE KÖNİLİK KİŞİLİKKE KİŞİLİK KILMAKIN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
5762	bu bir türlügi ol takı birsini ayayın eşitgil aça men anu	Bu bir türlüsüdür; birini daha dinle, ben onu da sana izah edeyim.
5763	unıttıŋmu erki azu örtülüp bu iş ötrü tuttuŋ ne asgı körüp	Sen bir şeyi acaba unuttun mu, yoksa bu kapalımı kaldı; ne fayda umarak, bu işi yapmak istiyorsun.
5764	bilir sen ajunda bu ögdi öküş vefalıg kişike bolur ay küsüş	Bilirsin ki, dünyada vefalı insanlar çok takdir edilir ve alkışlanır, ey aziz insan.
5765	ajun boldı erse törü örıgdisi kişike kişilik bolur belgüsi	Dünya yaratılalı beri bir kanun ve âdet vardır ve bunun nişanesi de insanlara karşı insanlık göstermektir.
5766	kişi edgülükke kılur edgülük biriŋe yanutı kılur on ülüg	insan iyiliğe karşı iyilik yapar; hattâ bir iyiliğe on iyilik ile mukabele etmelidir.
5767	kimiŋ aslı bolsa atadın arıg anıŋdın kelir edgü ilke asıg	Kimin soyu babadan temiz ise, ondan memlekete iyilik ve fayda gelir.
5768	ana ogrılık suv alınsa yaşut ogul togsa andın bolur ilke yut	Eğer ana hırsızlık suyunu gizlice alır ve bundan bir oğul doğarsa, o memleket için bir âfet olur.
5769	baka kör sen emdi ilig edgüsin özüŋ buldı nimet yigü kedgüsin	Şimdi hükümdarın iyiliği için çalış, sen ondan, yiyecek, giyecek gibi, bir çok nimetler gördün.
5770	bu erdem bilig ya ukuşka kamug sebeb boldı ilig açıldı kapug	Bütün bu faziletlere, bilgi ve anlayış sahibi olmana hükümdar sebep oldu ve bu yüzden sana bütün kapılar açıldı.
5771	sini at ayag birle kıldı ulug saŋa edgülükke ol açtı kapug	O sana unvan ve rütbeler verdi, seni yükseltti; iyilik kapılarını o sana açtı.
5772	unıttıŋmu erki bu edgülerig yanut kılmagumu ay köŋli tirig	Bu iyilikleri, acaba unuttun mu; ey gönülü diri; bütün bunlara karşı hiç bir mukabelede bulunmamalı mı.
5773	sözledim men sözüg ay kadaş irilme serilme körıgül kılma baş	Ey kardeş, ben bir az sertçe konuştum; bana kızma, hiddetlenme ve gönlün kırılmasın.
5774	köni söz irig ol köŋülke açıg siŋürse anıŋ asgı birgey tatıg	Doğru söz sert olur ve gönüle acı gelir; bu sözün mânasını iyice ruhuna sindirirsen, faydası senin için tatlı olur.
5775	irig sözke buşma kalı tegse söz köni söz irig ol iriglenme öz	Eğer sana sert söz söyleyen olursa, buna kızma; doğru söz sert olur, sen buna karşı sertlik gösterme.
5776	muŋar meŋzetü keldi emdi sözüm eşitgil munı sen ay körklüg yüzüm	İmdi buna benzer bir sözüm var; ey güzel yüzlüm, onu dinle.
5777	köni söz açıg ol siŋürgil anı yarın asgı kelgey süçitgey sini	Doğru söz acıdır; onu hazmedebilirsen, yarın faydasını görürsün, o sana zevk verir.
5778	köni söz köŋülke kör açıg irig irig söz köni ol köni söz kanı	Doğru söz, bak, gönüle acı ve sert gelir; sert söz doğrudur; o doğru söz nerede.
5779	sen oglan kiçig erken öldi ataŋ bilig erdem üstep kızartmadıŋ eŋ	Sen henüz küçük iken, baban öldü; sen de bilgi ve fazilet kazanarak, saadete ermemiş idin.
5780	ilig aldı körgil igidti sini anın bolduŋ emdi kişiler sanı	Hükümdar seni aldı ve terbiye etti; bu sayede imdi sen insanlar sırasına girdin.
5781	bu kul küŋ at adgır bu yir suv kamug iligdin tegip açtı devlet kapug	Bu kul-câriye, at-aygır ve bütün bu yer-su hükümdardan geldi ve sana devlet kapısı açıldı.
5782	özüŋ buldı nimet kamug edgülük yadıldı atıŋ ilde bolduŋ külüg	Sen her türlü nîmet ve iyilikleri buldun; adın memlekette yayıldı ve sen de meşhur oldun.
5783	yararmu saŋa emdi yandru turup özüŋ yüz evürse yagı teg bolup	Şimdi bütün bunlara karşı kalkıp, düşman gibi, ondan yüz çevirmek sana yakışırını.
5784	tusulgu ödinde sen andın kaçıp örgin tursa sen kalga köŋli açıp	Onun için faydalı olabileceğin bir zamanda ondan kaçıp, uzaklaşırsan, onun gönlünü ıztırap içinde bırakmış olursun.
5785	saŋa kıldı ilig kamug edgülük yanutı kereksizmü yandru külüg	Hükümdar sana her türlü iyilikleri yapdı; ey şöhretli insan, buna mukabele etmek gerekmez mi.
5786	kişi körse ögse sini alkayu atırg barsa ilde vefalıg tiyü	İnsanlar gördükçe seni öğsünler, memlekette adın vefalı insan olarak yayılsın.
5787	negü tir eşitgil kişi edgüsi kişilik bolur çın kişi belgüsi	insanların iyisi ne der, dinle; gerçek insanların nişanesi insanlıktır.
5788	kişilik kıl ay er kişi bol ulug kişi mundag urdı kişilik yolug	Ey mert insan, insan ol ve bu vasfınla yüksel; insan insanlık yolunu böyle tarif etti.
5789	kişi bol kişike kişilik kılın kişi atı ögdi özüŋke alın	İnsan ol, insanlara karşı insanlık yap; insan vasfını kendin için en yüksek bir unvan olarak taşı.
5790	saŋa edgü kıldı ilig miŋ yanut ol edgü yanutı sen edgü anut	Hükümdar sana iyilik yaptı, sen de bu iyiliği iyilik ile karşılamağa çalış.
5791	yanutlug kişi ol kişi edgüsi budunda talusı kişi belgüsi	İyiliği karşılıksız bırakmayan kimse, insanların iyisi, halkın seçkini ve insanlık nişanesini taşıyandır.
5792	kiçig erdiŋ oglan biligsiz otun sini ol yöledi kopurdı kutun	Sen bilgisiz, değersiz, küçük bir çocuk idin; sana o destek oldu ve saadet içinde o seni yükseltti.
5793	yulug kıl aŋar emdi canıŋ teniŋ udıp yatma tün kün işin kıl anıŋ	Canını ve tenini şimdi ona feda et; uyuyup yatma, gece-gündüz onun hizmetinde bulun.
5794	ol edgü yanutı bu edgü anut saŋa ma bayat birge edgü yanut	O iyilik karşılığında bu iyilik hazır olsun; Tanrı sana da buna mukabil iyilik verir.
5795	negü tir eşitgil ay köŋli yakın kişilik kılıglı bagırsaklıkın	Kalbi yakın olan ve içten bağlılık ile insanlık yolunda yürüyen adam ne der, dinle.
5796	kimiŋ sen aşın yise sen kıl işin bagırsaklık artur halal yi aşın	Sen kimin ekmeğini yersen, onun işini gör; bağlılığını gittikçe arttır ve yediğin ekmek sana halâl olsun.
5797	tuz etmek hakını küdezip eren yitürmiş kişike yuluglar başın	İnsan olanlar tuz-ekmek hakkını gözeterek, bunu verene canlarını feda ederler.
5798	tilek bulduŋ arzu kamug edgü yol bu kün edgü birle aŋar sen tusul	Bütün dilek ve arzularını buldun ve iyi yola girdin, bugün sen de iyilikle ona faydalı ol.
5799	agı kedti harir özüŋ örtti öz sini yaŋsaguçı körüp kamdı köz	Sen sırma giydin ve vücûdunu ipekler ile örttün; hased edenlerin gözlen sana bakıp, kamaştı.
5800	sen emdi iligke kedür edgü at körüp sızsu düşman boyun egsü yat	Şimdi sen hükümdara iyi nâm kazandır; düşmanlar bunu görüp, sinsinler ve yabancılar boyun eğsinler.
5801	tümen arzu nimet yidiŋ inçlenip boyun yal bedüttüŋ buka teg kılıp	Sen huzur içinde bin türlü arzu ve nimetlere nail oldun; bir boğa gibi, boyun ve enseni kalınlaştırdın.
5802	bu küç tutgıl emdi ilig işiŋe du’a artsu edgü uzun yaşıŋa	Bu kuvveti şimdi hükümdarın hizmetine kullan; uzun ömürlü olması için, halk ona hayır-duâ etsin.
5803	ajun malı tirdiŋ özüŋ boldı bay kevel mindiŋ arkun yime tazı tay	Sen dünya malını topladın ve zenginleştin; her türlü arap atlarına, cins atlara ve taylara mâlik oldun.
5804	iligke yulug kılgıl işlet bu neŋ tilekleri bolsu kızıl kılsu eŋ	Bu malı kullan ve hükümdarın uğrunda onları feda et; onun arzulan yerine gelsin ve yüzü gülsün.
5805	ilig tahtka minsün bu kün inçrünüp yagısı yir öpsü yırak yinçrünüp	Hükümdar bugün huzur içinde tahtına çıksın; onun düşmanı uzaktan başını eğip, yer öpsün.
5806	uzun kıldı elgiŋ yorık kıldı söz sever sevmez erse saŋa açtı köz	O sana salâhiyet verdi ve emirlerinin dinlenmesini sağladı; dost düşman, her kes sana bakıyor.
5807	sen emdi du’a artur edgü adaş seniŋ bolsu devlet uzun bolsu yaş	Ey dostum, sen şimdi hayır-duânın artmasına bak; saadet ve huzur içinde uzun bir ömür sür.
5808	kişi aslı mundag kılur edgülük ol atı ajunda kalır meŋülük	Asıl insan böyle iyilik yapar ve onun adı dünyada ebedî kalır.
5809	idi yakşı aymış bu tazı tili kişi aslı bilgüke açmış yolı	Arapçada insanların aslını bilmeğe yol açan çok iyi bir söz vardır.
5810	kişi aslıŋa kör kılınçı tanuk kılınçı ne erse kör aslı ol ok	İnsanların aslına onun hareketi şâhiddir; hareketi nasıl ise, aslı da odur.
5811	kimiŋ aslı edgü kılınçı oŋay isiz aslıŋa kendü kılkı tanuk	Kiminin aslı iyi ise, onun hareketi aslına uygun olur; kötünün aslına onun kendi tavır ve hareketi delildir.
5812	ilig kılk evürse ay kılkı silig anı evre yandur ayu bir bilig	Ey temiz tabiatli insan, hükümdar tavır ve hareketini değiştirirse, onu tekrar doğru yola sevk et ve bilgi ile onu aydınlat.
5813	kamug edgülükke ilig boldı baş bu edgüg kodup sen özüŋ kılma taş	Bütün iyilikler hükümdar yanındadır; bu iyiliği bırakıp, sen bunun dışında kalma.
5814	kiŋeş kıldıŋ emdi inanıp maŋa özüm bilmişin barça aydım saŋa	Bana itimat ederek, benim ile istişarede bulundun, ben de bütün bildiklerimi söyledim.
5815	men aymışlarım hem özüŋ bilmişiŋ bakıp teŋleyü kör açılgay işiŋ	Benim söylediklerim ile kendi bildiklerini iyice mukayese eder ve dikkatle gözden geçirirsen, işin kolayca halledilir.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
3816	sevindi kör ögdülmiş aydı kadaş bu yaŋlıg kerek ay kişilikke baş	Öğdülmiş sevindi ve: — Ey kardeş, büyük insan böyle olmalıdır — dedi —
5817	idi yakşı aydıŋ bu sözler bu kün yazıldı maŋa bu tügülmiş tügün	Bu sözleri bugün çok iyi söyledin; bu düğüm benim için çözülmüş oldu.
5818	maŋa örtüg erdi bu sözler nece kötürdüıig bu örtüg sen aydıŋ aça	Bütün bu söylediklerin benim için mechûl bulunuyordu; izahların ile bu örtüyü kaldırdın.
5819	özüm kodtı emdi bu arzu tilek bayat ok bolu birsü arka yölek	imdi ben bu arzumdan vaz geçtim, Tanrı bana destek ve yardımcı olsun.
5820	küdezsü idim tutsu köŋlüm tüze ne kılkım kılınçım könilik öze	Rabbim beni korusun, gönlümü temiz tutsun ve hareketlerimde, beni doğru yoldan ayırmasın.
5821	dua birle yarı basut kıl maŋa unıtma mini sen tutuzdum saŋa	Sen de duâ ederek, muvaffak olmam için bana yardımda bulun; beni unutma, kendimi sana teslim ettim.
5822	sözin kesti koptı adakın örü esenleşti atlandı keldi berü	Sözünü kesti ve ayağa kalktı, vedâlaştı ve atına binip, geri döndü.
5823	eviŋe kelip tüşti kirdi yorıp aş içgü yidi tındı anca serip	Evine gelip, atından indi ve yürüyerek içeri girdi; yemeğini yedi ve bir müddet istirahat etti.
5824	kodı ıdtı kesme yaruk yüz tudı kalık tul tonı kedti bilin badı	Gök dul elbisesini giydi ve belini bağladı; zülfünü dağıtıp, parlak yüzünü kapadı.
5825	yaşık yazdı bolgay örüglüg saçı tiyiŋ kiş öŋi tuttı dünya içi	Güneş örülmüş saçını çözmüş olacak, dünya içi sincap ve samur rengine büründü.
5826	töşek koldı yattı bir az inçrünüp udıdı bir anca süçig amrulup	Yatağını hazırlattı ve yatıp, bir az istirahat etti; bir müddet tatlı ve sakin bir uykuya daldı.
5827	odundı baka kördi kötrüp başın kalık kız küler teg yirişti tisin	Uyandı ve başını kaldırarak, yukarı baktı, gök yüzü kızların tebessümü gibi, dişlerini gösterdi.
5828	yaşık baş kötürdi yüz açtı yaŋı ajun bütrü tuttı örüŋ kuş öŋi	Güneş başını kaldırdı, tekrar yüzünü açtı; dünyanın her tarafı ak-kuş rengine girdi.
5829	turu keldi terkin kör ögdülmişe yunup taŋ namaz kıldı tattı aşa	Öğdülmiş acele yerinden kalktı; âbdest alıp, sabah namazını kıldı; bir az bir şeyler yedi.
5830	atın mindi bardı yana karşıka tüşüp kirdi ilig tapanı oka	Atına binip, tekrar saraya gitti; inip, doğruca hükümdarın yanına girdi.
	İLİG SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
5831	ayıttı ilig andın odgurmışıg ayur inç esen barmu kılkı bışıg	Hükümdar ona Odgurmış'ı sordu ve: — O kâmil insanın sıhhati nasıldır, râhat mıdır — dedi —
5832	negü tir mini üşgürürmü du’an du’a ol bayattın belaka aman	Ne der, beni duada hatırlıyor mu; Tanrıya duâ sayesinde insan belâlardan aman bulur.
5833	du’a birle yalŋuk bulur edgülük du’a birle uçmak bulur meŋülük	İnsan duâ ile iyilik bulur, duâ ile ebedî cennete kavuşur.
5834	ajunda yok erse bu edgü du’a esiz yir kodı bargay erdi toga	Dünyada hayır-duâ bulunmasa idi, bu kötü dünya çoktan felâket çukuruna yıkılmış olurdu.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
5835	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz köni yarlıkadı bilig birle tüz	Öğdülmiş cevap verdi: —Hükümdarın bu sözü doğru, ilme ve akıla uygundur — dedi —
5836	kadaşım bu kün anda yalŋuzlukun du’a birle bizni kolur muŋlugun	Kardeşim bugün orada yalnızlık ve zaruret içinde, bize duâ etmekle meşguldür.
5837	biziŋde usalrak adın kim bolur yazuk biz kılurmız du’a ol kılur	Bizden daha gafil kim olabilir; günâhı biz işleriz, o ise, bizim için duâ eder.
5838	bu kün ol iligke bagırsaklıkın du’a tilde kesmez ne korali yakın	Bugün o hükümdara, muhabbet ve ihlâs ile, dâima duâ etmektedir.
5839	anıŋda bagırsak takı kim bolur özi kadgusın kodtı bizni kolur	Ondan daha merhametli kim olabilir; kendi derdini bırakmış, bizim için Tanrıdan mağfiret niyaz eder.
5840	biziŋde usalrak kim ol ay ilig yava boldı öd kün tegümez elig	Ey hükümdar, bizden daha gafil kim olabilir; ömrümüz boşuna geçti, ibâdete elimiz değmedi.
5841	özüg arzu nimet bile semritip erej birle avnur özümiz yatıp	Vücûdumuzu dünya heves ve nimetleri ile semirterek, yatıp, huzur içinde avunup duruyoruz.
5842	et öz ölgü ahır yigey kurt yılan ökünete adm yok çıkıp barsa can	Vücût nihayet ölecektir, onu kurtlar ve yılanlar yiyecektir; can çıkıp giderken, elde peşimanlıktan başka bir şeyimiz bulunmayacaktır.
5843	negü tir eşitgil ukuşlug sözi bu söz işke tutsa tap ol ay kozı	Akıllı insan ne der, dinle; ey kuzum, buna göre hareket edersen, bu söz sana yeter.
5844	et öz semrir erse yılan kurt anuk özüŋ sevnür erse keçigli konuk	Vücût semirirse, onu yiyecek kurtlar ve yılanlar hazırdır; kendi sevincine gelince, sen ancak konup-geçen bir yolcusun.
5845	tüşürç teg keçer bu tiriglik barır tiriglik keçerke keçer kün tanuk	Bu ömür rüyan gibi geçer-gider; hayatın geçeceğine her geçen gün delildir. -
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
5846	yanut birdi ilig ayur ay bügü neteg tutgu özni negü teg kügü	Hükümdar cevap verdi ve: — Ey hakîm, insan nasıl hareket etmeli ve kendisini nasıl korumalıdır — dedi —
5847	seniŋde bagırsak adın yok maŋa inanıp ışanur men emdi saŋa	Bana karşı senden daha bağlı bir kimse yoktur; ben imdi sana inanır ve itimat ederim.
5848	men emdi ev içre yatur men usal işim barça taştın ay bilgi tükel	Ben şimdi ev içinde gafil yatıyorum; ey kâmil insan, işlerim hep dışarıdadır.
5849	közüm.sen kulakım sen körgil eşit ne teŋsiz körünse körü ıdma it	Sen benim gözüm ve kulağımsın, sen gör ve işit; uygunsuz ne görürsen, onu öyle bırakma, düzelt.
5850	meniŋdin kerek bolsa yan basut maŋa ay kılayın ol işke men ot	Sana her hangi bir işte benim de yardımım icap ederse, bana söyle, ben o işe bir çâre bulayım.
5851	nü kılsun er at bir ikindi bile yava kılma mini sevincim tile	Hizmetkârların birbirleri ile olan münâsebetlerini yola koy; beni onlarla boş yere meşgul etme, ben de bir az nefes alayım.
5852	budundın yırak tutsu küçkey elig biligsiz isiz ölsü kalsu bilig	Zâlimin eli halk üzerinden uzak olsun; bilgisiz kötü insanlar ortadan kalksın, bilgili insanlar kalsın.
5853	bayusu budun hem itilsü ilim anıŋ şükri kılsu meniŋ bu tilim	Halk zenginleşsin ve memleketim düzene girsin; ben de bunlar için Tanrıya şükür ile meşgul olayım.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
5854	yanut birdi ögdülmiş aydı ay beg bayat birsü tevfik aya erde yig	Öğdülmiş cevap verdi: — Ey hükümdar, ey insanların iyisi, Tanrı sana tevfık ihsan etsin — dedi —
5855	tilekim bu ol kör kerekim bu ol aça birsü teŋri köni edgü yol	Arzum ve bana lâzım olan da budur; Tanrı doğruluk ve iyilik yolunu açık tutsun.
5856	erejlensü ilig tirilsü kutun maŋa tegsü emgek baş agrıg bütün	Hükümdar huzura kavuşsun ve saadet içinde yaşasın; bütün zahmet ve dertler bana gelsin.
5857	saŋa kıldım emdi özümni yulug sen incin tirilgil ay ilci ulug	İmdi kendimi sana feda ettim; ey ulu hükümdar, sen huzur içinde yaşa!
5858	bir ök hacçtim bar seniŋdin bu kün yorık kıl anı sen sevincin ögün	Senden bugün yalnız bir tek dileğim var, düşünerek ve içten duyarak, bu dileğimi kabul et.
5859	bilir sen kimi tutsa begler yakın kişi barça soŋdar anıŋ bar yokın	Bilirsin ki, beyler kimi kendilerine yakın tutarlarsa, insanlar dâima onun varım-yoğunu çekiştirirler.
5860	neçeme mini edgü tutsa özüŋ yoŋagçı yorıgasa tügülgey yüzüŋ	Sen bana ne kadar iyi gözle baksan bile, gammazların fitneleri seni benden soğutabilir.
5861	negü tir eşitgil toŋa alp erig bilip sözlemiş kör bu öt sav erig	Kahraman ve cesur insan ne der, dinle; bu öğüt ve nasihati o bilerek vermiştir.
5862	et ol bu kişi köŋli artar yıdır anı ked küdezgü ay kılkı kadir	İnsan kalbi ettendir, bozulur ve kokar; ey iradeli insan, onu çok iyi korumalıdır.
5863	neçe ked er erse yoŋag tıŋlamaz ozunçı ara kirse sernü umaz	Ne kadar olgun ve iftiralara kulak asmaz bir insan olsa bile, müfteri araya girince, itidalini muhafaza edemez.
5864	neçe ked beg erse ukuşlug odug yoŋagçı yakın bolsa tegrür yodug	Ne kadar akıllı ve uyanık bey olursa-olsun, kendisine yaklaşan gammazın zararından kurtulamaz.
5865	köŋül beg turur bu et öz kul esir ara sözke tumlır arala isir	Gönül beydir, bu vücut ise, kul ve esirdir; o kendisine söylenen sözlerden bâzan soğur, bâzan da ısınır.
5866	kişi tabcı tört ol karışma yagı biri küldürür bir kılur ün çogı	İnsanın tabiati birbirine muhalif ve düşman olan unsurlardan meydana gelir; biri güldürür, biri gürültü ve kavga çıkarır.
5867	biri ivse biri amulluk tiler biri külse biri sıgıtka ular	Biri acele ederse, biri sükûnet ister; biri gülerse, biri ağlamağa başlar.
5868	sevinçlig tidükte sakınç keldürür sakınçlıg tise bu sevinç küldürür	Sevinçli derken, endişeli oluverir; kederli derken, o sevinçle gülmeğe başlar.
5869	muŋar eymenür men ay ilig kutı yoŋaglı yorıgasa bu yalŋuk iti	Ey devletli hükümdar, benim çekindiğim şudur: insanların köpeği olan bu gammaz iftira ederse,
5870	agır bolga köŋlüŋ töŋülgey özüŋ yava boiga tapgum evürgey yüzüŋ	Canın sıkılır; sen ümidini keserek, benden yüz çevirirsin ve benim hizmetim de heder olur.
5871	tilekim bu ol hem ötügüm saŋa mini kim yorıgasa ayıtgıl maŋa	Senden dileğim ve ricam şudur: beni biri çekiştirirse, bunu önce bana sor.
5872	tüpiŋe tegü irte artuk ayıt negü belgürer erse kılgıl ivit	Sonuna kadar araştır ve iyice soruştur; neticede ne çıkarsa, ona göre karar ver.
5873	saŋa kim yoŋasa eşitgil sözin çının yalganm ked ayıt tüp tözin	Sana kim gammazlık ederse, sözünü dinle; fakat bunun doğru olup olmadığını, aslını-esâsını çok iyi araştır.
5874	idi yakşı aymış kişide burun sözüg tıŋla kılma köŋülde orun	insanların ilen geleni çok iyi söylemiştir: sözü dinle, fakat her söze gönlünde yer verme.
5875	takı munda yigrek ayur uş bu söz munı işke tutgıl aya edgü öz	Bundan daha güzel şöyle bir söz vardır; buna göre hareket et, ey iyi insan.
5876	sözüg barça tırtıla kerekini al kereksiz sözüg sen yana evre sal	Her sözü dinle, ancak lüzumlu olanı al; lüzumsuz olan sözleri orada bırak.
5877	eşitgil sözüg irte yalgan çınıg çınıg özke algıl kına yalganıg	Sözü dinle, doğru veya yalan olup-olmadığını araştır; doğruyu kabul et, yalanı cezalandır.
5878	bu yalgan kişi birle artar ajun köni çın kişi tut ay elgi uzun	Bu dünyayı yalancılar ifsad eder; ey memleketin hâkimi, doğru ve dürüst insanları kolla.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
5879	yanut birdi ilig ayur ay kişi reva boldı hacet tilekiŋ tuşı	Hükümdar cevap verdi:—Ey hakikî insan, arzun, istediğin gibi, kabul edilmiştir — dedi —
5880	kişilik saŋa birdi erklig bayat köŋül til kılık hem köni boldı at	Kadir Tanrı sana insanlık verdi; gönülün, dilin, ahlâkın ve adın doğru oldu.
5881	seniŋdin kaçan kelge isiz yorık örüŋ süt bile kirdi edgü kılık	Senden ne vakit bir kötülük gelebilir; sen bu iyi ahlâkı ananın, ak sütü ile kazanmışsın.
5882	sini sözlegüçi kişiler maŋa yagı teg yagı ol ay bilgi kiŋe	Seni çekiştiren adamları ben kendi düşmanım bilirim, ey bilgili insan.
5883	kaçan tıŋlagay men olarnıŋ sözin apaŋ sözleseler öküş ya azın	ister çok, ister az söylesinler, ben onların sözüne hiç kulak asar mıyım.
5884	negü teg bolur ilde ilci ulug adıı masa edgü isizig kamug	iyi ve kötüyü birbirinden tefrik edemeyen bir kimse nasıl memleketin başına geçer ve onu idare eder.
5885	neteg beg bolur ol budun erkligi köni egrini adra tutmaz ögi	Doğru ile eğriyi ayırt edemeyen bir kimse nasıl bey ve halk üzerinde hâkim olur.
5886	kaçan yir ilin ol tünermiş küne sınamış kişig ol sınasa yana	Tecrübe edilmiş bir kimseyi tekrar-tekrar tecrübeye kalkışan o kara bahtlı insan nasıl bir devletin başına geçebilir.
5887	kalı arzu yir ol törü birgüçi köni yalganıg adra tutmaz tuçı	Doğru ile yalanı ayırt etmekten âciz olan bir hâkim işinde nasıl muvaffak olabilir.
5888	bayattın maŋa çın ‘ata sen bu kün seniŋdin yazıldı kamug berk tügün	Sen bugün bana Tanrının gerçek bir ihsanısın; bütün çetin düğümler senin sayende çözülmüştür.
5889	tapug kıldıŋ artuk bagırsaklıkın ötediŋ maŋa sen tuz etmek hakın	Sen bana büyük bir sadâkatle hizmet ettin ve yediğin tuz-ekmek hakkını ödedın.
5890	menindin kerek emdi edgü yanut saŋa tegse sen yi tiriglik anut	Senin geçinmen ve hizmetimde hazır bulunabilmen için, benim de şimdi sana buna karşılık ıyı bir mukabelede bulunmam lâzımdır.
5891	negü tir eşıtgil kişi edgüsi könilik bile halkka yadmış küsi	İnsanların iyisi olan ve halk arasında doğrulukla şöhret kazanan ne der, dinle.
5892	kişi edgüsi kim kişiler başı kişilik kılıglı kişike tuşı	İnsanların iyisi ve insanların başı başkalarına karşı her vakit insanca hareket eden kimsedir.
5893	kişike yanut kıl kişilik teŋi yanutlug üçün at urundı kişi	İnsana insanlığı nisbetinde mukabelede bulun; böyle mukabelede bulunduğu için, insana insan adı verilmiştir.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
5894	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig erejlensü ilke yetürsü bilig	Ögdilmiş cevap verdi: — Hükümdar huzur içinde bulunsun ve memleketi bilgi ile idare etsin — dedi —
5895	bayat birsü iki ajun edgüsi ava kelsü arzu tilek umdusı	Tanrı ona her iki dünya nimetlerini ihsan etsin; bütün arzu, dilek ve umdukları eli altında bulunsun.
5896	bolu birsü evren origay evrülüp udu birsü ödlek tilekçe bolup	Devran onun olsun ve muradınca dönsün; zemâne onun arzu ve dileklerine uygun hareket etsin.
5897	ay köŋli köni kılkı alçak bütün tirig bol esen tur tirilgil kutun	Ey ihlâs sahibi, dürüst ve mütevazı hükümdar, sağ ol, sıhhatli yaşa ve saadet içinde ömür sür.
5898	maŋa tegdi sindin kamug edgülük agırlık ya baylık yigü kedgülük	Ben senden izzet ve ikram, servet, giyecek ve yiyecek, her türlü iyiliği gördüm.
5899	munu kur badım men tapugka katıg bayat birsü tevfik ay bilgi batıg	İşte ben hizmet etmek için gönülden niyet ettim; ey derin bilgili insan, Tanrı bana tevfik ihsan etsin.
5900	yana aydı ögdülmiş ilig kutı ajunka bayat yadtı edgü atı	Ögdilmiş devam etti: — Ey devletli hükümdar, Tanrı senin iyi adını dünyaya yaydı.
5901	at edgü tilegil bayat birdi kut kutug bulduŋ erse körçül edgü tut	Sen iyi ad dile, Tanrı sana saadet verdi; saadete erişince, gönlüne hâkim ol.
5902	tuçı beg bolayın tise belgülüg bu tört neŋ kerek ötrü tegse ülüg	Her vakit meşhur bir bey olarak kalmak için, Allah nasıp ederse, şu dört şey lâzımdır.
5903	biri til köni bolsa kavli bütün ikinci törü kılsa ilke kutun	Biri doğru sözlü olmak, ikincisi memlekette kanunu devletle tatbik etmek.
5904	üçünçi elig yazsa bolsa akı tegürse budunka bagırsaklıkı	Üçüncüsü açık elli ve cömert olmak, halka karşı şefkat göstermek.
5905	bu törtinç titimlig kerek bolsa alp yagı boynın egse işin kılsa yarp	Dördüncüsü düşmanına boyun eğdirmek ve memleket işlerini yapmak için, azimkar ve cesur olmak.
5906	kayu beg bu tört iş tükel kılmasa irüklük kirür ilke anda basa	Her hangi bir bey bu dört şeyi tam olarak yerine getirmezse, memleket inhitata doğru gider.
5907	bu ol emdi beglik köki yıldızı bu ol edgü begler yorıkı izi	Beyliğin kökü ve temeli işte budur; iyi beylik vasıflarına iyice sahip olan beylerin tuttukları ve tutacakları yol budur.
5908	yorık buzmagıl sen bu izce yorı bu erdi seniŋde ozakı kurı	Sen bu gidişi bozma, bu izden yürü; senden öncekiler bu mertebeye erişmişlerdi.
5909	kayu beg bu yol kodsa tutsa öŋin buzar beglikin ol alumaz oŋın	Hangi bey bu yolu bırakıp, başka bir yol tutarsa, o beyliğini bozar ve bu devletten nasibini alamaz.
5910	agır tut ay ilig bu üç türlügüg ayayın saŋa men maŋa tut ögüg	Ey hükümdar, şu üç türlü insana değer ver; sana söyleyeyim, iyice dinle.
5911	biri alp atım kurç yüreklig eren kılıç birle ilke tusulur tümen	Biri cesur, kahraman ve tunç yürekli yiğit insandır; o kılıcı ile, memlekete pek çok faydalı olur.
5912	ikinci bügü bilge ilci kişi kiŋeşke tusulur iter il işi	ikincisi hakîm ve âlim devlet adamıdır; bu insan istişare için faydalı olur ve memleket işini tanzim eder.
5913	üçünçi tetig uz bitigçi bolur kiriş hem çıkış bilse kaznak tolur	Üçüncüsü zeki ve mahir kâtiptir; devletin gelir ve giderinin hesabı iyi tutulursa, hazine dolar.
5914	seçe tut bularıg sen adra öŋi agırla açıngıl kör asgı teŋi	Sen bunları çok iyi seç ve başkalarından farklı muameleye tâbi tut; faydalı oldukları nisbette, onlara in'âm ve ihsanda bulun.
5915	turu itlü bargay kamug işleriŋ iliŋ arta bargay kiŋügey yiriŋ	Böylece bütün işlerin yavaş-yavaş düzene girer; ülken günden-güne genişler ve toprakların artar.
5916	atıŋ edgü bolgay çavıkgay özüŋ ajun budnı körmek tilegey yüzüŋ	Adın iyi olur ve sen şöhret bulursun, dünya halkı senin yüzünü görmeği arzular.
5917	yime yakşı aymış kişi bilgesi kişi ölse ölmez kör at edgüsi	Yine insanların âlimi çok güzel söylemiş: insan ölse bile, bu iyi ad ölmez.
5918	ne edgü bolur kör at edgü bolup ölüp barsa barmaz kör atı ölüp	Ne güzel, bak, adı iyi olunca, insan kendisi ölse .bile, nâmı ortadan kalkmıyor.
5919	tirig ti kim ölse kör edgü atın neçe yatsa oprap kara yir katın	iyi ad bırakmış olan bir kimse, her ne kadar kara toprak altında çürüse bile, sen onu diri bil.
5920	tiriglik tileme at edgü tile atıŋ edgü bolsa tirig sen küle	Sen hayat isteme, iyi ad iste; adın iyi olduğu müddetçe sen dirisin ve bununla iftihar edebilirsin.
5921	tiriglik kayu ol kör edgü kayu ayu bir maŋa sen ay bilge bügü	Hayat nedir ve iyilik nasıl olur; ey âlim hakîm, bunu bana izah et.
5922	bu edgü turur kör könilik çını tiriglik turur körse edgü anı	Bu iyilik, gerçekte, doğruluktur; buna iyice dikkat edersen, bu hayatın tâ kendisidir.
5923	kim edgü kılınç tutsa boldı tirig kim isiz kılık tutsa öldi tirig	Kim iyi hareket ederse, o diridir; kimin tabiatı kötü ise, o daha hayatta iken, ölmüş sayılır.
5924	keçer dünya keçmez bu edgü kılık bu edgü kılık birle edgü yorık	Bu dünya geçer, fakat iyi tabiat ve bu iyi tabiatin çizdiği iyi yol kalır.
5925	yayıg dünya sindin evürse yüzi kerek bolgu edgü turur ay kozı	Dönek dünya senden yüz çevirirse, ey kuzum, ondan senin beraberinde götüreceğin şey ancak yaptığın iyiliklerdir.
5926	avınma bu dünya bile ay ilig vefa kılgu ermez yetürgil bilig	Ey hükümdar, bu dünyaya güvenme; o sana vefa edecek değildir, bunu iyice bil.
5927	oyun sakışı ol bu dünya işi adakın tilese birür bu başı	Bu dünya işi bir oyuna benzer; ayağını istersen, o sana başını verir.
5928	oyunka katılma usa ay unur oyunka katılsa boyun baglanur	Ey kudretli insan, mümkün ise, onun oyununa düşme; bu tuzağa düşünce, insanın boynu bağlanır.
5929	körü barsa yakşı bitimiş bitig unıtma bu sözni ay könli tetig	Dikkat edersen, kitapta çok güzel yazılmış; ey uyanık kalpli insan, bu sözü unutma.
5930	bu dünya işi kör oyun ol oyun oyunka katılma nerek bu oyun	Bu dünya işi oyundur, oyun; oyuna katılma, oyunun ne lüzumu var.
5931	idiŋ yarlıgı kıl özüŋ kullukı kalı kılmasa sen anuk tut boyun	Tanrının emirlerini ve kendi kulluğunu yerine getir; eğer bunu yapmazsan, boynunun gitmesine hazırlan.
5932	munukı ay ilig özüm bilmişin ötündüm saŋa men için hem taşın	Ey hükümdar, gizli-âşikâr, bütün bildiklerimi işte sana arz ettim.
5933	sözüm tutsa tutgıl kalı tutmasa özüŋ körge seksiz maŋa bütmese	Sözümü tutarsan, tut; eğer bana inanmaz ve sözümü tutmazsan, neticesini, şüphesiz, bir gün kendin görürsün.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
5934	aydı tevfik kolur men turup bayattın bu işke köŋül tüz urup	Hükümdar: — Ben gönlümü Tanrıya yönelterek, ondan bu iş için tevfik dilerim — dedi —
5935	tilese bayat birge yarı basut maŋa örtlür erse anı sen yarut	isterse, Tanrı yardım eder ve bana zahir olur; benim göremediğim şeyleri sen bana bildir.
5936	katıglan taşırtı kamug işke bak odug bol kulak köz yiti tut ma sak	Gayret et, dışarıdaki her işi idare et; uyanık ol, gözünü ve kulağımı keskin ve tetikte tut.
5937	küçüŋ yetmişin kıl inanma maŋa takı kalsa yarı kılayın saŋa	Gücün yettiği her şeyi kendin yap, bana bel bağlama; yapamadıkların kalırsa, ben sana yardım ederim.
5938	sözüg kesti ilig tilin tındı ol turup çıktı ögdülmiş akru amul	Hükümdar sözünü kesti ve sustu; Öğdülmiş kalkıp, yavaş ve sessizce huzurdan çıktı.
5939	atın mindi keldi eviŋe yana tüşüp kirdi evke suçuldı tona	Atına bindi ve evine dönüp geldi; atından inip, içeri girdi ve soyundu.
5940	kiçe yattı erte yana atlanıp turup karşıka kirdi attın inip	Gece yattı, sabah tekrar atma binip, saraya geldi ve inip, içeri girdi.
5941	katıglandı ögdülmiş anda naru kamug işni kıldı adakın örü	Öğdülmiş bundan böyle gayretle işe sarıldı; durup-dinlenmeden, bu işler ile meşgul oldu.
5942	budun inçke tegdi itildi ajun erejlendi ilig avındı özün	Halk huzura kavuştu, dünya düzene girdi; hükümdar rahatladı ve memnun oldu.
5943	eli toldı edgü du‘â birle söz atı kaldı meŋü bolup yitgüsüz	Memleketi hayır-duâ ile medh u senaya büründü; adı ebedîleşti; ve unutulmaz oldu.
5944	ne edgü turur kör bu edgü törü törü birle beglik turur ol örü	Bak, bu iyi kanun ne kadar güzel bir şeydir; beylik kanun ile ayakta durur.
5945	bu yaŋlıg beg erse budun başçısı meŋilig bolur budnı il barçası	Halkın başında böyle bir bey bulunursa, halk ve memleket dâima rahata kavuşur.
5946	budun ma muti' bolsa kılkı köni anın ötrü begler yarutur küni	Halk da mutî ve dürüst insanlardan mürekkep olursa, beyler bu sayede saadete kavuşurlar.
5947	bu begler bayattın musallat turur budun edgü bolsa beg edgü bolur	Bu beyler hâkimiyetlerini Tanrıdan alırlar; halk iyi olursa, bey de iyi olur.
5948	isiz kılsa budnı beg isiz kılur isizke isiz kılsa ötrü tılur	Halk kötülük yaparsa, bey de kötülük yapar; kötülere ancak kötülük yapmak suretiyle mâni olunabilir.
5949	yorık tüzse budnı begi kılk tüzer kılık tüzse begler tüzün il süzer	Halk tavrını düzeltirse, bey de tabiatini düzeltir; beyler tabiatlerini düzeltirlerse, temiz kalpli insanlar memleketi her türlü kötülüklerden temizlerler.
5950	bir anca yime keçti ödlek kün ay ajun körki keldi budun boldı bay	Zaman, aylar ve günler bir müddet bu minval üzere geçti; dünya güzelliğini buldu ve halk zengin oldu.
5951	tuman toz andı açıldı taŋuk tüzüldi süzüldi kamug bulganuk	Toz, duman ortadan kalktı, ruhlar inşiraha kavuştu; her türlü bulanık işler süzüldü ve düzene girdi.
5952	şükür kıldı ilig bayatka yana telim ögdi birle okıdı sena	Hükümdar tekrar Tanrıya şükür etti; ona çok hamd ve senada bulundu.

LXXIV. ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E TAVSİYEDE BULUNDUĞUNU SÖYLER [ODGURMIŞ ÖGDÜLMİŞKE KİŊEŞ BİRMİŞİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
5721	yanut birdi odgurmış aydı kadaş eşitgil sözümni ay köŋli tudaş	Odgurmış cevap verdi ve: — Ey kardeş, sözümü dinle; ey gönlü gönülüme uyan—dedi —
5722	idi edgü niyyetni kılmış özüŋ bayat birsü tevfik yarutsu közüŋ	Sen çok iyi niyet etmişsin, Tanrı seni muvaffak ve mes'ûd etsin.
5723	bir ök türlüg ermez bu işke bilig büte türlüg iş bar tegürgü elig	Bu iş için tek bir bilgi kâfi değildir; bunun için dünyada yapılacak pek çok iş vardır.
5724	olarda biri bu ayayın eşit yaragı körüp bil sen ötrü iş it	Onlardan biri şudur, dinle, sana söyleyeyim; muvafık görürsen, düşün ve ona göre hareket et.
5725	bu kün anda turmak saŋa edgürek yana munda turmak maŋa edgürek	Bugün orada bulunmak senin için dana iyidir; burada durmak da benim için daha iyidir.
5726	seniŋdin bu kün ilke asgı öküş buzulsa asıg bolga kargış söküş	Memleket bugün senden çok istifâde görmektedir; bu faydaya halel gelirse, yerini lanet ve bed-duâ alır.
5727	ilig kıldı ilke kör elgiŋ uzun kılur sen kamug edgü atıŋ tüzün	Hükümdar sana memleket işlerinde salâhiyet verdi; sen iyiliklerin ve halım, selîm varlığın ile tanınmışsın.
5728	budun inçke tegdi itildi ili du’a birle tınmaz raiyyet tili	Halk huzura kavuştu ve memleket işleri düzene girdi; halk durmadan sana hayır-duâ etmektedir.
5729	negü tir eşitgil tusulur kişi tusulur kişi ol kişide başı	Başkalarına faydalı olan kimse ne der, dinle; başkalarına faydalı olan insan insanların başıdır.
5730	kişiler ara kör kişi ol bolur anıŋdın kişiler asıglar bulur	İnsanlar arasında insan olan kimse, başkalarına faydası dokunan kimsedir.
5731	asıgsız kişiler kişide tun asıglıg kişi asgı ilke tolur	Başkalarına faydası dokunmayan kimseler insanların menfurudur; faydalı insandan bütün memleket istifâde eder.
5732	njyet edgü kılsa koŋülde kişi ajunda tilek teg itildi işi	İnsan gönlünde iyi niyet besleyerek hareket ederse, o dünyada istediği her işte muvaffak olur.
5733	niyet edgü kılganka edgü bolur neçe kılmasa ol muyanın bulur	İyi niyetle hareket eden insan her vakit iyilik görür; niyetini tahakkuk ettiremese bile, bunun ecrini bulur.
5734	iminlik törü ilke inçlig turur ilig budnı sindin sevinçlig turur	Emniyet ve kanun memleketin huzurunu te'mîn eder; gerek hükümdar, gerek halk senden memnundurlar.
5735	törü öŋdi edgü uruldı tükel isiz yitti ilde kodup hile al	Her tarafta iyi kanun ve idare hâkim oldu; kötüler hiyle ve sahtekârlıklarını terk edip, ortadan kayboldular.
5736	bulaŋ kodup sen berü kelse sen ol işler buzulgay ökünç bulga sen	Sen bunları bırakıp, buraya gelirsen, bütün bu işler bozulur ve sen de peşiman olursun.
5737	yana tegşürülgey bu örtgdi törü buzuiga iliŋ kalmagay bir örü	Bu kanun ve nizam yine değiştirilir, memleket bozulur ve yaptıklarından hiç bir eser kalmaz.
5738	seniŋ ornuŋka bir isiz ornagay budunug ulıtgay bir inç ıdmagay	Senin yerine bir kötüsü geçer ve hiç kimseye rahat ve huzur yüzü göstermez.
5739	isiz yolka tartgay iligni isiz isizler işini tüzüp kodga iz	Kötü insan hükümdarı da kötülüğe sevk eder, kötülere hizmet eder ve böylelikle kötü bir iz bırakır.
5740	seniŋdin ayıtgay munı bir bayat bayat aytıgı bar yime edgü at	Bir olan Tanrı bunu sana soracaktır; Tanrı hesap soracaktır, bundan başka iyi bir ad bırakmak da vardır.
5741	isiz kılmagu hem törü urmagu isiz kılguçıka bolu birmegü	Kötülük yapmamalı, kötü kanun vaz' etmemeli ve kötülük yapanlara da uymamalıdır.
5742	negü tir eşit kükı köŋ i köni saŋa ötledi kör unıtma munı	Tabiati ve gönlü doğru olan insan ne der, dinle; bu senin için bir nasihattir, dikkat et ve bunu unutma.
5743	isizke katılma törü urma sen isiz kılguçıka bolu birme sen	Kötüye katılma ve kötü nizam kurma; kötülük yapana da müsamaha gösterme.
5744	özüŋ edgülük kıl törü edgü ur tiril iki ajun isiz körme sen	Sen iyilik yap, iyi nizam kur; her iki dünyada da kötülük görmeden, yaşa.
5745	bayat birdi tevfik saŋa edgüke kamug edgülükke sunup teggüke	Tanrı sana, iyilik yapmak ve her türlü iyiliklere erişebilmek için, tevfikini refik etmiştir.
5746	negüke buzar sen bu edgülerig saŋa yası teggey ay köŋli tirig	Bu iyilikleri niçin bozarsın, ey gönülü diri, bunun sana zararı dokunur.
5747	il asgın buzup sen öz asgıŋ kodup ne edgü tiler sen bu yirke udup	Memleket menfaatini tehlikeye düşürerek ve kendi menfaatini de bırakarak, buraya gelmekten ne gibi bir fayda umuyorsun.
5748	maŋa munda yigrek tidüki özüm ayayın saŋa men ay körklüg yüzüm	Benim için burasının daha iyi olduğunu sana anlatayım, ey güzel yüzlüm.
5749	özüm dünya devlet bolup körmedi tilek arzularka köŋül birmedi	Ben şahsan dünya ve devletin ne olduğunu görmedim, dilek ve arzulara da gönül vermedim.
5750	budun birle katlıp yorık tüzmedim ya begler bile men kılık bilmedim	Halk ile karışarak, hareketlerimi onlara uydurmamış olduğum gibi, beylerin maiyetinde yaşamanın usûl ve âdabını da öğrenmedim.
5751	özüm körmedi bu ajun malını ya edgü isiz bu kişi halını	Ben bu dünya malını görmediğim gibi, iyi veya kötü, bu insanların hâline de vâkıf değilim.
5752	bu halıg bilirde naru barsa men idi artak erdi tapug kod sa men	Bu durumu bile-bile ben oraya gider ve ibâdeti bırakırsam, çok fena bir iş yapmış olurum.
5753	kişi körmedük bolsa altun kümüş körüp bulsa kılkı kılur miŋ söküş	Altın ve gümüş görmemiş olan bir kimse bunları bulursa, onun tabiatı değişir ve kendi üzerine bin bir lanet çeker.
5754	negü tir eşit emdi şartlar başı ajun tezginigli hıtay arkışı	Şimdi dinle, tüccarlar ve dünyayı dolaşan Hıtay kervanları başı ne der.
5755	çıgayın tirilse kişi neŋsizin bayusa kodur ol kılınç edgüsin	Fakir ve zaruret içinde yaşayan bir kimse zenginleşirse, bütün iyi hareketlerini terk eder.
5756	çıgay bay bolup ol bayusa kalı anıŋdın kiter terk könilik yolı	Eğer bir fakir kimse servete kavuşursa ve zenginleşirse, doğruluk yolundan çabucak ayrılır.
5757	bu kut bulmaduk er kalı bulsa kut baru kılkı artar kılur ilke yut	Devleti görmemiş olan bir kimse saadete kavuşursa, onun tabiatı gittikçe bozulur ve memlekete felâket getirir.
5758	elig bulmaduk bulsa ilke elig uzatur budunka elig hem tilig	idarede bulunmamış bir kimse memleketin idaresini eline alırsa, hem eli hem de dili ile halka zulüm eder.
5759	sen emdi tükel dünya devlet yidiŋ köŋül bastıŋ arzu hava bekledi rig	Sen imdi dünya ve devletin her çeşidini elde ettin; gönlüne hâkim olarak, heva ve hevesine mâni oldun.
5760	közüŋ todtı köŋlüŋ yime amrulup yorır sen ilig birle edgü bolup	Gözün tok ve gönlün de huzur içinde, hükümdar ile birlikte, iyi yolda yürüyorsun.
5761	bu barça bayat fazlı erdi saŋa kamug edgülük birdi kızdı eŋe	Bunların hepsi sana Tanrının bir fazlıdır, o sana her türlü iyiliği vermiş ve seni sevindirmiştir.