XXXIX. HÜKÜMDAR KÜN-TOĞDI'NIN ODGURMIŞ'A MEKTUP YAZIP GÖNDERDİĞİNİ SÖYLER [KÜN TOGDI İLİG ODGURMIŞKA BİTİG BİTİP IDMIŞIN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
3187	devat koldı kagıd bitidi bitig bitig birle itti işiŋe itig	Hükümdar hokka ve kâğıt istedi, mektup yazdı; mektup ile işini düzene koydu.
3188	bayat atı birle sözüg başladı törütgen igidgen keçürgen tidi	Tanrı adı ile başladı: — Yaratan, besleyen ve göçüren odur— dedi.
3189	ayur men bitidim bayatım atı bu at ol kamug türlüg igke otı	Sonra devam etti: — Tanrının adını yazdım, bu ad her türlü derde devadır.
3190	öküş ögdi artuk telim miŋ sena kılur men bayatka aŋar yok fena	Tanrıya pek çok hamd ve binlerce sena ederim, onun için fânilik yoktur.
3191	tiledi törütti kamug teprerig tirilgü birür yim tutar ol tirig	Bütün hareket edenleri o diledi ve yarattı; onlara rızık ve hayat veren odur.
3192	ugan ol köni çın törü birgüçi törümiş kamug halkka yetrür küçi	Kadirdir, âdildir, hak kanunları koyan odur; yarattığı bütün mahlûklara gücü yeter.
3193	yaşıl kök yarattı yanıttı kün ay kara tün yaruk kün sakışlıg yıl ay	Mavi göğü yarattı, güneş ve ayı aydınlattı; karanlık gece ve aydın gün yıl ve ay hesabını bulmak içindir.
3194	törütti bu evren tuçı evrülür bayat hükmi takdir bile tezginür	Bu feleği yarattı, durmadan döner; Tanrının hükmü ve takdiri ile hareket eder.
3195	törütmezde aşnu yorıttı kaza kazaka tapı bol boyun eg uda	Yaratmadan önce, kaza tâyin etti; kazaya razı ol, boyun eğ ve ona uy.
3196	negü kolsa kıldı ne kolsa kılur negü aysa boldı ne aysa bolur	Ne istedi ise, yaptı ve ne isterse, yapar; ne dedi ise, oldu ve ne derse, olur.
3197	iligdin selam köŋül aytu bitig bitidim esenlik öze ay tetig	Bu hükümdardan selâm ve hatır sorma mektubudur; ey zeki insan, bunu sana sağlık dileği ile yazdım.
3198	esen barmu erki et öz inçlikin negü teg yüder erki ödlek yükin	Vücûdun sağ ve sıhhatte midir; devran yükünü acaba nasıl yükleniyor.
3199	eşittim seniŋ edgü kılkıŋ yaŋıŋ bu ödte yok ol tip saŋa tuş teŋiŋ	Senin iyi tavır ve hareketini duydum; bu devirde sana denk ve eş bulunmadığını işittim.
3200	bayat kılmış emdi saŋa edgülük bilig birmiş erdem ukuş ög ülük	Tanrı sana şimdi lütfetmiş, bilgi vermiş; fazilet, akıl ve anlayış nasip etmiştir.
3201	bu yaŋlıg kılınçıŋ eşitti özüm sini arzuladı ay körklüg yüzüm	Senin böyle olduğunu işittim, ey güzel yüzlüm, gönülüm seni arzuladı.
3202	kadaşıŋnı ıdtım bu ögdülmişig sözümni tegürgey ukup bilmişig	Akrabanı, Öğdülmiş'i gönderdim; sözümü ve anlayıp, bildiklerini sana eriştirecektir.
3203	yakın ka kadaştın yitürmiş sen öz ulus kşnd budundın evürmiş sen yüz	Sen yakın akraba ve kardeşlerden uzaklaşmışsın; köy, kasaba ve şehir halkından yüz çevirmişsin.
3204	turup tagka kirmiş özüŋ yalŋuzun tapug kılguka bu tapug ked uzun	İbâdet etmek için, kalkıp, tek başına dağa çıkmışsın; fakat bu ibâdet çok uzun sürmüş.
3205	negü kıldı erdi kadaşlar saŋa nelük yüz evürdüŋ aça ay maŋa	Akrabaların sana ne yaptı, niçin onlardan yüz çevirdin; bunu bana izah et.
3206	kalı tegdi erse saŋa küç basınç berü kel maŋa ay bu kadgu sakınç	Eğer zulüm görmüş isen, bana gel; bu dert ve endişeni bana anlat.
3207	saŋa men bireyin törü küç bile bu yirde tirilgil sevincin küle	Ben kudretimle senin hakkını te'min edeyim; neş'e ve sevinç içinde burada yaşa.
3208	kadaştın kadaşka asıglar bolur asıg birle yalŋuk tatıglar bulur	Akraba akrabadan istifâde eder; insan bu suretle zevka kavuşur.
3209	barışgu kerek ka kadaşlar bile katılgu kerek iş adaşlar bile	Akraba ve kardeşler ile barışmak, eş ve dostlar ile kaynaşmak lâzımdır.
3210	kayuda yaraşıldık erse yakın ol işte bolur asgı köŋlün bakın	Nerede yakınlık ve uygunluk varsa, o işte fayda vardır; bunu iyice düşün.
3211	negü tir eşitgil bu şiir ayguçı ikigü yaraşsa asıg yir tuçı	Şâir ne der, dinle; iki insan birbirine uygun düşerse, bu dâima onların faydalarına olur.
3212	yagız yir yaşıl suv yaraştı bile ara miŋ çiçekler yazıldı küle	Kara toprak, mavi su birbiri ile uyuştu; ortada binlerce çiçek gülerek, açıldı.
3213	yaraşık yorısa kadaş ya adaş olardın bolur ka kadaşka bile	Akraba veya arkadaşlar birbirlerine uygun hareket ederlerse, bunlardan yeni akraba ve ahbaplıklar meydana gelir.
3214	kalı bardıŋ erse tapug kılgah tapug kendte kılgıl bu ol din yolı	Eğer ibâdet etmek için oraya gittin ise, ibâdeti şehirde kıl; din yolu budur.
3215	ulus kendte taat telim bar ıduk uş ol yirde yetrü körü barsa yok	İyice düşünürsen, Allanın büyük emirlerini yerine getirmek fırsatı, oraya nisbetle, burada daha çoktur.
3216	bilig ögren aşnu tapugka öküş biligsiz tapug asgı bolmaz ülüş	İbâdet etmek için, önce çok bilgi edin, bilgisiz ettiğin ibâdet fayda gelmez.
3217	kişi iki türlüg kişi atanur biri ögretigli biri ögrenür	İki türlü insana insan derler: biri —öğreten, biri— öğrenen.
3218	ikide naru barça yılkı sanı tilese munı tut tilese anı	Bu ikisinden başkasını hep hayvan olarak kabul et; hangisini istersen, onu seç.
	İLİG PENDİ ODGURMIŞKA	HÜKÜMDARIN ODGURMIŞ'A NASİHATİ
3219	sen emdi kayu sen maŋa ay aça ikide biri bol üçünete kaça	Şimdi sen hangisisin, bana açıkça söyle; ikisinden biri ol, üçüncüsünden kaçın.
3220	bilig bildiŋ erse tükel ögrenip anı işlet emdi kör emgek ıdıp	Zahmetle öğrenerek, bütün bilgilere sahip oldun; şimdi bunları, zahmet çekmeden, işlet.
3221	kalı bilmediŋ erse ögren bilig tapuglarka ötrü tegürgil elig	Eğer henüz öğrenmedin ise, bilgi öğren ve ibâdetlere de ondan sonra başla.
3222	negü tir eşitgil bilig birgüçi bilig birle taat tapug kılguçı	Bilgi veren ve bilgi ile tâat ve ibâdet eden ne der, dinle.
3223	bilig birle yakgıl bayat tapgıŋa bilig tamga bolur tamu kapgıŋa	Tanrı ibâdetine bilgi ile yaklaş; bilgi cehennem kapısını mühürler.
3224	bilig birle taat muyanı tümen biligsiz tapug kılsa bulmaz muyan	Bilgi ile yapılan ibâdetin sevabı çoktur; bilgisiz kimse ibâdet ederse, sevap kazanamaz.
3225	biligsiz tapug kılmışında körü biliglig udımış muyanı örü	Bilgisizin ibâdet ile meşgul olmasından, bilgilinin uyumasının sevabı daha çoktur.
3226	ulus kend içinde tapug bar telim uş ol yirde kılsa bulumaz yarım	Köy ve şehir içinde yapılacak çok ibâdet vardır; orada bunun yarısı bile bulunmaz.
3227	seniŋ anda tapguŋ namaz ol biri takı biri ruza tutar sen urı	Senin oradaki ibâdetinin biri namaz, biri de tuttuğun oruçtur, ey oğul.
3228	munıŋda adın anda taat kayu körkitü bir tilin sözleyü	Bunlardan başka orada hangi ibâdet var; söyle, göster.
3229	atandı özüŋ emdi zahid atı bu atıŋ saŋa boldı taat yutı	Sen şimdi zahit adını aldın; bu adın ibâdetin için sana büyük bir felâket oldu.
3230	mundar arsıkar erse emdi özüŋ bu taat yava boldı kesgil sözüŋ	Bununla şimdi kendini aldatıyorsun, bu ibâdet boşunadır; sözünü kes.
3231	tapug kılgu halktın anı kizlegü öküş taat erse anı azlagu	İbâdet kılmalı, fakat onu halktan gizlemeli; ibâdet ne kadar çok olsa dahi, onu azımsamalıdır.
3232	kişi edgüsi kılsa taat tapug anı halkta kizler yapar bu kapug	insanların iyisi tâat ve ibâdet ederken, onu halktan gizler ve kapısını kapatıı.
3233	negü tir eşit emdi ma’ni bu söz bu söz işke tutgıl aya edgü öz	Şimdi bu sözün mânası nedir, dinle; ey iyi insan, bu söze göre hareket et.
3234	eren er katında özin kizledi tapug kıldı yüz yıl anı azladı	Gerçek insan başkalarının yanında kendisini gizlemiş; yüz yıl ibâdet kılmış ve bunu da azımsamıştır.
3235	tapug kizlegü kıl kişi körmesü bu söz sırrım erdi özüm sözledi	İbâdeti gizlemeli; yap, fakat insanlar görmesin; bu sözüm bir sır idi; iste şimdi açığa vurdum.
3236	berü kel ulus kendte kılgıl tapug kamug edgülükke açılsu kapug	Buraya gel, köy veya şehir içinde ibâdet et; sana her türlü iyilik kapıları açılsın.
3237	budunka tusulgıl muŋıŋa yara kadaşka bagır bir yakınlık ula	Halka faydalı ol, muhtaçlara yardım et; akrabalarına yakınlık göster, bağrını aç.
3238	telim ögsüzüg kör ya tul tulsakıg ya közsüz ya oldrum yime aksakıg	Bak, burada bir çok yetim, dul, âciz, kör, kötürüm ve topallar vardır.
3239	cema‘at bile kıl fariza namaz çıgaylar hacı kıl adına namaz	Farz namazlarını cemâat ile kıl, fakirler haccı olan cuma namazlarını edâ et.
3240	halal dünya kazgan çıgayka üle kişi elgi tutgıl yanut kıl yüle	Helâl dünyalık kazan ve fakirlere dağıt; insanlara yardımda bulun ve onlara güler yüzle muamele et.
3241	bu samış tapug barça taat turur bu taat bile barça rahat turur	Bu sayılan hizmetler birer ibâdettir; bunları yerine getiren herkes müsterih olabilir.
3242	munı barça kodtı özüŋ yalŋuzun namaz ruza tuttı ay kılkı tüzün	Bütün bunları sen terk ettin; tek başına namaz kılıyor ve oruç tutuyorsun, ey asîl tabiatlı.
3243	namaz ruza barça öz asgıŋ turur öz asgıŋ tilegli bagırsız bolur	Namaz ve oruç, bunlar hep kendi menfaatin içindir; hep kendi menfaatini düşünen insan hodkâm olur.
3244	idi yakşı aymış kişi ödrümi kişike bagırsak kişi ködrümi	insanların seçkini ve olgun olanı merhametli insan çok güzel söylemiş.
3245	kişi edgüsi bu öz asgın kodup kişi asgı kolsa kör emgek yüdüp	insanların iyisi — kendi menfaatini bırakıp, zahmet yüklenerek, başkalarının faydasını isteyen kimsedir.
3346	bagırsak kerek er ne bagrı süçip törü birse edgü isizke açıp	İnsan merhametli olmalı ve kötülere acıyarak, onlara şefkatle iyi yolu göstermelidir.
3247	tirig yalŋuk oglı tusulgan kerek tusulmaz kişi togsa ölgen kerek	Hayatta iken, insan-oğlu faydalı olmalı; faydalı olmayacak kimse, doğar doğmaz ölmelidir.
3248	kişike tusulur kişi edgüsi bu edgü kişi ol budun todgusı	insanların iyisi başkalarına faydalı olur; halk için lüzumlu olan bu iyi insandır.
3249	tapugka inanıp kayu erse kul bulumadı terigri sevinçiŋe yol	İbâdetine güvenen bir kul Tanrıyı memnun edecek yolu henüz bulamamış demektir.
3250	bayatım sevinci tilese özüŋ müsülman sevinci tile kes sözüŋ	Sen Tanrının rızasını elde etmek istersen, Müslümanların memnun olmasını dile; sözü fazla uzatma.
3251	seniŋ tapgıŋa muŋlug ermez bayat özüŋ kullukı ki tile edgü at	Tanrı senin ibâdetine muhtaç değildir; kendi kulluğunu yerine getir ve iyi ad kazanmağa bak.
3252	kimiŋ atı kul bolsa kılkı tapug tapugsuz kul atı mecaz ol kamug	Adı kul olanın yapacağı şey ibâdettir; bütün ibâdetsiz kulların adı bir mecazdan ibarettir.
3253	tapug kil tapug tınma kulluk bu ol tapugka baka kör me bekle bu yol	İbâdet, durmadan ibâdet kıl, kulluk budur; ibâdete dikkat et ve bu yoldan ayrılma.
3254	idi yakşı aymış hügü bilgi kiŋ munı işke tutgıl aya elgi kiŋ	Bilgisi geniş hakîm çok yerinde söylemiş; buna göre hareket et, ey eli açık insan.
3255	tapug taatim tip küvenme öküş tapug kıl bayatka tapuglug küsüş	İbâdet ve tâatte bulundum diye, fazla gurur getirme; ibâdete devam et, Tanrıya ibâdet eden insan azizdir.
3256	tapug kıl bayatka bu ol kullukuŋ tapındım tiyü sen unıtma ukuş	İbâdet kıl, Tanrıya kulluğun budur; fakat ibâdet kıldım diye, idrâkini kaybetme.
3257	ay odgurmuş emdi okır men sini öz asgı tiler tip sakınma mini	Ey Odgurmış, bugün seni davet ediyorsam, kendi menfaatimi düşünüyorum zannetme.
3258	kalı kelse asgı tususı saŋa yime kelmese sen yası yok maŋa	Eğer gelirsen, senin için faydalı olur; gelmezsen de, bana bir zarar gelmez.
3259	okır men sini halkka edgü üçün bu edgü budun asgı buzma küçün	Seni halkın iyiliği için davet ediyorum; bu iyilik halkın menfaatidir; buna karşı gelme.
3260	baka kör men aymış bu sözler tapa çın erse berü kelgil andın kopa	Benim bu söylediklerime bir dikkat et; doğru ise, oradan kalk, buraya gel.
3261	mini birle turgıl maŋa kıl basut çıgayıg yülegil neŋin edgü tut	Benimle beraber ol, bana yardım et; fakirleri destekle, onların vaziyetini düzeltmeğe çalış.
3262	özüŋke muyan ol maŋa edgü at ikigü ajun birge erklig bayat	Bu senin için sevaplı bir iş ve benim için ise, iyi bir addır; buna karşılık kadir Tanrı sana her iki dünyayı nasip eder.
3263	mini edgüke yit özüŋ edgü bol kişi edgü erdin tüzer edgü yol	Beni iyiliğe doğru götür, kendin iyi ol; insan iyi insanlara bakarak, yolunu düzeltir.
3264	sebeb bolgıl emdi maŋa edgüke bayat birge edgü saŋa ay böke	Bugün bana iyilik yapmam için bir sebep ol; ey pehlivan, Tanrı sana da bunun karşılığını verir.
3265	negü tir eşitgil tejik bilgesi tejik bilgeleri çavıkar küsi	İranlı âlim ne der, dinle; İranlı âlimlerin şöhreti büyüktür.
3266	bcgi bolsa edgü budunka bütün anıŋ asgı barça budun yir kutun	Bey halka karşı iyi ve âdil olursa, onun faydası bütün halka dokunur ve halk saadete kavuşur.
3267	özüŋ edgü kolma begiŋ edgü kol begi edgü bolsa budun asgı ol	Kendi iyiliğini istersen, beyin iyi olmasını iste; beyin iyi olması halkın menfaatidir.
3268	kara edgü bolsa bir özke bolur begi edgü bolsa budun kün körür	Halk iyi olursa, bu iyiliği onun yalnız kendisi içindir; beyi iyi olursa, halk gün görür.
3269	kişi tip ayurlar kayu ol kişi kişike asıg kılsa itse işi	insan derler, insan kimdir; insan başkalarına faydalı olan ve onların işlerini gören kimsedir.
3270	tözü yalŋuk oglı sever edgüni bu edgü kayu ol ögeyin anı	Bütün insanoğulları iyiyi severler; iyi nerede, ben de onu öğeyim.
3271	bu edgü ol ol kılsa halkka asıg bu asgı bile bulsa budm tatıg	iyi, halka faydalı olan ve bundan dolayı ona zevk veren şeydir.
3272	bagırsak bolur halkka edgü kişi bagırsak bolun bolduŋ edgü kişi	iyi insan halka karşı şefkatli olur; merhametli olursan, sen de iyi insan olursun.
3273	munu sözledim söz bitigin ulam tükettim sözümni kurıttım kalem	işte yazı ile ulaştırılacak sözlerimi söyledim; sözümü bitirdim ve kalemi sildim.
3274	takı ma negü erdi erse sözüm kadaşıŋ tegürgey tilin ay yüzüm	Bundan başka daha söylenecek. ne gibi sözüm varsa, akraban bunları da ağızdan bildirecektir, ey ay yüzlüm.
3275	bitig türdi badı öze tamgalap sunup birdi ögdülmiş aldı ulap	Mektubu katladı, bağladı ve üzerini mühürleyerek, uzattı; Öğdülmiş gelip, elinden aldı.
3276	ilig aydı bargıl takı ma negü yaraglıg söz erse tegür ay bügü	Hükümdar: — Git, daha münâsip ne gibi söz varsa, ona ulaştır, ey hakîm — dedi —
3277	katıglan anı keldür emdi maŋa kurug kelme ansız maŋa ay toŋa	Şimdi gayret et, onu bana getir; ey yiğit, bana onsuz, boş gelme.
3278	biliglig negü tir eşitgil özüŋ yalavaç tetig id tutuz ma sözüŋ	Bilgili ne der, dinle; zeki elçi gönder ve sözünü ona tevdi et.
3279	negü tutzayın men saŋa emdi söz kamur söz seniŋde aya köŋli tüz	Ben sana şimdi ağızdan "ne söyleyeyim; ey kalbi doğru, söylenecek sözlerin hepsini sen biliyorsun.
3280	negü sözlegü erse sözle tilin yaragı ne erse sen andag kılın	Ne söylemek icap ederse, sen ağızdan söyle; nasıl münâsip görürsen öyle hareket et.
3281	ilel tip turup çıktı ögdülmişe ol edgü kılınç birle igdilmişe	iyi terbiyeye, iyi tavır ve harekete sahip olan Öğdülmiş— "Baş üstüne!"— diyerek, kalkıp çıktı.
3282	atın mindi evke yüz urdı turup kelip tüşti kirdi yaka kur yörüp	Atına bindi, evine doğru hareket ederek, gelip indi; evine girdi, yaka ve kuşağını çözdü.
3283	yaşık yandı yirke yakurdı başın yaruk dünya meŋzi kızardı ışın	Güneş döndü, başını yere yaklaştırdı; dünyanın aydınlık yüzü kırmızı sise büründü.
3284	kodı ıdtı kesme yaruk yüz tudı sevüg zülfi toldı yokaru kodı	Perçemini aşağı salıverdi, parlak yüzü kapandı ve güzel zülfü her tarafı kapladı.
3285	turup yundı kıldı bu yatgu namaz töşek koldı yattı udıp bardı az	Kalkıp abdest aldı ve yatsı namazını kıldı; döşek istedi ve yatıp, bir az uyudu.
3286	beliŋlep odundı kötürdi başın kara zengi kılmış yüzini ışın	Birden silkinerek, tekrar uyandı, başını kaldırdı; sis gök yüzünü siyah zenciye döndürmüştü.
3287	turup yundı kıldı yana taŋ namaz du’a kıldı tesbih yime küdti az	Kalkıp abdest aldı, sabah namazını kıldı; duâ etti, teşbih çekti; yine bir az bekledi.
3288	turna torku kalkan kötürdi usun yaruk yüz küler teg yarudı ajun	Yüzünü örten ipek kalkan sıyrıldı; gülen parlak yüz gibi, dünya aydınlandı.