E - İLAVELER

Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
I. YİGİTLİKKE AÇIP AVUÇGALIKIN AYUR	I. GENÇLİĞİNE ACIYARAK, İHTİYARLIĞINI SÖYLER
6521. yorıglı bulıt teg yigitlikni ıdtım tüpi yil keçer teg tiriglik tükettim	Gençliğimi, geçen bulut gibi, geçirdim; ömrümü fırtına sür'ati ile tükettim.
6522. isizim yigitlik isizim yigitlik tuta bilmedim men sini terk kaçıttım	Yazık gençliğime, gençliğime yazık; ben seni tutmasını bilmedim, çok çabuk elden kaçırdım.
6523. yana kelgil emdi yigitlik manga sen ayada tutayın agı çuz töşettim	Ey gençlik, sen bana şimdi tekrar gel; ben seni el üstünde tutayım; bak, senin için ipekliler ve sırmalar döşettim.
6524. isiz bu yigitlik kanı kança bardı tilep bulmadım men neçe me tilettim	Yazık bu gençliğe, hani, nereye gitti; ne kadar arayıp, arattımsa da bulamadım.
6525. tiriglikke tatgı süçig can sevinci yigitlik teg edgü yok ermiş ayıttım	Sordum, gençlik kadar hayata zevk veren ve tatlı canı mes'ûd eden iyi bir şey yokmuş.
6526. kiçiglik tatıgı yigitlik ereji yitürdüm men emdi tutarda kürettim	Ben şimdi gençlik zevkini ve yiğitlik huzurunu kaybettim, elimde tutarken, kaçırıverdim.
6527. karılıkta kor yok köni turdum erse yavalıkka isiz tiriglikni ıdtım	Eğer doğru bir hayat yaşamış olsa idim, ihtiyarlığın da zararı yoktu; fakat ne yazık ki, onu boş yere sarf ettim.
6528 esirkep acır men sanga ay yigitlik kamug körkümi sen yırattıng yırattım	Ey gençlik, esef ederek sana kızıyorum; bütün güzelliğimi sen uzaklaştırdın, ben uzaklaştım.
6529 temam erguvan teg kızıl mengzim erdi bu kün zaferan urgın ertgde tarıttım	Benzim kırmızı, tam bir erguvan gibi idi; bugün yüzüme safran tohumu ektim.
6530. yıparsıg kara başka kafur aşudum tolun teg tolu yüz kayuka ilettim	Misk gibi kara başıma kâfur örttüm; dolun ay gibi dolgun yüzü nereye götürdüm.
6531. yaruk yaz teg erdim tümen tü çiçeklig hazanmu tüşüttüm kamugnı kurıttım	Rengârenk çiçekler ile dolu, parlak bahar gibi idim; hazâna mı uğrattım, hepsini kuruttum.
6532. kadıng teg bodum erdi ok teg köni tüz ya teg egri boldı egildim töngittim	Kayın gibi vücûdum ok gibi düz ve dik idi; şimdi yay gibi eğri oldu, eğdim, eğildim.
6533. yava kıldım isiz tiriglik avınçın ökünç birle közde kanın yaş akıttım	Yazık, hayatı boş yere israf ettim; peşimanlıkla gözden kanlı yaşlar akıttım.
6534. kiçiglik keçürdüm yigitlik yitürdüm künüm çeliledim özümni çökittim	Çocukluğu geçirdim, gençliği kaybettim; günümü kararttım, kendimi çökerttim.
6535. yimek içmek erse yidim içtim ud teg tilek sürmek erse tümen tog tozıttım	Yerken, içerken, öküz gibi yedim, içtim; hevâ ve heves peşinde koşarken, tozu dumana kattım.
6536. neçe kuşka avka avındım sevindim uçar kuş teg arkun agımda kürettim	Nice kuş ve geyik avı ile avundum, sevindim; uçan kuş gibi, cins atları ağımdan kaçırdım.
6537. adaş koldaşımka sevüg can teg erdim yagım boldı erse tosun teg suçıttım	Kardeş ve arkadaşlar için sevgili can gibi idim; düşmanımı ise, haşarı tay gibi sıçrattım.
6538. sere söktüm emdi neçe yalngukug men yazuksuzka yarlıg elig til uzattım	Ben imdi nice insanlara kızdım, söğdüm; günahsız ve yoksullara el kaldırdım, dil uzattım.
6539. kögüz kerdim anca yagı sançmış er teg küvez teg kür erip kaya teg kadıttım	Düşmanına galip gelen insan gibi, öylesine göğüs kabarttım; mağrur insan gibi, kabadayı olup, kaya gibi karşılarına dikildim.
6540. içip yatmış er teg udıp odlu keldim özüm yolda azmış bayatka uyadtım	İçip yatmış olan adam gibi, uyuyup uyanınca, yoldan çıkmış olduğumun farkına vardım, Tanrıdan utandım.
6541. bayat tapgı kaldı kişi tapgı kıldım ajun tegre yügrü özümni kürettim	İnsanlara hizmet ettim, Tanrı ibâdeti kaldı; dünya etrafında koşarak, yolumu azıttım.
6542. tilek arzu birle yügürdüm neçe men kuturmış böri teg ajunnı ulıttım	Ben nice dilek ve arzu arkasından koştum; kudurmuş kurt gibi, dünyayı inlettim.
6543. kişig tuttum aldım küçün yarmakın men kimig serdim irdim kimi me açıttım	Ben insanları tutup, zorla paralarını aldım; kimine çıkıştım, kimini yerdim, kiminin de canını yaktım.
6544. manga rabbım aysa nelük kıldıng andag negü tıldagım bar uvutka tuşıktım	Rabbim bana: — Nasıl böyle yaptın?—diye sorarsa, ne mâzeretim var; çok utanılacak hâle düştüm.
6545. kayu tilve kılkı bolur munda tetrü keçer künke avnıp tiriglikni ıdtım	Hangi deli bundan daha ters hareket edebilir; geçici olan günler ile avunarak, hayatı boşuna harcadım.
6546. sevinç keçti emgek yime keçgey erdi yava boldı kün ay ökünçke basıktım	Huzur geçti, zahmet de geçecek idi; gün ve aylar boşuna heder oldu, peşimanlığa düştüm.
6547. tutayın ya kisrâ ya kaysarça boldum ya şeddad u 'ad teg takı uçmak ittim	Farz edelim ki, ben kisrâ veya kayser oldum ya Şeddâd ve Âd gibi, bir de cennet yaptırdım.
6548. ajun bütrü tuttum sikender tutarca tükel nuh yaşın men yaşadım yaşattım	İskender gibi, bütün dünyayı elimde tuttum, tam Nûh'un yaşını yaşadım ve yaşattım.
6549 özüm haydar erse yaşın teg kılıçlıg ya rüstemleyü men ajunda çavıktım	Yıldırım kılıçlı Haydar veya Rüstem gibi, dünyada meşhur oldum.
6550. ya 'isâ bolup kökke agdım takı men ya nuşin revan teg törü tüz yorıttım	Isa gibi, ben göğe çıktım veya Nûşirevan gibi, memleketi adaletle idare ettim.
6551. ya kençim tükel boldı karun nengi teg ya ashab-ı res teg temür kend tokıttım	Yahut hazînem, Karun'unki gibi, doldu taştı veya Eshâb-i Res gibi, demirden kale yaptırdım.
6552 negü asgı ahır yanış yirke boldı turu kaldı dünya iki böz ilettim	Fakat bunların faydası ne, sonu toprağa dönüş oldu; dünya geride kaldı, beraberimde ancak iki bez götürdüm.
6553. yalıng keldim erdi yalıng kirgü yirke nelük dünyaka özni munça işittim	Çıplak gelmiş idim, toprağa yine çıplak gireceğim; neden kendimi dünyaya bu kadar bağladım.
6554. keçer dünya keçti tüpi yil keçer teg keçer dünyaka öz usalın basıttım	Bu fâni dünya, tipi gibi, esti-savurdu ve geçti; gaflette bu fâni dünyanın baskısı altında kaldım.
6555. tiriglikke asgı kanı edgü kılkım tiriglikte tarlag kayu yirke ektim	Hayatta ne gibi bir iyilik yaptım; hayatta iken ektiğim tarla nerede.
6556 negü ektim erse anı orgu ahır negü ordum erse anın öz süçittim	Ne ektim ise, sonunda onu biçtim; ne biçtim ise, ondan zevk aldım.
6557 yigitlikni ıdtım karılıkka tegdim yana yangıl emdi negü söz tagıttım	Gençliğimi elden çıkardım, ihtiyarlığa geldim; sadede gelelim, sözü niye dağıttım.
6558. uzun tünle yatma idike tapın sen odun yıgla tınma yazukka basıttım	Uzun geceleri yatıp-uyumakla geçirme, Tanrıya ibâdet kıl; uyanık ol, durmadan ağla; günahlarımın yükü altına girdim.
6559. yılan kurt konguz yimi öz igdileyü bu nimet bile men negüke igidtim	Yılan, haşerat ve böceklerin yemi olan bu vücûdu ben neden nîmet içinde besleyerek, yetiştirdim.
6560. aya usrık öz sen odun yıgla tınma bayatka tapug kıl yok erse yokadtım	Ey uyuklayan vücût, uyan, ağla durma; Tanrıya ibâdet kıl; yoksa, ben mahvoldum.
6561. karılık kavurdı yigitlik yıradı tatıg bardı bargu udu yol könittim	ihtiyarlık yakaladı, gençlik uzaklaştı, hayatın tadı kalmadı; artık gidilecek doğru yolu buldum.
6562. idi kiçki dünya öküş ardı halkıgr kayusında men men ne munça sevittim	Çok eski olan bu dünya bir çok halkları aldatmıştır; ben hangisindenim, neden bu kadar onu kendime sevdirdim.
6563. ya rab odguru bir mini ay idim sen süre ıdmagıl men köngülni arıttım	Ey rabbim, beni uyandır; sen rabbimsin, beni kovma, ben gönlümü temizledim.
6564. sen ök sen yazuk yarlıkaglı idim bir suyurka mini sen yazukum unıttım	Günahlarımı bağışlayan sen bir rabbimsin, sen beni affet; günahlarımın sayısını ben bile unuttum.
II. ÖDLEK ARTAKIN DOSTLAR CEFASIN AYUR	II. ZEMÂNENİN BOZUKLUĞUNU VE DOSTLARIN CEFÂSINI SÖYLER
6565. turayı barayı ajunug kezeyi vefalıg kim erki ajunda tileyi	Kalkayım, gideyim, dünyayı gezeyim; dünyada acaba vefalı kimse var mı, arayayım.
6566. kişi kızlıkı boldı kayda tilegü tilep bulgu erse tileyü köreyi	insan nâdir oldu, onu nerede aramalı; aramakla bulunacaksa, bir arayıp bakayım.
6567. kamug arzu buldum kişi bulmadım men kalı bulsa arzum yüzinge bakayı	Ben bütün arzularımı buldum, fakat bir insan bulamadım; eğer bu arzum da yerine gelirse, onun yüzüne bir bakayım.
6568. vefa kalıtı boldı cefa toldı dünya vefa kimde erki men azrak kolayı	Vefa kıtlaştı, dünya cefa ile doldu; vefa acaba kimde vardır, ben ondan bir az isteyeyim.
6569. apang bulsa men bir cefalıg akı er eginke yüdeyi közümke urayı	Eğer bir vefalı, cömert insan bulursam, onu sırtımda taşıyayım, gözüme süreyim.
6570. kalı bulmasa men vefa birle yalnguk keyik tagı birle tiriglik kılayı	Eğer ben bir vefalı insan bulamazsam, yabani hayvanlar ile birlikte ömür süreyim.
6571. yigüm ot köki bolsu yagmur suvı tap ediz kum tüneyi tagar ton kedeyi	Yiyeceğim ot kökü olsun, yağmur suyu bana yeter; kumdan döşek yapıp, geceleyeyim, çuldan elbise giyeyim.
6572 ya vahşi bolup men biyabanda yügrü kişide yırayı ajunda yiteyi	Veya vahşi olup, çöllerde koşayım; insanlardan uzaklaşarak, dünyadan silinip gideyim.
6573. takı bolmaz erse ajun barça kodtum ögüz teg akayı tüpi teg togayı	Daha da olmazsa, bütün dünyayı bırakarak, nehir gibi akayım, kasırga gibi göklere yükseleyim.
6574. idim mungka tegdim vefasızka tuştum vefalıg kim erki sevüg can bireyi	Ey rabbim, sıkıntı içindeyim, vefasızlara rastladım; vefalı acaba kimdir, ona sevgili canımı feda edeyim.
6575. atı kaldı yalnguk kişi kılkı bardı bu kılk kança bardı udu men barayı	İnsanın ismi kaldı, insanlık kayboldu; bu insanlık nereye gitti, ben de arkasından gideyim.
0576 bagırsak kişi yok ajunda tiledim bagırsızka köntlüm negü teg ulayı	Aradım, dünyada candan bağlı bir insan yoktur; vefasız kimselere nasıl gönül bağlayayım.
6577. kimi özke köz teg yakın tuttum erse yagı çıktı yek teg yekig ne kılayı	Kimi, gözüm gibi, kendime yakın tutturma, o, şeytan gibi, düşman çıktı; ben şeytanı ne yapayım.
6578. kimi sevdim erse sevüg canca tuttum cefa keldi andın kimi met seveyi	Kimi sevdim ise, onu sevgili canım gibi tuttum; fakat ondan da cefâ geldi; artık kimi seveyim.
6579. kişi köngli bilgü tanuk erdi til söz köngül til ala boldı kimke büteyi	İnsanın gönlünü anlamak için, onun dili ve sözü bana şâhid idi; şimdi gönül ve dil alaca oldu; kime itimat edeyim.
6580. bu kün munda minçe kimi iş kılayı ya kimke büteyi kimi dost tutayı	Bugün burada kendime eş diyeyim, kime inanayım veya kimi dost edineyim.
6581. köngül kimke birgü mungum kimke aygu mungadtım men emdi bir azrak ayayı	Kime gönül vermeli, derdi kime açmalı; ben şimdi gamlıyım, bir az içimi dökeyim.
6582. adaş koldaşımda umınç bilmedim men kadaş kılkı yat teg negü teg açayı	Dost ve ahbaplarımda ben sadâkat bulamadım; kardeşim bana yabancı gibi duruyor, ona gönlümü nasıl açayım.
6583. ap ang andka erse iminlik bütünlük bu and tutguçı kim anı er atayı	Eğer inanç ve güvenlik and ile ise, bu andı tutan kim ki, ona erkek diyeyim.
6584. tuz etmek hakı tip küdezigli bar mu kümüş gevher altun bile men kalayı	Tuz, ekmek hakkını gözeten var mı; ben onu altın, gümüş ve gevhere gark edeyim.
6585. kanı koşnı aşnı sevinç kadguka iş kamugum bireyi men evdin çıkayı	Konu-komşu, sevinç ve keder arkadaşı nerede; ben ona her şeyimi vereyim, evimi bile ona terk edeyim.
6586. adaş koldaşım tip inanç boldaçı kim anı beg kılıp men özüm kul bolayı	Arkadaş ve dost diye itimat edilecek kim var; ben onu bey yapıp, kendim ona kul olayım.
6587. kişi bulmadım men mungadur ma yalnguz sakınçın sızar men sevincin kuleyi	Ben insan bulamadım, derdliyim ve yalnızım, kederden eriyorum; ben de bir sevineyim, güleyim.
6588. nelük artadı halk negü öngdi kodtı kayu ödke tuştum ya kayda turayı	Halk neden bozuldu, niçin iyi âdetleri bıraktı; hangi zamana rastladım, nereye gideyim.
6589. azu tilve munduzmu boldum ya mundum negü sözledim men ayu bir ukayı	Yahut ben deli ve budala olup, aklımı mı kaybettim; neden böyle sözler söyledim; anlat, anlayayım.
6590. ya sevda küçedip mengim artadı ol közümkemü körnür özüm hab içeyi	Veya sevda çoğalarak, beynime mi te'sir etti veya gözüme mi öyle görünüyor; ben bir ilâç içeyim.
6591. manga okmu tuştı bu yanglıg kişiler azu menmü tetrü kişi men yanayı	Bu çeşit insanlar yalnız bana mı rastladılar yahut ben kendim mi ters bir kimseyim; bu huyumdan vazgeçeyim.
6592. isizim isizim kanı ol kişiler vefa atı kodtı ajunda ögeyi	Esef ederim, ben fenayım; fakat dünyada vefa adı bırakan insanlar nerede, onları medh edeyim.
6593. bu kün körse erdi bu öngdi törü kılk olar kodmış erse sevinçlig bolayı	Onların koydukları iyi âdet, kanun ve an'aneleri bugün göreyim de, ben de sevineyim.
6594. yok erse ayu birsü öngdi törü kılk tüzün törke keçsü otunug süreyi	Eğer böyle değilse, iyi âdet, kanun ve an'aneleri vaz' etsinler; halîm insanlar baş-köşeye geçsin, küstahları kovayım.
6593. kamug edgü bardı törü öngdi iltti kişi songi kaldı ne edgü bulayı	Bütün iyiler gitti, kanunu ve iyi an'aneleri beraber götürdüler; burada insan artığı kaldı, iyileri nasıl bulayım.
6596. bu bod sın yorıglı kişi erse barca firişte mü erdi olar ne biteyi	Bu insan kılığında dolaşanların hepsi adam ise, evvelkiler melek mi idiler; ne bileyim.
6597. olar bardı kaldım bularnı bile men negü teg yorıyı ne kılkın yarayı	Onlar gitti, ben bunlar ile kaldım; nasıl hareket edeyim ve onlar ile nasıl bağdaşayım.
6598. neçe sözlese men tükemez takı söz bu munça tap emdi sözüng ne barayı	Ne kadar söylesem de söz tükenmez; şimdilik bu kadar yerer; diyeceğin var mı, ben gideyim.
6599. manga munda yigrek adın bulmadım men ulus kend kodayı kişide yırayı	Ben kendim için burada daha iyi bir şey bulamadım; memleket ve şehirleri bırakayım, insanlardan uzaklaşayım.
6600. atım bilmesünler mini körmesünler tilep bulmasunlar sözümni keseyi	Adımı bilmesinler, beni görmesinler ve arayıp da bulmasınlar; sözümü keseyim.
6601. çadan teg tikerler çıbun teg sorarlar köpek teg ürerler kayusın urayı	Onlar akrep gibi sokarlar, sinek gibi kanımı emerler, köpek gibi havlarlar; hangisine yetişeyim.
6602. ulındım men emdi otunlarka tuştum ökünç birle tün kün neçe yük yüdeyi	Ben artık usandım, küstahlar arasına düştüm; gece-gündüz peşimanlık içinde bütün bu yükü nasıl taşıyayım.
6603. cefa cevri barı manga tegmesüni otun bifalardın sıngardın bolayı	Dünyanın bütün çevir ve cefâsı bana gelmesin, küstah ve kaba insanlardan uzak olayım.
6604. ilahi ruzi kıl sevüg savcı yüzin yime tört işining yüzini köreyi	Ey rabbim, sevgili Peygamberimizin dîdârını bana nasip et; bir de onun dört arkadaşının yüzlerini göreyim.
III. KİTAB İDİSİ YUSUF ULUG HACİB ÖZİNGE PEND BİRÜR	III. KİTAP SÂHİBİ YUSUF, BÜYÜK HÂS HÂCİB, KENDİ KENDİNE NASÎHAT EDER
6605 bilig bil özüngke orun kıl töre bilig bilse özke idi berk tura	Bilgi bil ve yerin baş-köşe olsun; bilgi insan için sağlam bir kalkandır.
6606. biligsiz yürek til negüke yarar bilig birle suv teg kamugka yara	Bilgisiz yürek ve dil neye yarar; bilgi ile, su gibi, her kese faydalı ol.
6607. neçe bilding erse takı bir tile biligli tegir kör tilekke sora	Ne kadar bilsen de yine ara; bak, bilen dileğine sorarak erişir.
6608. bilir men tise sen biligdin yırak biligsizke sandıng biligli ara	Bilirim dersen, sen henüz bilgiden uzaksın; bilenler arasında sen bilgisizlerden sayılırsın.
6609. bilig bir tengiz ol uçı yok tüpi neçe suv kötürgey semürgük sora	Bilgi bir denizdir, onun ucu-bucağı yoktur; serçe emse emse bundan ağzına ne kadar su alabilir.
6610. bu bilging bile öz başıng tezginür bilümez özüngni özüngde yıra	Bu bilgin ile senin başın döner; kendisini bilmeyen kendini kendinden uzaklaştır.
6611. bilig bil kişi bol bedütgil özüng ya yılkı atangıl kişide yıra	Sen ya bilgi bil, insan ol ve kendini yükselt yahut hayvan adını al ve insanlardan uzaklaş.
6612. biliglig yazılmaz sakınçın tügük biligsiz sevincin küler katgura	Bilgilinin yüzü gülmez, onun yüzü her vakit düşünceli ve çatıktır; bilgisiz dâima sevinç içinde katıla-katıla güler.
6613. bilig bilse kadgun kalı katgurar biligsiz sıgun sen agınap yora	Bilgili insan bu kaygı içinde nasıl kahkaha atar; ey bilgisiz, sen dağ keçisi gibi, debelen, dolaş.
6614. biliglig kişeldi turup yügrümez biligsiz yorır kör tilekin süre	Bilgilinin ayaklan kösteklendi, kalkıp koşamaz; bilgisiz, bak, arzularının peşinde durmadan koşar.
6615 ay bilge kişelding biligsiz yorır biligsiz kişelse kişenin bura	Ey âlim, senin ayağında köstek var; bilgisiz ise, yürür; bilgisiz bir kösteklenirse, sen onun kösteğini sıkılaştır.
6616. elig sundum uş men biligni tilep sözüg sözke tizdim şaşurdum ura	işte ben bilgi isteyerek, ona el uzattım; sözü söze katarak, dizip, sıraladım.
6617. keyik tagı kördüm bu türkçe sözüg anı akru tuttum yakurdum ara	Bu türkçe sözü yabanî geyik gibi gördüm; onu yavaşça tuttum, aldatarak, kendime yaklaştırdım.
66ı8 sıkadım sevittim kongül birdi terk takı ma belingler birerde yire	Okşadım, ısındırdım, çabucak bana gönül verdi; yine de ara-sıra ürküyor, korkuyor.
6619. sunup tutmışımça ederdim sözüg kelü birdi ötrü yıparı bura	Ele geçirdiğim gibi, sözü takip ettim; onun miski güzel kokular saçmağa başladı.
6620. köni sözledim söz irig hem açıg köni sözni yüdgen ukuşlug ere	Sözü doğru söyledim, o sert ve acı oldu; doğru söze tahammül eden akıllı insandır.
6621 okıglıka artuk agır kelmesün özüm ‘uzri koldum aça hem yora	Okuyana fazla ağır gelmesin, ben uzun-uzadıya izah ederek, özrümün bağışlanmasını istedim.
6622. köni sözde taştın sözüg söz time köni egri farkı örüngli kara	Doğru sözden başkasına söz deme; doğru ile eğri arasındaki fark beyaz ile siyah arasındaki fark gibidir.
6623. yıl altmış iki erdi tört yüz bile bu söz sözledim men tutup can süre	Hayatımda bu sözleri söylediğim zaman, sene dört yüz altmış iki idi.
6624. tükel on sekiz ayda aydım bu söz ödürdüm adırdım söz evdip tire	Bu sözleri tam on sekiz ayda söyledim; sözleri toplayıp, derleyerek, seçtim ve ayırdım.
6625. yadım tü çiçek teg yıdı kin burar otundum men itnü tükettim tura	Çeşitli çiçekler yaygısı gibi, kokusu miske benzer; ben bunu düzene koyup, tamamladım ve her kesin istifâdesine arz ettim.
6626. sözüg kim tüketür neçe sözlese aka tınmaz erter bulaklar ara	Ne kadar söylense bile, sözü kim tüketir, o pınarlar arasından durmadan akar, gider.
6627. ay yusuf kerek sözni sözle köni kereksiz sözüg kizle kılga kora	Ey Yusuf, gerekli ve doğru sözü söyle; gereksiz sözü gizle, onun zararı dokunur.
6628. öküş sözleding söz suvı barmasun öküş sözke yalkar bu yalnguk ire	Sözü çok söyledin, dikkat et, tazeliğini kaybetmesin; çok sözden insan usanır ve bıkar.
6629. inançsız ajun kılkı irsel yayıg ukuşlug özindin yırak tur yıra	Bu dünya itimâda şayan değildir; vefasız ve dönek huyludur; ey akıllı insan, ondan uzak dur, uzaklaş.
6630. sen emdi yapuştung bu dünyaka berk katıglan köngül mundın üzgil bura	Sen şimdi bu dünyaya kuvvetle yapıştın; onunla alâkanı kesmeğe, gönlünü ondan çevirmeğe gayret et.
6631. imin bolma dünyaka artuk imin bayatka sıgıngıl katıg yalvara	Bu dünyaya güvenme; sen çok daha emin olan Tanrıya sığın ve ona yalvar.
6633. öküş halknı ıdtı bu irsel ajun köni yolda azdı kişi ked köre	Bu vefasız dünya bir çok insanlardan yüz çevirdi; ne kadar insanlar doğru yoldan şaştılar, buna iyice dikkat et.
6633. sanga ma itindi bezenip küler ayı sevme azrakkına katgura	Şimdi de senin için hazırlandı; süslenip, yüzüne güler; ona çok fazla bağlanma; gaflet içinde o kadar çok sevinip, gülme.
6634. neçe dünya yigli ajun begleri ölüm tutti bardı közi telmire	Dünyaya nail olan nice cihan beylerini ölüm yakaladı ve onlar gözleri ile etrafından duâ dilenerek gittiler.
6635. yigitlik yava boldı isiz künüm tüker bu tiriglik ökün kadgura	Gençlik boşuna heder oldu, hayatıma yazık oldu; bu hayat tükenir, ıztırap çek, nadim ol.
6636. neçe ming yaşasa ahır ölgülüg neçe tirse dünya kalır arkara	Binlerce sene yaşasan bile, sonunda nihayet öleceksin; dünyayı ne kadar toplasan da, bir gün bırakıp gideceksin
6637. sanga ok sıgındım bayat sen küdez bu gaflet usındın mini odgura	Ey Tanrı, sana sığındım, sen kendin koru; bu gaflet uykusundan beni uyandır.
6638. uvutsuz kulung men yazukum telim tüzünlük seningdin kelür belgüre	Ben utanmaz bir kulunum, günâhım çoktur; sen rahimsin, şefkat senden gelir.
6639. sanga yazdı sindin küredi özüm bu kün sıgnu keldim sanga yalvara	Sana karşı günaha girdim, senden kaçtım; bugün yalvararak, tekrar sana sığınıyorum.
6640. negüke inandıng aya muntlug öz kayuka tayandıng körür köz köre	Ey muhtaç vücût, neye inandın; göz göre-göre kime dayandın.
6641. yolung tüzgil emdi yorıkıng köni özüng iki ajunda bulgıl töre	Şimdi yolunu düzelt, doğru hareket et, her iki dünyada da baş köşeye geç.
6642. sevincin sözülmiş bu dünya bütün munı kod takı bir ajunka köre	Bu dünyanın her tarafı zevkle doludur; onu bırak, öteki dünyaya bak.
6643. tiling tıd boguz yıg udıma öküş közüng yum kulak tu bir incin tura	Dilini tut, boğazına hâkim ol, çok uyuma, gözünü yum, kulağını tıka ve böylece huzur içinde yaşa.
6644. ya rab yarlıkagıl kamug mü’minıg telim rahmetindin tükel turgura	Ey rabbim, bütün müminleri affet; bol rahmetini onlardan esirgeme.
6645 tegür savçımızka tümen ming selam tözü tört işinde takı ertüre	Peygamberimize ve onun dört arkadaşına da binlerce selâm ulaştır.

LXXXI. ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E NASÎHAT ETTİĞİNİ SÖYLER [ODGURMIŞ ÖGDÜLMİŞKE PEND BİRMİŞİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6087	sözüm bu usal bolmagıl ay kadaş isizke tiriglik yava kılma yaş	Sözüm şudur: Ey kardeş, gâfil olma, hayatı ve ömrü fenalıkla boşuna geçirme.
6088	köni bol yitürme könilik yolın bu yol iltge arzu tilekke biün	Dürüst ol, doğruluk yolundan ayrılma; bil ki, insanı dilek ve arzularına bu yol ulaştırır.
6089	bagırsak bolun barça tınlıg öze tapug kıl bayatka köngül til tüze	Her mahlûka karşı merhametli ol, gönülün ile dilini bir ederek, Tanrıya ihlâsla ibâdet kıl.
6090	sakınç kısga tutgıl tapug kıl uzun iverde amul bol buşarda tüzün	Dünya düşüncesini kısa tut, ibâdeti uzun; acele ederken, sakin ve hiddetlenirken de, halîm ol.
6091	ölümüg unıtma itiging kılın özüngni unıtma tüp aşlıng bilin	Ölümü unutma, bunun hazırlığını gör; kendini unutma, aslını ve menşeini bil.
6092	karagurma dünyaka sukluk kılıp kalır bu barır sen ökünçün ulıp	Dünyaya tamah ederek, ruhunu karartma; dünya kalır, fakat sen peşimanlık ile inleyerek gidersin.
6093	bayat hükmi tapla negü kelse yüd budunka asıg kıl bolu birse öd	Tanrı hükmüne razı ol; ne gelirse, ona tahammül et; sırası geldikçe, halka faydalı ol.
6094	köni sözle kavling tükel kıl bütün bolur kavli yalgan kişiler otun	Doğru söyle, sözün dürüst ve tam olsun; sözü yalan kimseler küstah olur.
6095	küler yüz isig söz kılınç edgü tut bolu birge ödlek kelü birge kut	Güler yüzlü, tatlı sözlü ol ve iyi hareket et; böylece devir döner ve sana saadet geliverir.
6096	akı bolgıl alçak tuz etmek yitür kişi caybi açma sen örtüp yitür	Cömert ve alçak gönüllü ol, tuz-ekmek yedir; başkalarının aybını görme, ört ve yok farzet.
6097	hava basgıl övkeng kelir erse yıg et öz egri yolka barır erse yıg	Arzularına hâkim ol; öfkelenirsen, kendini tut; nefsin eğri yola saparsa, ona mâni ol.
6093	özüng asgı kolma budun asgı kol yüdürme yük ilke özüng yükçi bol	Kendi menfaatini düşünme, halkın menfaatini düşün; halka yük yükleme, yükü kendin taşı.
6099	tavar neng barın kıl özüngke yulug budunug sevindür ay bilgi ulug	Malını, mülkünü, neyin varsa, günahlarının kefareti olarak dağıt; halkı sevindir, ey derin bilgili insan.
6100	kişi ödrümi kör kişini yular sevüg can yuluglap sevincin tiler	İnsanların seçkini insanları kurtarır; onların sevinci uğrunda kendi sevgili canını fedâ eder.
6101	idi yakşı aymış kör ödrüm talu biliglig ukuşlug mengesi tolu	Yüksek, seçkin, bilgili, akıllı ve çok iyi düşünen insan pek güzel söylemiştir.
6102	asıglıg kişi ol kişi ödrümi bagırsak kişi ol budun ködrümi	insanların seçkini faydalı olan insandır; halk nazarında muteber kimse, merhametli olan insandır.
6103	kişilik atı kör iki neng turur bagırsak biri bir akı neng birür	insanlık adını taşıyabilmek için, iki şey lâzımdır; biri merhametli olmak, biri de cömert olup, mal dağıtmaktır.
6104	takı munda yigrek ayur kör ukuş ukuş yolı tutsa asıglar öküş	Bak, akıl bundan daha güzel söyler; aklın yolunu tutmanın faydası çoktur.
6105	akı tip ayurlar kayu ol akı akı can yuluglap öter er hakı	Cömert derler, cömert kimdir; cömert canını feda ederek, insanın hakkını veren insandır.
6106	akılık ol ermez üleşe kümüş akı canı halkka kılur ol yuluş	Gümüş dağıtmak cömertlik değildir; cömert halk için canını feda eder.
6107	akıtsa akı er budunka tavar aka yıglu tirlür angar halk avar	Cömert insan halka malını akıtırsa, halk da koşarak, onun etrafında toplanır.
6108	iki neng turur dünya atı çavı biri neng tavar ol biri yüz suvı	Dünyada şân ve şöhret iki şey ile kaimdir; biri mal, mülk sahibi, biri şerefli olmaktır.
6109	bu iki bulup ming yaşasa tükel ölüm tutsa ahır adın bolgu hal	Bu iki şeyi bulup, insan tam bin yıl yaşasa bile, sonunda ölüm gelince, durum değişir.
6110	kara tapsa begler bedüyür kopar üzengü bar erse çigen berk kapar	Halk vazifesini yaparsa, beyler büyür, yükselir; üzengi varsa, insan yuları kuvvetli tutar.
6111	bu ol dünya devlet karanıng kurı bulunmaz bulunsa bolur beg karı	Dünyanın, devletin ve halkın ahvâli budur; bunlar bulunmaz; bulununca da bey artık ihtiyarlamış olur.
6112	özüng köçgü atıng sening köçkün ol köçütçi ölüm kelgü ahır kün ol	Sen göçeceksin, senin adın geçecektir; son gününde seni göçüren ölüm gelecektir.
6113	köçügli kişi itmez ordu saray yorıglı kişi yolda kalmaz yıl ay	Göçecek olan kimse köşk ve saray yapmaz; gezgin kimse yolda aylar ve yıllarca kalmaz.
6114	özüngni yol ötgen; akın ay kadaş sevinç kılma artuk yazuk tutma kaş	Ey kardeş, kendini bu yolu geçmiş bil; bu dünyada fazla sevinip gülme.
6115	keçigli turur bu ajun kalgusuz ölügli turur öz küni belgüsüz	Bu dünya kalmaz geçicidir; insan ölecektir, bunun günü belli olmaz.
6116	anunmış turur bu ölüm tarmakı usanıp yorırda iler karmakı	Ölümün pençesi hazırlanmıştır; gaflet içinde yürürken, onun çengeli insana saplanır.
6117	bu dünya aş ol bir bu aş yiglining atını sen ök ay satım yok mening	Bu dünya bir yemektir; bu yemeği yiyenin adını sen söyle, ona benim cesaretim yok.
6118	tilek arzu sürme havangnı yıgın kişig songdamagıl tiling; kıl agın	Heva ve arzu peşinde koşma, nefsine mâni ol; başkalarını çekiştirme, dilini tut.
6119	negü tir eşitgil ay köngli odug bu söz işke tutsa tokınmaz yodug	Gönülü uyanık insan ne der, dinle; bu söze göre hareket edersen, sana zarar gelmez.
6120	tilek arzu sürmek idi ked tatıg tatıg aytıgı bar yarınlık katıg	Heva ve arzu peşinde koşmak çok zevklidir; fakat bu zevk için yarın ağır bir şekilde hesap sorulacaktır.
6121	tatıgka tatıgsız süçigke açıg agışka iniş ol edizke batıg	Tatlıya karşı tatsız, lezzetliye karşı acı, çıkışa karşı iniş ve yüksekliğe karşı da derinlik vardır.
6122	tükel kız kılınçlıg turur bu ajun sini armasunı ay kılkı tüzün	Bu dünya tam bir kıza benzer; ey yumuşak huylu insan, o seni aldatmasın.
6123	telim yilke birdi sini teglerig keçürdi ilig teg telim beglerig	O senin gibi bir çok insanları yele verdi; hükümdar gibi bir çok beyleri gördü-geçirdi.
6124	köz açtı silerke bu birdi elig usal bolmagıl sen ay kılkı silig	Bugün size baktı ve el uzattı, gâfil olma, ey temiz yürekli insan.
6125	negü birdi erse yana algay ok neçe tirdi erse yana saçgay ok	Sana ne verdi ise, yine alacaktır; sende neler topladı ise, onları yine dağıtacaktır.
6126	neçe külse bir kün yana sıgtatur neçe itse evre buzar artatur	Ne kadar gülerse-gülsün, bir gün yine ağlatır; ne kadar düzeltirse düzeltsin, bir gün bozar, dağıtır.
6127	kılıkı cefa ol kılınçı otun yaruklukı azrak öküşi tütün	Onun tabiati cefâcı ve küstahtır; aydınlığı az, tozu ve dumanı daha çoktur.
6128	bezenür kişike özin körkitür köngül birding erse adak berkitür	Süslenir, insana kendini gösterir; gönül verirsen, senin elini-ayağını bağlar.
6129	şeker birle igdür birür kin agu yayıg kut kılınçı bu ol ay bügü	Şeker ile besler, sonunda zehir verir; ey hakîm, dönek saadet böyledir.
6130	negü tir eşitgil sakınuk başı sakıngıl ay devlet idisi kişi	Takva sahibi insan ne der, dinle; ey saadete eren kimse, bunu iyice düşün.
6131	kalır dünyaka birme saklan köngül cefaçı turur bu ay kılkı amul	Geriye bırakacağın bu dünyaya gönül verme, sakın; ey sakin tabiatlı insan, o cefa edicidir.
6132	idi yakşı aymış kör ödrüm talu biliglig ukuşlug hiredi tolu	Bak, yüksek, seçkin, bilgili ve çok akıllı insan ne kadar güzel söylemiş.
6133	yayıg kutka ilnip yangılma yorık inançsız turur kut kör evrer kılık	Dönek saadete kendini kaptırıp, yolunu şaşırma; saadete inanılmaz, bakarsın, değişiverir.
6134	kölike turur dünya devlet küni kölike bir ök yirde turmaz köni	Dünya ve saadet günleri bir gölgedir; gölge dâima aynı yerde ve aynı şekilde kalmaz.
6135	diningni agır tut bu dünyang ucuz agır kılga dining ay bilgi ögüz	Dinine kıymet ver, bu dünyaya değer verme; ey bilgisi deniz gibi olan insan, sana dinin kıymet kazandırır.
6136	erejke avınma sevinme sakın bayat yadı birle tapug kıl bakın	Rahata erdim diye, avunma ve sevinme, kendini tut; Tanrıya zikret ve ibâdetle meşgul ol.
6137	esürtmesü devlet sini ay kadaş adıldukta seksiz közüng tolga yaş	Ey kardeş, saadet seni sarhoş etmesin; ayılınca, hiç şüphe yok, gözün yaşla dolar.
6138	negü tir eşitgil bu budun begi sınap sözlemiş sözni yetlip ögi	Akıllı, anlayışlı ve sözünü tecrübeye dayanarak söyleyen bey ne der, dinle.
6139	kimi erse devlet esüıtse kelip yagız yirde yarlur yüreki ulıp	Saadet gelip, kimi sarhoş ederse, onun kara toprak altında inlemekten kalbi parçalanır.
6140	uluglukka esrüp kim ahsumlasa kara yir katında kıyın yir basa	Kim büyüklükten sarhoş olup, kendini kaybederse, sonunda kara toprak altında bunun cezasını çeker.
6141	yigitlik ya baylık bu kut esrüki süçig esrükinde beter ay beki	Gençlik, zenginlik veya bu saadet sarhoşluğu, ey kudretli insan, şarap sarhoşluğundan beterdir.
6142	esürse kalı borçı bornı içip udıp kopsa adlur usında keçip	Eğer içki içen şaraptan sarhoş olursa, uyuyunca bu sarhoşluk geçer ve kalkınca ayılmış olur.
6143	bu devlet esürtse adın adlumaz ölüm tutmagınça udır odnumaz	Saadetin sarhoş ettiği kimse ise, bir daha ayılamaz; ölüm yakalayıncaya kadar uyur, uyanmaz.
6144	atıng boldı kul kılma begler işi özüdg kullukı kıl ay edgü kişi	Adın kul oldu, sen beyler işi ile uğraşma; ey iyi insan, kendi kulluğun ile meşgul ol.
6145	telim kalgu ermez tiriglik küni uzun bargu ermez ulugluk üni	Hayat çok uzun sürecek değildir; büyüklük şöhreti pek uzaklara gidecek değildir.
6146	neçe ming yaşasa öz ölgü turur ulaşmış et özler üzülgü turur	Binlerce yıl yaşasa bile, insan nihayet bir gün ölecektir; vücudda birleşmiş olan azalar birbirlerinden ayrılacaktır.
6147	mungar mengzer emdi eşit bu sözüg köngülke alıngıl evürme yüzüg	Şimdi buna benzer şu sözü dinle, onu benimse ve küçümseme.
6148	tilek arzu nicmşt tükel yise sen tiriglik suvın sen bulup içse sen	Bütün arzularına ve dünya nimetlerine nail olsan, âb-ı hayatı bulup, ondan içsen,
6149	sunup tutsa elging eger kök közin başıng kökke tegse yana yirde sen	Elini uzatarak, gökteki yıldızları tutsan ve başın göğe değse bile, sonunda sen yine yerdesin.
6150	köni sözleyin söz sanga ay kadaş negü kizleyin men ay köngli tudaş	Ey kardeş, sana doğrusunu söyleyeyim; ey gönüldeş, senden niçin gizleyeyim.
6151	kalı sevmez öz kör bu dünya nengin tü nimet talu yüz kılınçm yangın	Bu dünya malını, türlü nimetini, güzel yüzlülerin nâz ve işvelerini insan nasıl sevmez.
6152	erej arzu nimet bu kodmak kamug yayıg dünya yaptı manga bu kapug	Rahat, arzu ve bu nimetlerin hepsini terk edince, dönek dünya bana bu kapıyı kapadı.
6153	bayattın yıratur bu dünya kişig tıdar kıldru ıdmaz bu edgü işig	Bu dünya insanı Tanrıdan uzaklaştırır; iyi işlere mâni olur ve yapılmasına meydan vermez.
6154	bu korkınç üçün bilge dünya kodup ajun tezginü yügrür emgek yüdüp	Bundan korktuğu için, arif dünyayı bırakıp, zahmeti tercih ederek, dünyayı dolaşır-durur.
6155	kayu tagda yügrür üngürde evi yimi ot köki içgü yagmur suvı	Biri dağda koşar, evi mağaradır; onun yediği ot kökü, içtiği yağmur suyudur.
6156	kayusı biyabanda yügrür kezip bayatka bu korku sakınçın sızıp	Biri Tanrıya karşı bu korku ve endişe ile, bitkin bir hâlde, çöllerde koşar.
6157	kayusı örüm kedti bügri uça kayu yir kezer bu közi yaş saça	Biri çullara bürünmüş, biri gözünden yaş dökerek, diyâr diyâr dolaşır.
6158	kayusı yimez aş özin sızgurur kayu tünle yatmaz adakın turur	Biri yemek yemez, kendini zayıflatır; biri gece yatmaz, ayakta durur.
6159	bu yanglıg yorırlar odunmış kişi udımış tururmız usayuk başı	Uyanmış insanlar böyle yaşarlar; gafillerin gafili biz ise, uykuya dalmışız.
6160	sen emdi küdezgil özüng ay kadaş sening boldı dünya özüng boldı baş	Ey kardeş, sen şimdi kendini koru; dünya senin oldu, sen baş oldun.
6161	hava bas ukuş birle nefs boynı sı bu ol er nişanı ukuş belgüsi	Heva ve arzularına hâkim ol, akıl ile nefsin boynunu kır; insanlık nişanı ve akıllılık alâmeti budur.
6162	bu iki bile er yokadur küçün mungar kim bulun bolsa emger öcün	Bu ikisi ile insan zorla kendini mahveder; kim bunların esiri olursa, onu iztıraba sürükler.
6163	munukı barır men bu kün adrılıp sening me yolung bu kel edgü kılıp	işte ben bugün ayrılıp gidiyorum; senin de yolun budur; iyilik yap da beni öyle takip et.
6164	isizke katılma kılınç edgü tut isiz iki ajun kılur özke yut	Kötülere katılma, her vakit iyi hareket et; kötü insan için, her iki dünya felâketler ile doludur.
6165	negü tir eşit köngli bışmış kişi ölümde oza işin itmiş kişi	Gönülü olgunlaşmış, ölmeden önce âhiret işini yoluna koymuş olan insan ne der, dinle.
6166	isizke yüreklig aya bugragu isiz kılma isiz yimi ol agu	Ey deve aygırı gibi, cesaretle kötülüğe koşan insan, kötülük etme, kötülüğü zehir besler.
6167	aya king yorıklıg budun öktemi ölüm yetgelir terk otı kıl emi	Ey insanlara geniş bir salâhiyetle hüküm eden kimse, ölüm yetişmek üzeredir, çabuk bir çâresine bak.
6168	aya men tigüçi mini sav mini ölümke anungıl yanur ked sini	Ey ben diyen insan, şu beni, beni bırak; ölüme hazırlan, o seni, seni diyor.
6169	aya aç közi suk bu dünya kulı ölüm suklanur kör sini tutgalı	Ey aç gözlü, tamahkâr, bu dünyanın kulu olan insan, ölüm seni tutmak için tamah ediyor.
6170	ayur ay kadaşım barır men mungun iki nengke artuk acır men bu kün	Odgurmış devam etti : — Ey kardeşim, keder içinde gidiyorum; bugün bilhassa şu iki şey için üzülüyorum.
6171	biri bir bayat tapgı mindin kalır ikinci idim yadı tilde barır	Biri Tanrıya ibâdet edemeyeceğim, ikincisi de dilim Tanrıyı zikredemeyecektir.
6172	bu kün ya yarın tut yumulsa bu köz silerning duaka bolur munglug öz	Bugün veya yarın bu göz kapanınca, ben de sizin duanıza muhtaç olacağım.
6173	du’ada unıtma mini ay kadaş meningde kidin sen kelir sen ulaş	Ey kardeş, duada beni unutma; benden sonra sen geleceksin, yanaş.
6174	munukı körür sen mening halimi sanga bolsu ibret otı kıl emi	Benim hâlimi işte görüyorsun, bu sana ibret olsun; buna göre bir çâre ve tedbir al.
6175	ölüm keldi iltür barır men mungun sanga kelge minde basa sen anun	Ölüm geldi, götürüyor, ben keder içinde gidiyorum; benden sonra sana gelecektir, sen hazırlıklı bulun.
6176	bu kün adrilur men mungun öz barır kavuşgum kaçan erki tengri bilir	Bugün ben üzüntü içinde ayrılıp gidiyorum; bir daha ne zaman kavuşacağımızı ancak Tanrı bilir.
6177	negü tir eşitgil ölügli kişi ölürde ulıp yirke çalmış başı	Ölen ve ölürken inleyerek, başını yere vuran insan ne der, dinle.
6178	ölür men ökünçün akar köz yulum tatıglar tatıgsız kılur bu ölüm	Ölüyorum, peşimanlıktan iki gözüm iki çeşme oldu; bu ölüm tatlıları tatsızlaştırıyor.
6179	ölümde basa kör iki yol küder ikide kayu erki bargu yolum	Ölümden sonra insanı ıkı yol bekler; acaba bu ikisinden hangisi benim yolum olacaktır.
6180	yana ok ayur ay bagırsak kadaş mening kadguma sen köngül kılma baş	Odgurmış devamla : — Ey merhametli kardeşim, benim kaygımla sen gönlünü yaralama— dedi —
6181	uhma köngül bertme minde basa köngül bas du’a kıl katıglan usa	Benden sonra feryad etme ve gönlünü üzme; mümkün mertebe kendine hâkim olmağa çalış ve bana duâ et.
6182	sıgıt kılma artuk tıda tut özüng bu işni bayat ıdtı kesgil sözüng	Fazla ağlama, buna mâni olmağa gayret et; bu Tanrının emridir, işte bu kadar.
6183	yon yangıl emdi yana evke bar sakınç kadgu birle köngül kılma tar	Haydi, şimdi dön, tekrar evine git; bu keder ve kaygı ile canını sıkma.
6184	kereklig tutuzdum sanga barça söz unıtma sözümni aya köngli tüz	Sana lüzumlu olan her sözü söyledim; ey temiz kalpli insan, sözümü unutma.
6185	iligke tegürgü meningdin selam bu ahır selam ol ay bilgi tamam	Hükümdara benden selâm söyle; ey kemâl sahibi insan, bu artık son selâmımdır.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
6186	yanut birdi ögdülmiş aydı turup negü teg barayın sini men kodup	Öğdülmiş bir az durup-düşündükten sonra, cevap verdi: —Ben seni böyle bırakıp, nasıl giderim — dedi —
6187	agır ig bile sen özüng yalnguzun negü teg kılur sen ay uıgı tüzün	Sen tek başına bu ağır hasta hâlinde ne yaparsın, ey asîl insan.
	ODGURMIŞ CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6188	yana aydı odgurmış emdi yorı mening kadgumı sen yime ay urı	Odgurmış tekrar: — Oğlum, şimdi git; sen benim için hiç üzülme — dedi —
6189	idim yadı tap ol avıngu işim körü ıdmagay tengri itgey işim	Rabbimin zikri beni teselliye kâfidir; Tanrı beni bırakmaz; o benim işimi yoluna koyar.
6190	kimi edgü tutsa bayat edlese kamug edgü boldı anıngda basa	Tanrı kime lütuf etmiş ve onu aziz eylemiş ise, artık onun her işi iyi gider.
6191	idi yakşı aymış köni sözlüg er işig aşru körmiş yiti közlüg er	Doğru sözlü ve her işi önceden gören keskin görüşlü insan çok güzel söylemiş :
6192	bayat kimke kılsa cinayet basut anıng boldı ajun bolu birdi kut	Tanrı kime inayet ve yardım ederse, dünya onun olur ve o saadete kavuşur.
6193	bayat fazlı kimke yetilse tükel bulur iki ajun bolur edgü hal	Kim Tanrının fazlına tamamen mazhar olursa, o .her iki dünya saadetine nail olur.
6194	kimi kodtı erse ay ersig un kerek bolsunı it kerek kök böri	Ey cesur oğul, Tanrı onu terk ettikten sonra, ister köpek olsun, ister boz-kurt, hepsi birdir.
6195	sözin kesti odgurmış aydı kadaş yon bar esen tur közün tökme yaş	Odgurmış:—Kardeşim, haydi git, sağ ol, gözünden yaş dökme — dedi — ve sözünü kesti.
6196	turup kuçtı ögdülmiş odgurmışıg öpüp yıgladı yirke tökti yaşıg	Öğdülmiş kalkıp, Odgurmış'ı kucakladı ve öpüp ağlayarak, göz yaşı döktü.
6197	sıgıt birle çıktı kör andın turup atın mindi keldi yüz evke urup	Üzüntü ile oradan kalkıp çıktı; atına binip, evine doğru yola koyuldu.
6198	tüşüp kirdi evke sakınçm tügük sevinci kitip köngli kadgun ügük	Gelip evine girdi; yüzü kederli, neş'esiz ve gönülü hüzün ile dolmuş idi.
6199	ne munglug turur körse yalnguk özi sevinci az ol barça kadgu tözi	İnsan oğlu, dikkat edersen, ne kadar zayıf bir mahlûktur; sevinci az ve her şey onun için bir kaygı kaynağıdır.
6200	tilek barça bulsa sevinç küldürür kalı kadgu kelse sakınç yıglatur	Bütün dileklerine kavuşursa, sevinç onu neş'elendirir; kaygı gelirse, keder onu ağlatır.
6201	severin bulup körse sevnü küle kalır adrılurda bu kadgu bile	Sevdiklerini bulunca, onlara sevinerek ve gülerek bakar; ayrıldığı zaman yine kederi ile baş-başa kalır.
6202	arala avıtur sevincin visal ara yıglatur kör firakın tükel	Bir bakarsın, visal onu sevinçle oyalar; bir bakarsın, firak onu sonsuz bir kederle ağlatır.
6203	negü bar ajunda firakta katıg firak kadguları tengizde batıg	Dünyada firaktan daha güç ne var; firakın kaygıları denizden daha derindir.
6204	tirigle firak bolsa kavşur yana tilep irteşü yandru tapşur yana	Sağ iken, ayrılsalar bile, insanlar yine kavuşurlar; isteyip arayarak, tekrar birbiri ile buluşurlar.
6205	kamugda katıgrak firak bu ölüm ölümke itig yok ya tutmaz tolum	Hepsinden güç olan ayrılış bu ölümdür; ölüme çâre yok, ona silâhla karşı konulmaz.
6206	kamugnung firakı yakın ya yırak ölümnüng firakı yırak bu firak	Her şeyin firakı yakın veya uzak olabilir; ölümün firakı uzak bir firaktır.
6207	mungar mengzer emdi bu beytig okı okısa aça birge ma’ni takı	Şimdi buna benzeyen şu beyti oku; okursan, mânasını da iyice anlarsın :
6208	kamugda katıgrak ölüm ol firak firakın töker yaş körügli karak	Her şeyden ağır olan firak ölümdür; şu gören göz firak yüzünden yaş döker.
6209	tirigle firakka visal bar umınç ölügli visaldin siziksiz yırak	Sağ iken, firaka karşı bir visal ümidi vardır; ölen ise, şüphesiz, visalden uzaktır.
6210	yidi içti ögdülmiş az inçrünüp namazın yetürdi adakın turup	Öğdülmiş bir az teselli bularak, yedi içti ve kalkıp, namazını kıldı.
6211	yaşık yirke indi yüzin kizledi kalık karşu keldi izin izledi	Güneş yere indi ve yüzünü gizledi; gök yüzü karşısından yükselerek, onun izini takip etti.
6212	töşek koldı yattı usı kelmedi sakınç kadgu birle közin yummadı	Döşek istedi, yattı, uykusu gelmedi; keder ve kaygı içinde gözünü yummadı.
6213	kopup çıktı ilke yuvuldı yaşı ajun mengzi boldı habeş kırtışı	Kalkıp, kapıya çıktı, göz yaşı döktü; dünyanın rengi habeş derisine benzemişti.
6214	yana yandı evke töşekke kirip yatıp bardı bir az sakınçın serip	Tekrar odasına dönüp, yatağına girdi; kederine hâkim olarak, bir az teselli buldu.
6215	yüzin kizledi yirke rumi kızı ajun mengzi boldı bu zengi yüzi	Rûmî kızı yüzünü yere gizledi; dünyanın rengi zenci yüzüne döndü.
6216	usı kelmedi turdı baktı yana kör ülker savulmış uçukmış tüne	Uykusu gelmedi, kalktı, tekrar baktı; Ülker yıldızı aşağıya inmiş ve gece sonuna yaklaşmıştı.
6217	közin kökke tikti baka turdı kiç kara tün tünerdi yarumadı hiç	Gözlerini göğe dikerek, uzun müddet seyre daldı; karanlık gece olduğu gibi devam etti ve bir türlü aydınlanmak bilmedi.
6218	yatıp bardı azrak odundı turup yaşıl kökke baktı yokaru körüp	Bir az yattı, uyudu; tekrar uyanıp, kalktı; başını kaldırıp, mavi göğe baktı.
6219	togardın kara kuş kopup örledi yagı ot kötürmiş teg ot yıldradı	Doğudan Kara-Kuş yıldızı çıktı, yükseldi; düşman meş'alelerini yakmış gibi, ateş parladı.
6220	yitiken kötürdi yana baş örü töngitti yana yıldrık adgır naru	Yedi-Kardeşler başını yukarı kaldırdı; Yıldırık yıldızı Aygır burcuna doğru eğildi.
6221	erentir başı indi yirke yaguk yaşık baş kötürdi yüz açtı yanık	Erentir'in başı yere yakın bir noktaya kadar indi; güneş başını kaldırdı ve parlak yüzünü açtı.
6222	yana koptı yundı tarandı arıg namaz kıldı vjrdin okıdı arıg	Öğdülmiş tekrar kalktı, âbdest aldı, temizlendi, tarandı; namaz kıldı, evradını okudu.
6223	ajun kırtışı boldı altun öngi yalın teg bolup dünya kızdı engi	Dünya altın rengine büründü, gök yüzü alev gibi kızardı.
6224	tonın kedti terkin atını tutup yana karşıka bardı evdin turup	Elbiselerini giyip, derhâl atına bindi ve evinden çıkıp, tekrar saraya geldi.
6225	tüşüp kirdi karşıka terkin yorıp okıdı ilig kirdi könglin tirip	inip, yürüyerek, doğruca saraya girdi; hükümdar çağırınca, kendisini toparladı, huzura çıktı.
6226	baka kördi ilig kör ögdülmişig tüşük kördi könglin ol edgü kişig	Hükümdar Öğdülmiş'e dikkatle baktı ve bu iyi insanın gönlünü kederli gördü.
	İLİG SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
6227	ayıttı ilig emdi haling ne ol sakınçlıg körür men özüng ay amul	Hükümdar sordu : — Bu hâlin nedir, ey sakin huylu insan, ben seni düşünceli buluyorum.
6228	negü yük kötürdüng köngülke bu kün nişanın körür men alında tügün	Gönlüne bugün nasıl bir derd yüklendi; alnındaki düğümde bunun alâmetini görüyorum.
6229	nelük al bodudung kızıl mengzingi negü birdi dünya sanga öz öngi	Kırmızı yüzün neden bugün solmuş? dünya başka ne endişeler çıkardı ?
6230	takı kut evürmedi sindin yüzin yayıg dünya devlet yarutur közin	Henüz saadet senden yüz çevirmedi; bu dönek dünya ve saadet henüz sana tebessüm ediyor.
6231	ongay evrilür emdi evren sanga tilekçe togar ay kün ödlek tonga	Felek henüz senin muradınca devrediyor; ey kahraman, ay, güneş, zaman arzu ettiğin gibi doğuyor.
6232	sanga tügmedim men bu kaşım közüm küler yüz tutar men sevinçlig özüm	Ben sana karşı henüz kaşımı çatmış değilim; senden çok memnunum, sana hep iltifat ediyorum.
6233	sanga kim tegürdi bu kadgu sakınç negü erki haling sözüng ne erinç	seni bu kaygı ve kedere düşürdü; bu hâlin nedir; cevâbını öğrenmek isterim.
6234	negü kadgu vaktı turur ay ogul manga ay bileyin ay kılkı amul	Ey oğul, böyle bir zamanda bu nasıl bir derddir; bana söyle, ey sakin tabiatli insan, ben de bileyim.
6235	sanga tegse emgek ya kadgu sakınç martla ma kaçan bolga anda sevinç	Sen zahmet çekerken veya endişe içinde iken, ben nasıl sevinç duyabilirim.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6236	yanut birdi ögdülmiş açtı sözin kadaşı igi hali ne erdükin	Öğdülmiş cevap verdi; söze başlayarak, kardeşinin hastalığını ve durumunun nasıl olduğunu,
6237	özi barmışın hem neteg körmişin ayu birdi öt sav negü aymışın	Kendisinin oraya gittiğini ve onu nasıl bulduğunu, onun nasıl öğüt ve nasihatte bulunduğunu birer-birer anlattı.
	İLİG SU'ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖGDİLMİŞ'E SUÂLİ
6238	köngül bertti ilig yuvuldı yaşı ayur ay diriga ol edgü kişi	Hükümdar çok müteessir oldu, ağlamağa başladı ve:—O iyi insana çok yazık — dedi —
6239	bagışlasu tengri anıng canını koratmasu andın eti kanını	Tanrı onun canını bağışlasın, onun etine ve kanına bir halel getirmesin.
6240	yana aydı hali negü ol anıng negü teg kodup keldi könglüng sening	Devamla : — Onun hâli nasıldır; onu bırakıp gelmeğe gönlün nasıl razı oldu — dedi —
6241	anı kim küdezür igin kim körür ol ig birle yalnguz negü teg yatur	Ona kim hizmet eder, hastalığına kim bakar; o hasta-hasta yalnız başına nasıl orada kalır.
6242	nelük sermeding anda anca turup anı kimke kodtung bu yanglıg körüp	Niçin orada bir müddet kalmadın; onu kime emânet ettin de, bu hâlde bıraktın, geldin.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6243	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz angar sözledim men ay bilgi ögüz	Ögdilmiş cevap verdi : — Ey deniz gibi derin bilgili insan, bu sözleri ona ben de söyledim — dedi -—
6244	mini evre sürdi sözüm tutmadı sözin kadra kördüm küçüm yetmedi	Bana itiraz etti, sözümü dinlemedi; sözüne karşı koymağı denedim, fakat gücüm yetmedi.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6245	ilig aydı tengri küdezgey anı şifa birge kolsa kopurgay anı	Hükümdar : — Onu Tanrı korusun; o isterse, şifa ihsan ederek, onu ayağa kaldırır — dedi —
6246	bayatka ulamış turur ög köngül yava kılmagay bir bayat ay ogul	O gönlünü, fikrini Tanrıya bağlamıştır; ey oğul, bir olan Tanrı onu elbette boş bırakmayacaktır.
6247	kayu kul kamugdın evürse yüzi yaratmış idike sıgınsa özi	Hangi kul her keşten yüz çevirip, yaratan rabbine sığınırsa,
6248	siziksiz küdezür anı bir bayat tilekin birür hem bulur edgü at	Bir olan Tanrı onu, şüphesiz, korur, onun arzularını yerine getirir ve o da iyi nâm kazanır.
6249	mungar mengzer emdi bu sözni eşit köngülke alın ötrü özke iş it	Şimdi buna benzeyen şu sözü dinle; bu senin gönlünde bulunsun, her işinde onu hatırla :
6250	bayatka sıgıngıl kamugdın üzül köngül til arıg tut kılınçın süzül	Her şeyi terk et, Tanrıya sığın; gönül ve dilini temiz tut; hareketini düzelt.
6251	bayat birge barça tileking tükel yekig ked yagıla bayatka tüzül	Bütün arzularını Tanrı verecektir; şeytana karşı iyice mücâdele et; Tanrıya karşı da ihlâsını bozma.
6252	yana aydı ilig ay ögdülmişe sakınç kadgu birle yorıma buşa	Hükümdar devamla:—Ey Öğdülmiş, fazla keder ve endişe edip, üzülme — dedi —
6253	ol edgü kişi erdi edgü başı kalı ölse itgey bayatım işi	O iyilerin başında gelen iyi bir insan idi; ölünce de Tanrı onun işini kolaylaştıracaktır.
6254	bizinge turur iş yarın ay bügü ne erki tiriglik ne erti tigü	Ey hakîm, bu iş yarın bize de gelecektir; acaba hayatımız nasıl geçecek ve bunda bizler ne kazanacağız.
6255	isiz öz yigitlik yava kıldımız isiz kep köngül ög isizde isiz	Yazık, biz gençliğimizi boşuna geçirdik; yazık, vücûdumuz, kalbimiz ve fikrimiz hep kötüden de kötüdür.
6256	keçürmiş tiriglik bu kün boldı tüş neteg keçti erse yanut kelge tuş	Hayat bugün rüya gibi oldu; o nasıl geçti ise, mükâfatı da öyle olacaktır.
6257	bu kalmış tiriglik yava kılmagu hava arzularka kongül birmegü	Bu kalan ömrü artık heder etmemeli, heva ve arzulara gönül vermemelidir.
6158	neçe kılsa ahır öz ölgü turur ölümde kidin ming öküngü turur	Nasıl olsa sonunda bu vücud ölecektir ve ölümden sonra da bin peşimanlık vardır.
6259	bu künde naru sen taşırtı turup budun küçlerin kör bagırsak bolup	Bugünden itibaren sen dışarıda halka şefkat göster ve onun derdleri ile meşgul ol.
6260	mini kutgaru bir özüngni bile yanutı bayat birge edgü yola	Beni ve kendini böylece kurtarmağa çalış, bunun karşılığında Tanrı bize iyi yol gösterecektir.
6261	negü tir eşitgil ay kılkı amul bayat kullarında bagırsak köngül	Sakin tabiatlı olan ve Tanrı kullarına karşı merhametle hareket eden insan ne der, dinle.
6262	kim edgü kılınsa hem edgü yanut bayat ok birür edgü közni yarut	Kim iyilik ederse, Tanrı bunun karşılığında ona da iyilik verir; ey iyi insan, sen müsterih ol.
6263	kim isiz kılınsa özinge kılur ol isiz yanutı hem isiz bolur	Kim kötülük ederse, kendisine eder; o kütülüğün karşılığı da kötü olur.
6264	isizlik tilese bar isiz kılın ol isiz yanutı ulıtgay bilin	Kötülük istersen, git, kötülük yap; fakat şunu da bil ki, bu kötülüğün karşılığı seni bir gün inletecektir.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6265	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig bu yanglıg birü tursa öt sav erig	Öğdülmiş cevap verdi: — Hükümdar bu şekilde öğüt ve nasihatleri ile beni desteklemekte devam ettiği müddetçe,
6266	kamug edgü bolgay budunka törü tuta birge tengri bu beglik örü	Halka tatbik edilen kanunlar dâima iyi olur; Tanrı da bu beyliği her vakit ayakta tutar — dedi —
6267	ilig ked yaşasu kutadsu kutun yulug bolsu canım tenim öz bütün	Hükümdar çok yaşasın, saadeti ve kudreti dâim olsun; benim canım, tenim ve bütün varlığım ona feda olsun.
6268	ölür özke tegmez meger edgü at bu atın tirig tutsu erklig bayat	Ölümlü insan için, iyi addan başka, hiç bir şeyin değeri yoktur; kudretli Tanrım iyi ad ile ömür sürdürsün.
6269	anunmış turur bu ölüm tutgalı özüng ıdmagıl sen udıp yatgalı	Bu ölüm seni yakalamak üzere hazırlanmış bulunmaktadır; kendini gaflet uykusuna bırakma.
6270	idi yakşı aymış biliglig tili bu yanglıg bolur kör sakmuk yolı	Bilgili insan çok güzel söylemiş; takva sahibi olan insan bu yoldan yürür.
6271	busugda küder bu körünmez ecel usahrı basıkur umınçın 'amel	Görünmez ecel pusuda bekler, ümit peşinde koşan gafil insanları ansızın yakalayıverir.
6272	isiz edgü barça kara yir bolur bitilmiş ecelke yetilse ezel	Ezelden yazılmış olan ecel erişince, iyi veya kötü, her kes kara toprak olur.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6273	ilig aydı tengri bu künde naru manga birsü tevfik kılayın törü	Hükümdar: —Bugünden itibaren Tanrı bana tevfik versin de ben bu yolda hükümü yürüteyim — dedi.
6274	sözin kesti ilig özi amrulup yorıp çıktı ögdülmiş andın turup	Hükümdar durdu ve sözünü kesti; Öğdülmiş kalkıp, huzurdan çıktı.
6275	yime serdi kaç kün bu ögdülmişe sakınç kadgu birle yorıdı tuşa	Öğdülmiş yine bir kaç gün sabır etti; keder ve endişesini içine akıttı.
6276	sakınçın kadaşı üçün kadgurup sarıg kıldı mengzin özin sızgurup	Kardeşi için üzüntü içinde idi; gittikçe sarardı, kederden adetâ eridi.
6277	turup sernümedi kadaşı üçün yana bargusı keldi evre küçün	Fakat fazla tahammül edemedi; tekrar gidip, kardeşini görmek istedi.
6278	turup bardı ilig tapanı yorıp okıdı ilig bu köründi kirip	Kalkıp saraya gitti, hükümdarın daveti üzerine, huzura çıktı.
	ÖGDÜLMİŞ SU’ALİ İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA SUÂLİ
6279	ötündi iligke ayur men bu kün barayın kadaşım taparu yodun	Hükümdara mâruzâtta bulundu ve : — Ben bugün kardeşimi yoklamak üzere, onu ziyaret etmek istiyorum—dedi —
6280	negü erki hali köreyin anıng tirig bar mu erki kadaşım mening	Acaba ne hâldedir, onu bir göreyim; hayatta olup-olmadığını bir öğreneyim.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6281	ilig aydı barsa yaraglıg turur kadaşlık yakınlık ulaşu bolur	Hükümdar: — Gidersen, çok iyi edersin; kardeşlik ve yakınlık karşılıklı ziyaretler ile yerine getirilir — dedi —
6282	yon bar meningdin yime ök ayıt negü ol igin kör me könglin avıt	Git, benim tarafımdan da hatırını sor; hastalığına bak, nasıldır; kendisini teselli et.
6283	ilel tip turup çiktı andın yana evinge kelip tüşti aldı tına	Öğdülmiş "baş üstüne" diyerek, oradan kalkıp çıktı; evine gelip, bir az dinlendi.
6284	aş içgü yidi az yana at tutup kadaşı tapa bardı kadgu yutup	Bir az yedi, içti; tekrar atına binip, mahzûn mahzûn, kardeşinin bulunduğu yere doğru yola çıktı.
6285	yakın tegdi tüşti yorıp bardı ol kapugka tegip ündedi koldı yol	Yaklaşınca, atından inip, yayan yürüdü; kapıya gelip, seslendi ve girmek için izin istedi.

XXIII. AY-TOLDI'NIN HÜKÜMDAR KÜN-TOĞDI'YA VASİYET-NÂME YAZDIĞINI SÖYLER [AY TOLDI KÜN TOGDI İLİGKE KUMARU BİTİG BİTİMİSİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
1342	bitigü bile koldı kagıd tetig bayat atı birle bitidi bitig	Bu zeki insan kağıt-kalem istedi; Tanrı adı ile başlayarak, bir yazı yazdı.
1343	bayat atı birle sözüg başladı törütgen igidgen keçürgen idi	Sözüne Tanrı adı ile başladı:—Yaratan, yetiştiren ve göçüren Tanrı — dedi —
1344	törütti tümen miŋ bu sansız tirig tirilgü birür kodmaz açın birig	Bu yüz binlerce, sayısız mahlûku o yarattı; hepsine rızık verir ve hiç birini aç bırakmaz.
1345	yorıtur kamugka tilemiş tilek kerek bolmaz anda kör arka yülek	O her şeye ve herkese hükmünü geçirir; hiç bir desteğe ve yardımcıya muhtaç değildir.
1346	tilese törütür bolur kolmışı tilep boldı barça anıŋ kılmışı	Dilerse, yaratır ve her istediği olur; yaptıkları hep onun isteği ile vücûda gelmiştir.
1347	ölümke törütti bu sansız konum tirig barça ölgü aŋar yok ölüm	Bu sayısız mahlûkları ölüm için yarattı; diri olan her şey ölecektir; yalnız kendisi için ölüm yoktur.
1348	sevüg savçıka miŋ meniŋdin selam tegürsün bayatım kesüksüz ulam	Tanrı benden sevgili Peygambere, devamlı olarak, binlerce selâm eriştirsin.
1349	tözü işleriŋe yime ök adın tegürsün selamım idim kesmedin	Diğer bütün ashabına da rabbim sonsuz selâmlarımı ulaştırsın.
1350	uzun kiç yaşagıl ay ilig kutı öküş il aşagıl bu beglik atı	Ey devletli hükümdar, çok uzun yaşa; bu saltanat ile çok illere hüküm et.
1351	atım erdi ay toldı kılkım tolu irildi toluluk tüker öz ölü	Adım Ay-Toldı, tavır ve hareketim dolun ay şeklinde idi; bu dolunluk eksildi, varlığım ölümle bitiyor.
1352	ölüm tutgakı keldi tuttı katıg kutulgu yirim yok kiterdi tatıg	ölüm meleği geldi ve beni sımsıkı bağladı; kurtulacak yerim yok, hayatın tadı kalmadı.
1353	mini edgü tuttuŋ açındıŋ öküş saŋa tapnumadm barır bu öz uş	Bana iyilik ettin ve çok ihsanda bulundun; ben ise, sana karşı vazifemi ifâ edemeden gidiyorum.
1354	bu edgü yanutı kumanı bitig bitip kodtum emdi saŋa ay tetig	Bu iyiliğin karşılığı olarak, ey zeki insan, şimdi sana vasiyetname yazıp bırakıyorum.
1355	bu dünya işirtge iş erdim bile işiŋni yorıttım könilik bile	Senin bu dünya işlerinde ben sana arkadaş idim; işlerini doğrulukla yerine getirmeğe çalıştım.
1356	munu emdi artuk bagırsaklıkın bitip kodtum öt sav kumanı okın	işte şimdi, büyük bir bağlılıkla, sana vasiyetim olan öğütlerimi yazıp bıraktım, oku.
1357	negü tir eşitgil bagırsak kişi bagırsaklık ol kör kişilik başı	içten bağlı olan samimî insan ne der, dinle; insanlığın başı bu samimiyettir.
1358	bagırsak kişiniŋ sözi tut savı bu söz sav saŋa bolga devlet avı	Samimî insanın sözünü ve öğüdünü tut; bu söz ve öğüt sana bir devlet ağı olsun.
1359	bagırsak kişi ol kişide çını bagırsak sözi tut bedütgey sini	insanların hakikîsi sadakatli insandır; sadakatli insanın sözünü tut, o seni büyütür.
1360	ay ilig munu men bagırsak saŋa sözüm işke tutgıl ay ersig toŋa	Ey hükümdar, işte ben sana sadâkatle bağlı insanım; sözüme göre hareket et, ey merd insan.
1361	ölüm utru keldi ökündi özüm asıg kılmadı bu ökünçüm sözüm	Ölüm karşıma çıktı, ben peşiman oldum; fakat bu sözlerim ve peşimanlığım bir fayda vermedi.
1362	kerek boldı emdi bu kılmış tapug ökünç boldı kılmış isizlik kamug	Şimdi bana edâ edilmiş ibâdetler lâzım oldu; yapılmış kötülüklerin hepsi ancak peşimanlık getirir.
1363	yatu kaldı tirmiş bu altun kümüş maŋa tegdi sakış anıŋdın ülüş	Toplanmış olan altın-gümüşüm olduğu gibi kaldı; onlardan benim hisseme ancak hesap vermek düştü.
1364	ulır men ökünüp asıg yok ökünç idim rahmetinde adın yok umunç	Peşimanlık içinde feryâd ediyorum, fakat peşimanlık fayda vermiyor; rabbin rahmetinden başka bir ümidim kalmadı.
1365	bu kün men barır men munu erksizin yarın sen kelir sen udu şeksizin	İşte bugün ben, elimde olmadan, ölüp gidiyorum; yarın sen de, şüphesiz, arkamdan geleceksin.
1366	ölüm tutmaz erken odun ay ilig işiŋni itiŋil yetürgil bilig	Ey hükümdar, ölüm henüz yaklaşmadan, uyan; bilgini kullan, işini tanzim et.
1367	bela küç yirinde sen edgü kılın budunug sevindürgil elgin tilin	Sen halkı belâdan-zulümden koru, iyilik yap; elinle ve dilinle onu sevindir.
1368	esenlik ödinde sen edgü titür tavar neŋ barında üle hem yitür	Sağlığında her şeyi iyilikle karşıla; malın ve servetin varken, onları dağıt ve yedir.
1369	negü tir eşitgil köni sözlüg er kiçigde odunmış yiti közlüg er	Küçüklüğünde uyanmış, keskin gözlü ve doğru sözlü insan ne der, dinle.
1370	ölüm kelmez erken ölümke itin tiriglik ödinde tapug kıl tapın	Ölüm gelmeden, sen ölüme hazırlan; hayatta iken, Tanrının emirlerini yerine getir; ibâdette kusur etme.
1371	ölüm kelse tutsa ökünç asgı yok neçe me ulısa kara yir katın	Ölüm gelip-çatınca, peşimanlık fayda etmez; kara toprak altında istediğin kadar feryat er.
1372	ay ilig katıglan meniŋde kidin yava kılma öd kün tapugda adın	Ey hükümdar gayret et, benden sonra ömrünü boşuna harcama; ibâdetle meşgul ol.
1373	sini armasun dünya devlet bile kamug iş içinde könilik tile	Bu dünya ve devlet seni aldatmasın, bütün işlerde dâima doğruluğu göz önünde bulundur.
1374	törü tüz yorıtgıl budunka köni künüŋ edgü bolgay könilik küni	Halka kanunu doğru ve dürüst tatbik et ki, kıyamet gününde bahtiyar olasın.
1375	özüŋ otka atma bu dünya üçün hava boynı biçgil et özke öcün	Bu dünya için kendini ateşe atma; vücûddan öcünü al, nefsin boynunu kopar.
1376	bu dünya begi sen aŋa bolma kul sini kodmaz erken anı kodgu tul	Sen bu dünyanın beyisin, ona kul olma; o seni bırakmadan, sen onu dul bırak.
1377	küvezlenme artuk kötürme köŋül inanç kılgu ermez bu dünya töngül	Fazla kibir ve gurura kapılma; bu dünyaya güven olmaz, sen ondan vaz geç.
1378	yakın tut özüŋke kişi edgüsi isizdin yırak tur tokıgay yası	İyi insanları kendine yakın tut; kötülerden uzak dur; zararları dokunur.
1379	kişi sukıŋa birmegil sen işiŋ vefasız kişike yitürme aşıng	İşini insanların harisine tevdi etme, yemeğini nankör insanlara yedirme.
1380	tapugka irig bol yazukta tıdın saŋa teggü ermez tapugda adın	İbâdette gayretli ol, günahtan sakın; sana âhirette ancak ibâdetin faydası dokunur.
1381	ölümüg unıtma aŋar yok tolum busugdın çıkar teg çıkar bu ölüm	Ölümü unutma, ona karşı hiç bir silâh yoktur; ölüm, pusudan çıkar gibi, bir gün karşına çıkar.
1382	neçe kaçsa ahır ölüm tutgusı neçe kalsa ahır ölüm yetgüsi	Ne kadar kaçarsan-kaç, ölüm nihayet seni yakalayacaktır; ne kadar kalırsan-kal, nihayet ölüm seni alıp-götürecektir.
1383	ölümke usanma köŋül tut tirig neçe kiç tirilse töşengü yirig	Ölüme gafil avlanma, gönlünü diri tut; ne kadar çok yaşarsan-yaşa, bir gün toprağa gireceksin.
1384	kanı kim kutuldı ölümdin kaçıp kanı kim aşundı ödindin keçip	Hani, kim ölümden kaçıp kurtulmuştur; hani, kim ecelini geciktirmiş ve vaktini aşmıştır.
1385	idi yakşı sözler bilig yangzatu bu öd kün tirigliklerig meŋzetü	Âlim bu zamanı ve hayatı, bir yakıştırma ile, çok güzel anlatmıştır.
1386	apa oglanı körse arkış sanı örüg turgu bolmaz örügler kanı	insan oğlu, bakarsan, bir kervana benzer, konak yerinde devamlı kalınmaz, menziller nerede?
1387	ata arkasındın togulsa ogul ana karnı menzil kaç aylık amul	Çocuk babasının sulbünden çıktıktan sonra, ana karnı onun için, bir kaç aylık istirahat menzilidir.
1388	anasında togsa atansa atı müsafir bolup mindi ödlek atı	Anasından doğup, adı verilince yolcu olarak, zamane atına biner.
1389	küni bir maŋım ol tüni bir maŋım iletür ölümke kurıtur eŋim	Gündüzü bir adım, gecesi bir adım; bu at onu ölüme götürür ve benzini soldurur.
1390	ajun bir tüşün ol gürüŋ bir tüşün bu tüşün kopursa tüşün ol ajun	Bu dünya—bir konak, mezarın—ikinci bir konaktır; bundan sonraki ilk konak — öteki dünyadır.
1391	küder ol ajunda saŋa iki yol bu iki yolungda kayu erki yol	O dünyada seni iki yol bekler; bu iki yoldan, acabâ, hangisi sana nasip olacaktır.
1392	yoluŋ oŋça kelse itildi işiŋ kalı solca kelse ulıp çal başıŋ	Yolun sağa doğru ise, işin yolundadır; eğer sola doğru ise, inleyerek, başını yerden-yere çal.
1393	tarıglag erür dünya ilig kutı tansa orar er tirilgü otı	Ey devletli hükümdar, dünya bir tarladır; insan bu tarlayı ekerse, hayat ekinini biçer.
1394	negü ekse yirke yana ol önür negü birse evre anı ok alur	Yere ne ekilirse, yine o biter; ne verilirse, karşılığında aynı şey alınır.
1395	kişi neŋi alma yime tökme kan bu iki yazukka ulır çıksa can	Başkasının malını alma ve kan dökme; ölüm döşeğinde insan bu iki günah yüzünden inler.
1396	bu tüş teg tiriglik keçer belgüsüz kerek beg kerek kul barır kelgüsüz	Bu rüyaya benzeyen hayat, farkına varılmadan geçer; gerek bey, gerek kul, bir daha gelmemek üzere gider.
1397	kanı tüş sanı boldı keçmiş künüŋ ökünete adın yok bu kalmış kününg	Hani, geçen günlerin, rüya gibi oldu; kalan günlerinde de peşimanlıktan başka bir şey yoktur.
1398	negü tir eşitgil odunmış kişi odunmışta kidin ökünmüş kişi	Uyanmış ve uyandıktan sonra peşiman olmuş insan ne der, dinle.
1399	tüşüŋ teg keçürdürer tiriglik odug kanı asgı körkit maŋa bir bodug	Uyanık olduğun hâlde, hayatını rüya gibi geçirdin; faydası hani bana bundan bir iz göster.
1400	kününgni keçürdüŋ tilek arzuka tiriglik tükedi ökünç ol yodug	Heves ve arzuların için ömrünü harcadın, hayat tükendi; elde ettiğin sâdece peşimanlıktır.
1401	usanma tiriglikke artuk sakın tiriglik ölümke idi ök yakın	Hayatta pek gafil davranma, dikkat et; hayat ölümle çok yakındır.
1402	saran bolma ilig akı bol akı kalır meŋü ölmez akılık atı	Ey hükümdar, hasis olma, cömert ol, cömert; cömertliğin adı ebedî kalır, ölmez.
1403	er at sü bu neŋke küvenme öküş asıg kılmagay sü bu altun kümüş	Askere, orduya ve mala güvenme; ordu ve bu altın-gümüşün sana bir faydası olmayacaktır.
1404	yulug kılma özni adınlar üçün suyurka özüŋni küyürme küçün	Başkaları için kendini feda etme; kendine acı da zorla ateşe atma.
1405	seniŋde ozakı ajun begleri ajun kodtı bardı yatur kör güri	Senden önceki dünya beyleri de dünyayı bırakıp gittiler; işte mezarları, yatıyorlar.
1406	saŋa ma anunmış turur bu ölüm ödiŋe küder ay yaramış künüm	Ey benim parlak güneşim, bu ölüm senin için de hazırlanmıştır; ancak vaktim bekliyor.
1407	negü tir eşit dünya caybın bilip saŋa sözlegüçi ukuştın alıp	Dünyanın eksik ve kusurlu taraflarını bilen ve üzerinde düşünmüş olan insan sana ne der, dinle.
1408	açıg suv teg ol kör bu dünya nengi neçe içse kanmaz ölimez tili	Bu dünya malı acı su gibidir; insan ne kadar içerse-içsin, kanmaz; onun dili bile ıslanmaz.
1409	kölike teg ol kör bu dünya toŋa ederse kaçar kaçsa yapçur saŋa	Ey yiğit, bu dünya bir gölge gibidir; onun peşine düşersen, kaçar; sen kaçarsan, o sana koşar.
1410	sakıg ol körü barsa dünya işi tutayın tiyü sunsa yitrür kişi	Dikkat edersen, dünya işi bir seraptır; insan tutmak için elini uzattıkça, onu kaybeder.
1411	ay ilig katıglan özüŋ edgü bol begi edgü bolsa budun edgü ol	Ey hükümdar, gayret et, kendin iyi ol; beyi iyi olursa, halk da iyi olur.
1412	budun koy sanı ol begi koyçısı bagırsak kerek koyka koy kütçisi	Halk koyun gibidir; bey onun çobanıdır; çoban koyunlara karşı merhametli olmalıdır.
1413	kapugda tirildi kalın aç böri ay ilig koyug ked küdezip yorı	Kapıda bir çok aç kurt toplanmıştır; ey hükümdar, koyunları iyice muhafaza altına al.
1414	buşı bolma işte sen övke yıgın buşı bolsa begler buzar beglikin	işinde hiddetli olma, öfkene hâkim ol; beyler hiddetli olurlarsa, mülk ve saltanat haleldar olur.
1415	irig sözlemegil kişike tilin irig til ot ol kör küyer teg yalın	İnsanlara kaba söz söyleme; kaba söz alev-alev yanan bir âteştir.
1416	örüg bol amul bol tüzün bol silig kamug edgülükke tegürgil elig	Sakin, halîm-selîm ve yumuşak huylu ol ve böylelikle bütün iyiliklere elini uzat.
1417	yüz utru turur bu uzun yol sefer ukuşlug bu yolka azuk ked iter	Önünde uzun bir yol, bir sefer vardır; akıllı olan bu yol için azığını iyice hazırlar.
1418	saray karşı itme ay ilig kutı anundı saŋa ev kara yir katı	Ey devletli hükümdar, sen saray ve köşkler yaptırma; kara toprak altında senin evin hazırdır.
1419	ediz kiŋ bedizlig sarayıŋ kalıp karartgku yir evde yatur sen ulıp	Yüksek, geniş ve süslü sarayların burada kalacak, sen de inleyerek, karanlık toprak evde yatacaksın.
1420	nerek kenç urur sen bu altun kümüş sartga teggüsi ol iki böz ülüş	Niçin bu altın-gümüşten hazîne topluyorsun; senin hissene düşecek şey iki parça bezden ibarettir.
1421	muŋar mertgzetü aydı şa’ir tili bu şa’ir sözi kör açar söz yolı	Şâir buna benzer bir söz söylemiştir; şâirin bu sözü, bak, söze yol açar.
1422	usal yalŋuk oglı öküş neŋ tirer yigüke tegirmü sakınmaz birer	Gafil insanoğlu çok mal toplar; kendisine yemek nasip olacak mı, bunu düşünmez bile.
1423	bayusa tileki bulunsa tükel tüketür tiriglik uçup can yırar	Zenginleşip, bütün dileklerine kavuşunca, ömrü de sona erer ve canı uçar gider, ondan uzaklaşır.
1424	avınma erejke küvenme ay beg avınçıŋ küvençiŋ udıtgay u teg	Ey hükümdar, avunma ve huzura güvenme; bu avunman ve güvenmen seni gaflet uykusuna düşürür.
1425	tiriglik yava kılma dünya üçün keçigli turur bolga emgek küçün	Dünya uğrunda hayatı boşuna harcama, dünya geçicidir; sonra sana zorla zahmet çektirirler.
1426	agi çuz töşenür özüŋ oglagu kara yir töşengü turur ay bügü	İpek sırma ile örtülen vücûdun kara toprağa serilecektir, ey hakîm.
1427	avınçu sevügler bile avnur öz kara yir katında yaşıp yatgu tüz	Seni avutan zevklerinle avunan vücûdun kara toprak altında gizlenip, sırt-üstü yatacaktır.
1428	yayılmaz yorıga keveldin tüşüp edersiz yıgaç mingü muŋlug bolup	Sarsmayan, rahvan küheylan attan inip, aciz içinde, eyersiz bir ağaca bineceksin.
1429	bularnı sakıngıl ölümke itin ökünme yarın bu kara yir katın	Bunları düşün ve ölüme hazırlan; yarın bu kara yer altında peşiman olma.
1430	kamug işke tevfik bayattın tile bayat birge şeksiz saŋa küç bile	Her işe Tanrıdan tevfik dile; bil ki, sana ancak Tanrı yardım edebilir.
1431	negü kelse tapia kör edgü isiz boyun bir kazaka köni tut agız	iyi veya kötü, ne gelirse, ona razı ol; kazaya boyun eğ, ağzım bozma.
1432	özüŋ kolsa iki ajun begliki bu biş işke yakma bu ol yigliki	Eğer her iki dünya beyliğini istiyorsan, en iyisi budur, sen şu beş işe yaklaşma.
1433	haramka katılma yime kılma küç kişi kanı tökme hasım kılma öç	Harama karışma, zulüm etme, insan kanı dökme, düşmanlık besleme ve kin gütme.
1434	bor içme fesaddın yırak tur teze bu kaç neŋ yorır tutçı begük buza	Şarâp içme, fesattan uzak dur, ondan kaç; bunlar dâima mülke ve saltanata halel veren şeylerdir.
1435	özüŋ meŋü beglik tilese tuçı törü kıl budundın kötürgil küçi	Eğer devamlı ve ebedî beylik istiyorsan, adaletten ayrılma ve halk üzerinden zulmü kaldır.
1436	budunka başı sen ay ilig bu kün budunug küdezgil odug tur ögün	Ey hükümdar, sen bugün halkın başında bulunuyorsun; halkı gözet, aklın başında ve uyanık ol.
1437	ulug yük boyunka yüdürdi ilig usal bolma saklan ay kılkı silig	Hükümdarların omuzlarına ağır yük yüklenmiştir; ey iyi huylu insan, ihmalkâr olma, tedbirli davran.
1438	et öz arzu sürgen havaka bulun bulun bolma bolsa özüŋni yulun	Vücût arzusuna tâbi olan insan nefsinin esiridir; onun esiri olma, olursan da kendini kurtarmağa bak.
1439	keçürmiş tiriglik tüpi boldı yil bu kalmış tiriglik neçe birge il	Geçirdiğin hayat rüzgâr ve tipi gibi geçti; kalan hayatın daha ne kadar saltanat temin eder.
1440	yava kılma emdi bu kalmış künüŋ özüŋdin antgıl yazukuŋ mününg	Kalan ömrünü artık boşuna geçirme; kendini günah ve kusurlardan temizle.
1441	vefa kılgu ermez bu dünya bilin keçer dünyada öz azukuŋ alın	Bil ki, dünya sana vefa edecek değildir; bu geçici dünyadan sana lâzım olan azığı al.
1442	negü tir eşitgil sakınuk kişi sakmuk kişi ol ajunda başı	Takva sahibi ne der, dinle; dünyada takva sahibi insanlar muvaffak olurlar.
1443	bu ajun tüşün ol sen arkış sanı tüşünde neçe bolga arkış küni	Bu dünya bir konaktır, sen kendini kervan say; bir kervan konakta ne kadar kalabilir.
1444	saray ol ajun kör bu kazganç yiri negü bulsa munda naru id yorı	Dünya bir saraydır, bir kazanç yeridir; buradan oraya götürebileceğin ne varsa, götür.
1445	özüŋ köçgü mundın köçüŋ aşnu id kerekligni algıl kereksizni tıd	Sen buradan göç edeceksin, göç yükünü önceden gönder; ancak lüzumlu olanları al, lüzumsuzları bırak.
1446	munu men barur men mini kör odun katıglan özüŋke at edgü kodun	işte ben gidiyorum, bana bak ve ibret al; burada kendin için iyi bir ad bırakmağa gayret et.
1447	negü tir eşitgil ölügli tirig ölürde birip bardı öt sav erig	Ölmek üzere bulunan, intizar hâlinde öğüt ve nasihat vererek ölen insan ne der, dinle.
1448	ölügli tirigke birür pend tilin eşitgil anı sen köŋülke alın	Ölmekte olan insan yaşayanlara nasihat eder, sen onu dinle ve gönlüne yerleştir.
1449	ayur ay tirig sen usanma odun usandım ökünçün yatur men yılın	O der ki: — Ey diri, sen gafil olma, uyan; ben gaflet ettim, şimdi yıllarca peşimanlık içinde yatacağım.
1450	ay ilig bu beglik uzun kolsa sen kaç iş kıl kaç iş kod kılur erse sen	Ey hükümdar, bu saltanatın uzun sürmesini istersen, şu bir kaç işi yap, şu bir kaç şeyi de bırak.
1451	törü kıl katıglan bolup kılma küç tapug kıl bayatka anıŋ kapgı kuç	Adaletle iş gör, buna gayret et; hiç bir zaman zulüm etme; Tanrıya kulluk et ve onun kapısına yüz sür.
1452	ikinci usal bolma sak tur odug saŋa tegmesün bir müfaca yodug	ikincisi — gafil olma, dikkatli ol, uyanık dur; sana başkasının yüzünden, ansızın, bir suç isnat edilmesin.
1453	iki ödte kılma kayu erse iş hava övke kelse serip kısgu tiş	Heves ve öfke ânında hiç bir iş yapma; her iki hâlde de dişini sık, sabret.
1454	bu kaç neŋ küdezgil küdezildi il uzun turga beglik saŋa birge il	Bu bir kaç şeye dikkat edersen, memleket gözetilmiş olur; saltanat uzun sürer ve sana sulh ve sükûn te'min eder.
1455	kamug edgülerig agır tut kötür isizlerni tutma ilingdin kotur	Bütün iyilere hürmet göster ve onları yükselt; kötülere yüz verme, onları kapına dahi yanaştırma.
1456	isiz öngdi urma törü edgü ur künüŋ edgü bolgay kutuŋ baga kur	Kötü teamül kurma, iyi kanun koy; ömrün iyi geçer ve saadet sana yâr olur.
1457	negü tir eşitgil ay bilge külüg bu sözdin kötürgil özüŋke ülüg	Ey hükümdar, meşhur âlim ne der, dinle; bu sözden sen kendine hisse çıkar.
1458	törü edgü ur ay törü birgüçi turu öldi isiz törü urguçı	Ey kanun yapan, iyi kanun koy; kötü kanun yapan kimse, daha hayatta iken, ölmüş demektir.
1459	isiz öngdi urma ay ilci bügü isiz bolsa bolmaz ajunug yigü	Ey hakîm devlet adamı, kötü teamül koyma; kötü kanunlarla dünyaya hüküm edilmez.
1460	isiz öngdi ursa özi öz ödin isiz kodtı atın özinde kidin	Bir kimse kendi zamanında kötü teamül vaz'ederse, kendisinden sonra kötü bir nâm bırakmış demektir.
1461	kim erse urup kodsa edgü törü anın tikti atın adakın örü	Bir kimse iyi kanun vaz'edip bıraktı mı, adının ayakta durmasını sağlamış demektir.
1462	özüŋni yangılma ay ilig bakın tüpüngni unıtma öyü tur sakın	Ey hükümdar, dikkat et, kendini şaşırma; aslını unutma, bunu dâima hatırında tut ve düşün.
1463	isiz kılkı tutma ay elgi uzun isiz kılk ulıtur ikigün ajun	Ey iktidar sahibi kötü hareketleri benimseme; kötü hareket seni her iki dünyada inletir.
1464	uzun boldı elgiŋ budunka yakın füsusun keçer bu tiriglik bakın	İktidara geldin ve halka yakın oldun; dikkat et, sonra bu ömür efsûsla geçer.
1465	keçigli turur dünya keçti sakın ketigli ölüm utru keldi sakın	Bu dünya geçicidir, sen onu şimdiden geçti bil; ölüm muhakkak gelecektir, sen onu karşına artık geldi bil.
1466	mini kör meniŋdin kötür öt erig ökünme yarın sen bu kün sen tirig	Benim hâlime bak, benden öğüt ve nasihat al; yarın peşiman olma, sen bugün henüz dirisin.
1467	kişi ölse andın kumaru kalır munukı kumarum saŋa ay bilir	İnsan ölünce, ondan bir miras kalır; ey bilgin, benim sana mirasım da işte budur.
1468	severim sen erdiŋ ay ilig maŋa asıglıg kumarumnı kodtum saŋa	Ey hükümdar, benim en çok sevdiğim insan sendin; faydalı mirasımı sana bırakıyorum.
1469	asıglıg kumaru kişike söz ol kumaru sözüg tutsa asgı yüz ol	insan için faydalı miras sözdür; miras olarak kalan sözü tutmanın yüz türlü faydası vardır.
1470	munu söz bitip kodtum emdi çını unıtma bu sözni unıtma mini	işte şimdi sözün doğrusunu yazıp, bıraktım; beni hatırla ve bu sözlerimi unutma.
1471	neçe kiç yaşap öz tirig tursa sen ölüm boldı ahır yanış körse sen	Ne kadar çok yaşarsan-yaşa ve ne kadar hayatta kalırsan kal, dikkat edersen, en son karşılaşacağın şey ölümdür.
1472	siziksiz ölüm bir kün ahir kelir tirilmiş bu canlıg canın algahr	Şüphesiz, bir gün nihayet ölüm gelecektir ve bütün canlıların canını alacaktır.
1473	okıgçı kelürke anungu kerek uzun yol yorırka itingü kerek	Dâvetçinin gelmesine hazırlanmak ve uzun yol yürümek için, hazırlık yapmak gerektir.
1474	ölümdin kutulgu yarı yok bilin ölümke itiŋil kerekiŋ alın	Ölümden kurtulmak için bir çâre yoktur; bunu bil; ölüme hazırlan ve ancak bunun için lâzım olanları al.
1475	negü tir eşitgil ögi yetmiş er ölümüg ölürde oza ukmış er	Alalı eren ve ölümü, ölmeden önce, anlamış olan insan ne der, dinle.
1476	kezigçe keür bu ölümnüŋ kurı ölümke özüŋ çın anuklap yorı	Ölümün sırası nöbetle gelir; ölüme her an kendini hazır bulundur.
1477	kümüş kur baguçı munu men tiyü ölüm tuttı erse üzüldi kurı	Gümüş kuşak bağlayarak,— "İşte ben!"— diyenin kuşağı, ölüm tutunca, kopar.
1478	ay ilig munu men ötedim hakıŋ tükel kıldım emdi bagırsaklıkıŋ	Ey hükümdar, işte ben senin hakkını ödedim; bana gösterdiğin yakınlığın karşılığını yerine getirdim.
1479	bayat birsü tevfik kamug edgüke kutadsu bu edgü yigü kedgüke	Bütün iyilikler için Tanrı sana tevfik ihsan etsin; yiyecek ve giyecek hususunda da bu iyiliklerin sana hayrı dokunsun.
1480	esenin tirilgil öküş yıl yaşa sevincin avınçın öküş il aşa	Ömrünü sıhhatle geçir, çok seneler yaşa; saltanatın sevinç ve huzur içinde geçsin.
1481	bagırsaklık erdi meniŋ bu sözüm esen kal selamet ay körklüg yüzüm	Bu sözlerim sana karşı içten bir bağlılığın nişânesidir; ey güzel yüzlüm, sağ ve esen kal.
1482	munu men barır men ay ilig kutı turu kaldı oglum bu bagrım otı	Ey devletli hükümdar, işte ben gidiyorum; oğlum, bu ciğer-pârem, burada kalıyor.
1483	bayatka tutuzdum munı yalvara tilese küdezgey küyer ot ara	Onu yalvararak, Tanrıya emânet ettim; o isterse, yanar âteş içinde de olsa, onu korur.
1484	saŋa hacetim bu körü bir munı süre ıdma bolgay yavalar sanı	Senden dileğim şudur: ona nezâret et, kendinden uzaklaştırma; yoksa, o yabanî bir diken gibi olur.
1485	kamug neŋke tengri kılur ol sebeb kamug edgü isiz aŋar öz ülep	Tanrı her şeye bir sebep yaratır; iyi ve kötü, her şeyi o nasîb eder.
1486	ogul kız sebebi ata ol ana kılınç artasa ya itilse yana	Çocukların iyi veya kötü olmalarına anne ve babalan sebep olur.
1487	munu men atası ölür men bu kün kiçig kaldı oglum yetim ögsüzün	İşte onun babası olan ben bugün ölüyorum; oğlum küçük yaşta yetim ve öksüz kalıyor.
1488	bar erse kalı bu tapugçı hakı sebeb bol munı edgü yolka okı	Eğer bu hizmetkârın sende bir hakkı varsa, sebep ol ve onu iyi yola şevket.
1489	körü ıdma ögretgil erdem bilig bilig erdemin bulsu ilke elig	Gözden uzak bulundurma, ona fazilet ve bilgi öğret; bilgi ve fazilet ile memlekette mevki sahibi olsun.
1490	itilsü kılınçı tüzülsü yorık tusulsu tapugka alınsu alık	Tavır ve hareketi mâkul, muntazam ve iyi ahlâklı, hizmete lâyık ve meziyet sahibi olsun.
1491	yava ıdma boşlag yıga tut kısa yıga tutsa oglan bulur kut basa	Serbest ve başı-boş bırakma, sıkı tut ve kötü hareketlerine mâni ol; çocuk sıkı bir terbiye altında bulundurulursa, sonunda bahtiyar olur.
1492	negü tir eşitgil karı köklemiş sınamış ukup hem bilip sözlemiş	Tecrübe ile anlayarak, bilerek söyleyen ve işin künhüne vâkıf olan pîr ne der, dinle.
1493	kiçig erken ögret ogulka bilig kiçigde bilig bilse kötrür elig	Oğula bilgiyi henüz küçük iken öğret; küçüklüğünde bilgi öğrenirse, hayatta muvaffak olur.
1494	ayama ogul kızka berge yitür ogul kızka berge bilig ögretür	Gerekirse, oğula-kıza acımadan dayak at; dayak oğula-kıza bilgi öğretir.
1495	kiçiglikte bilse ogul kız neni karıp ölmeginçe unıtmaz anı	Oğul-kız küçüklükte ne öğrenirse, yaşlanıp, ölünceye kadar onu unutmaz.
1496	tüketti bitig türdi badı tutup alıp oglıŋa birdi elgin sunup	Mektubu tamamladı, dürüp bağladı; eli ile uzatarak, oğluna verdi.
1497	ayur bu bitig tut yitürme ogul iligke tegürgil kumarum bu ol	Oğlum —dedi—bu mektubu sakla, kaybetme; hükümdara götür, ona mirasım budur.
1498	bitigim okısun sözüm tutsunı ölümke anunsun işin itsüni	Mektubumu okusun, sözümü tutsun; ölüme hazırlansın ve işini ona göre tanzim etsin
1499	ulug tındı ötrü ogulka baka ayur sen munı uk könike yaka	Uzun bir müddet sustu, sonra oğluna bakarak, dedi:—Sen bunu anla, doğruluktan ayrılma.
1500	yana aldı oglın konıŋa kuça öpüp yıgladı bürnü yaşın saşa	Oğlunu kucaklayarak, tekrar bağrına bastı; öpüp ağladı, yüzü göz yaşları ile kaplandı.
1501	ayur ay ogul kördüŋ emdi mini ne halin barır men unıtma munı	Ey oğlum;— dedi— işte beni görüyorsun; ben ne hâlde gidiyorum, bunu hatırından çıkarma.
1502	saŋa ma siziksiz bu öd kelgü ol usal bolma ahir özüŋ ölgü ol	Sana da, şüphesiz, bu an gelecektir; gafil olma, bir gün sen de öleceksin.
1503	kereklig sözüg men tutuzdum saŋa sözümni unıtma du’a kıl maŋa	Ben sana gereken sözleri söyledim; sözümü unutma ve bana duâ et.
1504	kalı ilig ödlep tilese sini yorık tüz tapug kıl basınma anı	Eğer gün gelir de hükümdar seni isterse, tavır ve hareketini düzelt, ona hizmet ve hürmette kusur etme.
1505	yava bolma boşlag yügürme özün köni bol silig bol kılınçm sözün	Aylak olma ve başı-boş dolaşma, kendi-kendine koşma; işinde ve sözünde dürüst ve mülayim ol.
1506	kiçe yatsa kiç yat yana erte tur yatıp erte kopgan kutm arturur	Gece geç yat, yine de^ erken kalk; yataktan erken kalkan saadetini arttırır.
1507	bayat yarlıgın sen agır tut agır iligke tapug kıl isingil bagır	Tanrı buyruğuna çok itaat et; hükümdara hizmet et ve ona gönülden bağlan.
1508	isizke yaguma yırak tur teze yon edgülük kıl yorık yol tüze	Kötüye yaklaşma, ondan uzak dur; kaç; dâima iylik yap, tavır ve hareketini düzelt.
1509	sözüŋ ni küdezgil selamet yorı özüŋni küdezgil esenin karı	Sözünü gözet, emniyet içinde yaşa; kendini gözet, esenlik ile ihtiyarla.
1510	sözin kesti oglın kuçup yıgladı ulındı yana ol ökünçler yidi	Sustu, oğlunu kucaklayıp, ağladı; tekrar ah-vah etti ve peşimanlıklar getirdi.
1511	ayur ay inançsız ajun bivefa nelük kıldıŋ emdi maŋa sen cefa	Ey vefasız, güvenilmez dünya, — dedi—niçin şimdi baha cefa ediyorsun.
1512	tü nimet bile bu igidmiş özüm kirür bu kara yirke körklüg yüzüm	Bol nimet içinde beslenmiş olan bu vücudum ve bu güzel yüzüm kara toprağa giriyor.
1513	an adın neteg togdum erse bu kün anıŋ teg barır men yalınım mungun	Anadan nasıl doğdum ise, bugün o şekilde ve aciz içinde gidiyorum.
1514	negü tir eşitgil ölügli ök er ölümke ökünüp ulıglı bek er	Ölmek üzere bulunan ve ölürken peşiman olarak, inleyen kuvvetli insan ne der, dinle.
1515	karındın çıkardıŋ karınka kirür şekerdin igidtiŋ yılanka birür	Karından çıkardın, tekrar karına giriyorum; şeker ile beslediğin bu vücûdu yılana veriyorum.
1516	isizim yigitlik tiriglik isiz ökünçün sıgıt birle gürke kirür	Bana yazık oldu, gençliğime ve hayatıma yazık oldu; peşimanlıkla ve ağlayarak, mezara giriyorum.
1517	sıgıt kodtı ay toldı yetrüp ögin kumaru üledi kişike nengin	Ay-Toldı başına aklını topladı, ağlamağı bıraktı; malını, miras olarak, başkalarına dağıttı.
1518	bahil koldı barça kadaşlarka ol tiler boldı canı yaşıl kökke yol	Bütün akrabaları ile helâllaştı; canı mâvî göğe doğru yol almak istedi.
1519	közin kökke tikti kötürdi elig şehadet bile kesti teprer tilig	Gözünü göğe dikti, elini kaldırdı; son sözü kelime-i şehâdet oldu.
1520	yaruk can üzüldi tünerdi küni bayat atı birle kesildi tını	Nurlu can ayrıldı, günü karardı; Tanrı adı ile son nefesini verdi.
1521	edizlik tiledi süzük can turug uçup bardı can kaldı kalbüd kurug	Saf ve temiz ruhu yükselmek diledi; ruhu uçtu, gitti, boş bir kalıp kaldı.
1522	bolup togmaduk teg yitip bardı can ajunda atı kaldı belgü nişan	Rûh, hiç doğmamış gibi, kayboldu, gitti; dünyada alâmet ve nişan olarak, yalnız adı kaldı.
1523	negü tir eşit emdi köŋli köni usallık usındın odunmış küni	Şimdi dürüst gönüllü ve gaflet uykusundan uyanmış insan ne der, dinle.
1524	et öznüŋ evi ol bedizlig eviŋ süzük can evi ol bediz teg tening	Bu süslü evin vücûdun evidir; o heykel gibi vücûdun temiz ruhun evidir.
1525	kurug kaldı kalbüd uçup barsa can bayat bildi kanca barır erse can	Rûh uçup gidince, vücût boş kalır; ruhun nereye gittiğini ancak Tanrı bilir.
1526	ediz boldi orm ay kutlug kuta tengise kodı inse boldi yuta	Ey devletli, onun yeri yükseklerdedir; onun yükselmesi saadet, aşağı inmesi felâkettir.
1527	ikide biri boldi seksiz ülüg tirildi ölümsüz uzun meŋülüg	Şüphesiz, ona ikisinden biri nasip olur; o ölümsüz, uzun, ebedî bir hayat sürmeğe başlar
1528	ne muŋlug turur körse yalŋuk özi yorırda yatar eti keslür sözi	Dikkat edersen, insan ne kadar âciz bir mahlûktur; yürürken, yere serilir ve sesi kesilir.
1529	kayudın kelir erki kanca barır kayuda turur erki kayda yorır	Nereden gelir, nereye gider; nerede durur, nerede yürür.
1530	biligli bilirmü negü tir negü ukuglı ukarmu negü tir bügü	Bunu bilen var mı, ne der, ne; akıllı anlar mı, hakîm buna ne der?
1531	biligli bayat ol bilir bu işig ukuglı ugan ol ukar bu işig	Bu işi bilen, ancak her şeyi bilen Tanrıdır; bu işin hikmetini ve sırrını bilen, ancak hüküm eden Allah'tır.
1532	ara bir ıçar kör yorır belgüsüz ara köz körürde bolur belgüsüz	Bâzan kaybolur, kendisini göstermeden dolaşır; bâzan daha göz önünde iken, silinip gider.
1533	idi kısga özlüg bu yalreruk özi sakınçı uzun hem bedük til sözi	Bu insanın kendisi çok kısa ömürlüdür; fakat emeli uzun, dili ve sözü büyüktür.
1534	körü barsa yalŋuk bu erksizlikin nelük munça yavlak kötürdi egin	İnsanın bu aczine dikkatle bakarsan, kötülerin niçin bu kadar gurur getirdiklerine hayret edersin.
1535	iki künlük erter ajunug bulup nelük kerdi kögsin kaya teg bolup	İki günlük bu geçici dünyayı bulunca, niçin kaya gibi, göğüs kabartırlar.
1536	negü tir eşitgil odunmış kişi ölümüg ukup yolka könmiş kişi	Uyanmış ve ölümü anlayarak, doğru yola girmiş olan insan ne der, dinle.
1537	ne tenisiz ölüm sen ay yavlak ölüm tusulmaz saŋa itse tük miŋ tolum	Ey kötü ölüm, sen ne eşi-benzeri olmayan bir şeysin ki, yüz binlerce silâhın sana karşı bir tek faydası yoktur.
1538	tözüke tegir sen kutulmaz biri isiz edgü neŋke sen ök sen ton	Her kese gelirsin, hiç kimse senden kurtulamaz, iyi ve kötü şeylerin hepsini tuzağına düşürürsün.
1539	kerek erdi bilge tirilse kutun kamug ölsün erdi biligsiz otun	Alimlerin saadet içinde ömür sürmeleri lâzımdı, bütün câhil küstahlar hep ölmeli idiler.
1540	isiz edgü kalmaz neçe tüz ölür ulug ya kiçig tut kara yir bolur	iyi veya kötü, hiç biri kalmaz, hepsi de ölür; büyük veya küçük, hepsi kara toprak olur.
1541	ölümke keçig yok tirig boldaçı neçe kıç tirilse ölüm keldeçi	Ölümden kurtuluş yoktur; insan ne kadar çok yaşarsa-yaşasın, ölüm gelecektir.
1542	ne yakşı ayur bu budun başlar er biligin ukuşun işin işler er	Halkın başında bulunan, bilgi ve anlayış ile işini gören insan ne güzel söylemiştir.
1543	ne edgü iş erdi ölüm bolmasa ne körklüg iş erdi kişi ölmese	Ölüm olmasa idi, ne iyi olurdu; insan ölmese idi, ne güzel olurdu.
1544	erejke tegürdi mini bu ölüm ölüm ol buzuglı tüpüm hem ulum	Bana zevk ve saadet veren bu hayatımdır; benim esas ve temelimi bozan ölümdür.
1545	ölümke taŋ ermez toguglı ölür toguglı ölür kör kara yir bolur	Ölüme hayret edilmez, her doğan ölür; doğan ölür ve kara toprak olur.
1546	kişi isiz ermez kişilik isiz eren isiz ermez könilik isiz	İnsana yazık değil, insanlığa yazıktır; ferdlere yazık değil, doğruluğa yazıktır.
1547	bu kurtga kılınçı bu ol öngdisi kerek öngdi tutgıl kerek töngdisi	Bu dünya acuzesinin huyu ve âdeti budur; ister beğen, ister beğenme.