LXXIII. ÖĞDÜLMİŞ'İN GEÇEN HAYATINA ACIYARAK TÖVBE ETTİĞİNİ SÖYLER [ÖGDÜLMİŞ KEÇMİŞ TİRİGLİKKE AÇIP TEVBEKA OGRAMIŞIN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
5632	ayur men yorıdım usalın küle tiriglik yava boldı gaflet bile	Öğdülmiş: — Ben gaflet içinde kendimi mes'ûd sandım; bu gaflet içinde hayatım heder oldu — dedi —
5633	tiriglik küçi bardı mindin kitip tayak tuttı elgim bu tirgin atıp	Yaşama kudreti beni terk etti, uzaklaştı; ben bu zindeliği bırakıp, elime deynek aldım.
5634	ökündi ayur bardı isiz künüm tiriglik tükedi kararur tünüm	Peşiman oldu ve: — Ah, ne yazık ki, günlerim geçti; ömrüm tükendi, gecem artık kararmaktadır — dedi —
5635	yidi arzu nimet özüm udlayu tirildim hem ud teg bilü bilmeyü	Ben, öküz gibi, heves ve nimet yedim; bilerek-bilmeyerek, bir öküz gibi yaşadım — dedi.
5636	ayur men yorıdım usalın küle künümni keçürdüm yavalık bile	Sonra devam etti: — Ben gaflet içinde kendimi bahtiyar zannettim; günlerimi boşu-boşuna geçirdim.
5637	yigitlik küçi bardı mindin kite acır men yigitlikke küyüp tüte	Gençlik kuvveti beni terkederek, uzaklaştı; bu giden gençliğime acıyor ve yanıp-tutuşuyorum.
5638	tiriglik uçuktı yagudı ölüm ölümke itig yok ya ötgü yolum	Hayat nihayet sonuna geldi, ölüm yaklaştı; ölüme karşı bir çâre olmadığı gibi, ondan kurtulacak bir yol da yoktur.
5639	saçım boldı suŋkur tüsi teg şaşut sakal boldı yazkı gülef teg orut	Saçım, sungur rengi gibi, kır oldu; sakalım yazdan kalmış kuru ota döndü.
5640	otuz iki tişim örüŋ yinçüler üzüldi yipi kör saçıldı birer	Otuz iki dişimin, bu beyaz incilerimin, ipi koptu ve onlar da birer birer döküldü.
5641	körür erdi közler bu künlük yirig tünerdi körümez katında erig	Gözlerim bu güneşli yer yüzünde her şeyi görürdü; şimdi gözlerime karanlık çöktü, önündeki insanları bile göremez oldu.
5642	yırak eştür erdi kulak tutsa ma bu kün boldı elgin özüm imleme	İyice dinlersem, uzaklardan duyardım; bugün ben artık insanlar ile ancak işaretle anlaşır oldum.
5643	kara erdi kuzgun tüsi teg başım kugu kondı başka yetildi yaşım	Başım, kuzgun gibi, siyah idi; şimdi başıma kuğu kondu, yaşım da çok ileriledi.
5644	özüm yaŋu boldı bayatka bu kün yazuklar üçün yıglasa men ünün	Bugün artık Tanrıya rücû edecek zamanım geldi; günahlarım için, feryâd ederek, ağlamalıyım.
5645	özüm yaŋu boldı bayatka turup yazuklarka ‘uzri tilese kolup	Artık kalkıp, Tanrıya dönmeliyim; günahlarım için, tövbe ve istiğfar etmeliyim.
5646	özüm kodsa emdi yaragsızlarıg köŋül bulganuktın süzülse arıg	Benim artık faydasız şeyleri bırakmam ve gönlümü mâsivadan temizlemem lâzımdır.
5647	özi tevbe kılmak tiledi turup bayatka sıgınsa yazukm kolup	Öğdülmiş böylece tövbe ve istiğfar ederek, Tanrıya sığınmak istedi.
5648	yana saknu aldı ayur ivmeyin iveklikte yas ol anı kılmayın	Fakat birden bire durup, düşündü ve: — Acele hareket etmemeliyim; çünkü acele etmek zararlıdır; bunu yapmamalıyım — dedi —
5649	eŋ aşnu bu işke kiŋeşgü kerek yaragsıznı özdin kemişgü kerek	ilk önce bu iş için istişare etmem ve zararlı olan şeylerden vaz geçmem lâzımdır.
5650	kiŋeş birle kılgu kerek iş bilip ökündi kiŋeşmegli işte ulıp	Her işi bilerek ve danışarak yapmalıdır; danışmayan her kes işinde zarar görmüş ve sonunda peşiman olup, inlemiştir.
5651	negü tir eşitgil kişi tildemi kamug kılgu işke kiŋeş ol emi	Dinle, Tanrıdan insanlara haber getiren nebine der: her yapılacak işe meşveret ile çâre bulunur.
5652	kiŋeşgü kerek öz yakınka kiŋeş kiŋeş birle itlür kamug türlüg iş	insan her işini yakını ile danışmalıdır; her türlü iş danışma yolu ile halledilir.
5653	kiŋeşse oŋarur kişi öz işi ökünçlüg bolur kin kiŋeşmez kişi	insanisinde ancak danışmak suretiyle muvaffak olur; danışmayan kimse sonunda peşiman olur.
5654	barayın men emdi kadaşım tapa kiŋeyin aŋar men bu iş ay apa	Ben şimdi kardeşimin yanına gideyim ve bu işi onunla istişare edeyim.
5655	yaraglıg tise men kılayın bu iş yaragsız tise kalsunı bu kiŋeş	O da mâkûl görürse, ben bu işi yaparım; eğer mâkûl görmezse, bu işten vaz geçerim.
5656	kişi öz işin öz bilümez körüp adınka ayıtgu kerek eştürüp	İnsan kendisi kendi işini iyice bilemez; onu başkasına danışarak yapmak faydalı olur.
5657	kiŋeşse kiŋür ol kişike bilig kiŋeşke bilig kirse yetlür elig	Danışırsa, insanın bilgisi genişler; eğer bu danışmaya bilgi de katılırsa, o iş, tereddütsüz, elde edilir.
5658	negü tir eşitgil kiŋeşür kişi kiŋeşin iter ol kişi öz işi	İstişare eden insan ne der, dinle; insan kendi işini istişare ile yoluna koyar.
5659	negü iş kıluruŋ kişike kiŋeş kiŋeşmez kişke katılma yıraş	Ne gibi bir iş yapmak istersen, onu başkalarına danış; danışmayan kimseye karışma, ondan uzak dur.
5660	kayu işke tegse kiŋeş ötrü kıl tilemiş tilekke kiŋeşin teŋeş	Her hangi bir işe girişmek istersen, önce istişare et; dilek ve arzularını istişâre ile yerine getir.
5661	kiçe yattı erte turup yundı kör atın mindi ilig tapa bardı kör	Gece yattı, sabah kalkıp, âbdest aldı; atına binip, saraya gitti.
5662	yorıp kirdi ilig tapa yol kolup orun birdi ilig agırlap körüp	Müsâade isteyip, hükümdarın huzuruna girdi; hükümdar ona iltifat ederek, yer gösterdi.
	ÖGDÜLMİŞ SU'ALİ İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA SUÂLİ
5663	iligke ötündi ayur men bu kün kadaşımka bargum kelir örtügün	Hükümdara arz etti ve: —Ben bugün kardeşimi şöyle bir ziyaret etmek istiyorum — dedi —
5664	kalı yarlıkasa barayın naru ziyaret kılıp terk yanayın berü	Müsade ederseniz, oraya gideyim; ziyaret edip, çabucak buraya dönerim.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
5665	ilig aydı bargıl meniŋdin selam tegürgil aŋar sen ay bilgi tamam	Hükümdar: — Git, ona benden de selâm götür, ey bilgisi kâmil insan — dedi —
5666	unıtmasunı ol du ada mini bayatka uladukta sırrın köni	Sırrını doğruca Tanrıya ulaştırdığı vakit, duada beni de unutmasın.
5667	bayattın kolu birsü yazuklarım du’a birle bolgay keçürgey kerim	Günahlarımın affını Tanrıdan niyaz eylesin; belki kerîm rabbim beni duâ sayesinde beni affeder.
5668	ilel tip turup çıktı ögdülmişe evince kelip tüşti yazdı kaşa	Öğdülmiş "baş üstüne!" diyerek, kalkıp çıktı ve sevinç içinde evine döndü.
5669	ajun kırtışı boldı altun öŋi yaşık zaferan kıldı yakut öŋi	Dünya yüzü altın rengine girdi; güneş yakut rengini safrana çevirdi.
5670	kalık tügdi kaşın tünertti yüzin tutup badı barça kişiler közin	Gök kaşlarını çattı, yüzünü kararttı; bütün insanların gözünü tutup bağladı.
5671	namaz kıldı yattı töşekke kirip bir anca udıdı ol anca irip	Öğdülmiş namazını kıldıktan sonra, yatağa, girdi; bir müddet düşünerek, uyanık kaldı, sonra bir parça daldı.
5671	bir anca udıdı bir anca odug kopa keldi saknu toga keldi tug	Bir az uyudu, tekrar bir müddet uyanık yattı; düşünceleri onu bırakmadı, tekrar kalktı.
5673	töşek koldı yattı udıdı uzun belinglep odundı özi yalŋuzun	Tekrar yattı ve uzun bir müddet uyudu; kendi-kendine ürkerek, birden uyandı.
5674	yumulmadı yandru ikile közi odug yattı saknu irikti özi	Düşünceler içinde bir daha gözlerini kapatamadı; uyuyamadı ve kendisini çok yalnız hissetti.
5675	baka kördi öŋdün kara kuş togup kopa keldi yirdin yalın teg bolup	Dikkat etti, önce Müşteri yıldızı kalkıp, alev gibi, yerden yükselmeğe başladı.
5676	yarudı basa yıldrık adgır bile tizildi erentir özin belgüle	Sonra Aygır ile Yıldırık yıldızları parladı, bunlara bir de Erentir katıldı; bu yıldızları kendine işaret bil.
5677	sükiç koptı örlep kalıkka agıp ünün sumlıdı sûri 'ibri okıp	Seher kuşu kalktı ve göğe doğru yükseldi; Mezamir okur gibi, yabancı bir dilde ötmeğe başladı.
5678	kötürdi yaşık baktı maşrık tapa körür agdı yirdin yokaru kopa	Başını kaldırdı ve şarka doğru baktı, güneşin yerinden kopup, yükselmeğe başladığını gördü.
5679	butıklandı yirde yokaru sıta kalık meŋzi boldı yalın teg ota	Yerden yukarıya doğru mızraklar budaklandı; gök yüzü ateş ve alev hâline geldi.
5680	sevüg külçirer teg yarudı ajun sakınç kısga bold: sevinçler uzun	Dünyanın yüzü, sevgilinin gülümsemesi gibi, parladı; kederler dağıldı ve sevinçler başladı.
5681	yana turdı yundı namazın kılıp atın mindi tagka yüz urdı yilip	Öğdülmiş yerinden kalktı, âbdest aldı ve namazını kıldı; atına binip koşturarak, dağa doğru koyuldu.
5682	tekip tüşti akru tokıdı kapug kadaşı kapug açtı kodtı tapug	Oraya varınca, atından indi ve yavaşça kapıyı vurdu; kardeşi ibâdeti bırakıp, kapıyı açtı
5683	selam kıldı ötrü kör ögdülmişe yanut birdi yandru kör odgurmışa	Öğdülmiş ona selâm verdi, Odgurmış da buna mukabelede bulundu.
5684	turup kirdiler evke alşıp elig kadaşı ayıttı kör açtı tilig	Müsâfaha ederek, birlikte eve girdiler, kardeşi söz açarak, ona sordu.
	ODGURMIŞ SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
5685	ayur ay kadaşım kalı keldiŋ ay saŋa tuşgalı men takı keçmez ay	Ey kardeşim, niçin geldin, söyle; seninle buluşalı henüz bir ay bile geçmedi — dedi —
5686	tüşükrek körür men seniŋ köŋlüŋi sarıgrak körür men kızıl meŋziŋi	Senin gönülünü bir az düşük gürüyorum; penbe yüzünü de daha sararmış buldum.
5687	negü kadgu tegdi ne erki halıŋ marta sözlegil söz sen açgıl tiliŋ	Başına ne gibi bir derd geldi, neyin var, bana" söyle, izah et.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
5688	yanut birdi ögdülmiş aydı kadaş okun urdı ödlek köŋül kıldı baş	Öğdülmiş cevap verdi ve: — Kardeşim zemâne ok ile beni vurdu, gönlümü yaraladı — dedi —
5689	öd ödlek yarutsa birip öt erig köŋül ölmiş erse bolur tip tirig	Eğer zemâne öğüt ve nasihati ile gönülü aydınlatırsa, o gönül ölmüş olsa bile, yeniden dip-diri olur.
5690	udımış bu köŋlüm özüm gafleti mini odguru birdi ödlek öti	Gaflet yüzünden bu gönlüm uyumuş idi; bu zemâne nasihati beni uyandırdı.
5691	köŋül közi birle bakıp teŋledim özüm yolda azmış turup tanıladım	Gönül gözü ile bakarak, şöyle bir denedim ve doğru yoldan ayrılmış olduğumu hayretle gördüm.
5692	tiriglik uçuktı yüküm agrudı yazuktın özüm boldı yaŋu öd	Hayat sonuna geldi, yüküm ağırlaştı; benim artık günahlardan tövbe etme zamanım geldi.
5693	kişi tapgı kıldım tiriglik ıdıp bayat tapgı kaldı usandım udıp	Hayatım boyunca insanlara hizmet ettim; bu ihmâl ve gaflet uykusu içinde Tanrıya ibâdet geri kaldı.
5694	kelü birdi dünya tiriglik barır tiriglik tüker kör bu dünya kalır	Mâsivâ karşıma çıktı; hayat ise, gitmektedir; hayat tükenir, fakat bu dünya kalır.
5695	tiriglik üçün men tiledim ajun tiriglik tükedi nerek bu otun	Ben dünyayı hayat için arzulamıştım; hayat tükendi, bu değersiz dünyanın şimdi ne lüzumu var.
5696	keçer üş munukı bu künki künüm bulurmu özüm bu keligli tünüm	İşte bu bugünkü günüm geçmektedir, acaba ben o gelecek gecemi kazanabilecek miyim.
5697	saçım boldı yazkı gülef teg orut sakal boldı suŋkur tüsi teg şaşut	Saçım, bahar kelef otu gibi, kurulaştı; sakal ise, sungur tüyü gibi, alaca oldu.
5698	itiŋli kerek men yarınki itig itilse yarınki işim ay tetig	Ey zeki insan, yarınki işimin arzu ettiğim şekilde olması için, benim bugünden hazırlık yapmam lâzımdır.
5699	muŋar meŋzetü keldi emdi bu söz bu söz işke tutgıl aya köŋli tüz	Buna benzer şöyle bir söz vardır; ey temiz kalpli insan, bu söze göre hareket et.
5700	bu keçmiş tiriglikke öknür özüm neçe erki kalmış künüm ay yüzüm	Ben bu geçmiş hayata peşimanım; ey güzel yüzlüm, acaba bundan sonraki günlerim nasıl geçecektir.
5701	yava bardı isiz yigitlik küni yava barmasu bu kelıgli tünüm	Gençlik günlerim boşuna geçti ve yazık oldu, bari o gelecek gecelerim heder olmasın.
5702	yarın bolgu işke bu kün it itig maŋa mundag aydı biliglig tetig	Yarın için bugünden hazırlık gör; bilgili ve zeki insan bana böyle söyledi.
5703	bu kün it usanma bu tapgun işig bu kün itse itlür yarınki itig	Gafil olma, bu ibâdet işini bugün yap; bu işi bugün yaparsan, yarın için hazırlık görülmüş olur.
5704	yidim içtim ud teg yorıdım yava açıp suvsatayın munı men ive	Öküz gibi yedim, içtim ve ömrümü boşuna geçirdim; vakit geçmeden, vücûdu riyâzâta çekmeliyim.
5705	öküş arzu nimet yiyü semridi bu kün argurayın yetildi ödi	O pek çok arzu ve nimetlere nail oldu ve semirdi; artık vakti geldi, bugün onu zayıflatmalıyım.
5706	telim yattı incin telekçe turu bu kün tursu emdi adakın örü	istediği gibi hareket ederek, huzur içinde çok yattı; bugünden itibaren artık ayak üzere dursun.
5707	hasım kıldı özke kalın köp kişig sevinçlig kılayın iteyin işig	O bir çok insanları kendisine düşman etti; ben artık iyilikler yaparak, onları tekrar memnun etmeliyim.
5708	elig til uzattım kişike telim anıŋ ‘uzri kılsu bu kün bu tilim	insanlara karşı pek çok el ve dil uzattım; bugün dilim bunlardan istiğfar etmelidir.
5709	kişig satgayu men yorıdım öküş özüg satgayın men ay erde küsüş	Ben insanları çiğneyerek, çok dolaştım; ey insanların azizi, artık kendimi ayak altına almalıyım.
5710	kürek men idimdin küremiş otun kamug öz yazukka kömüldi bütün	Ben bir kaçağım, rabbimden kaçmış bir âsîyim; bütün varlığım boyunca günâha batmıştır.
5711	bu kün tevbe birle yanayın mene idimdin bu ‘uzrug kolayın mene	Bugün ben tövbe ederek, ona rücû ve rabbimden bunun affını niyaz etmeliyim.
5712	ölüm tutmaz erken kılayın tapug ölüm tutsa kalgay tapuglar kurug	Ölüm henüz yakama yapışmadan, ibâdet ile meşgul olmalıyım; ölüm bir kere yakaladı mı, artık ibâdet mümkün olmaz.
5713	negü tir eşit tıŋla bilgi batıg saŋa ötler emdi ay köŋli katıg	işit, derin bilgili insan ne der, dinle; ey haşîn gönüllü insan, işte sana nasihat veriyor.
5714	ölümde oza yan özüŋni yıga ölüm tutsa öknüp asıg kılmaga	Ölüm gelmeden Allaha yönel, kendini topla; ölüm yakalayınca, peşimanlık fayda etmez.
5715	ölümüg unıtma anun tevbe oka usanma ölüm kelge tutga yaka	Ölümü unutma, tövbeye hazırlan; gafil olma, ölüm gelir ve yakana yapışır.
5716	yigitlik ödinde yetürgil tapug karılık yetilse barır küç kamug	İbâdeti gençlik çağında yerine getir; ihtiyarlık gelince, insanın kuvveti kalmaz.
5717	tiriglik küsüş tut ive kıl tapug ölüm tutmaz erken baka tur odug	Hayatı aziz bil, ibâdete acele et; ölüm henüz yakalamadan, uyanık dur ve dikkatli ol.
5718	ölüm tutmaz erken odug bol sakın ölüm tutsa asgı bulumaz bakın	Ölüm henüz yakalamadan, uyanık ol, dikkat et; ölüm yakalayınca, bak, bundan bir fayda gelmez.
5719	men emdi saŋa keldim andın turup bu işke kiŋeş bir idi ked körüp	Ben şimdi oradan kalkıp, sana geldim; iyice düşünerek, bu hususta bana yol göster.
5720	bagırsak kadaşım sen emdi maŋa yaragı negü ol ayu bir toŋa	Sen benim candan bağlı kardeşimsin; ey kahraman, söyle, ne yapmak lâzımdır.