XXXVI. ÖĞDÜLMİŞ HÜKÜMDARA AŞÇI-BAŞININ NASIL OLMASI LÂZIM GELDİĞİNİ SÖYLER [ÖGDÜLMİŞ İLİGKE AŞ BAŞÇI HAN SALAR NEGÜ TEG KEREKİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
2828	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig bu işke bütün er kerek ked silig	Öğdülmiş cevap verdi ve: — Ey hükümdar, bu işe mükemmel ve temiz ruhlu bir insan lâzımdır — dedi —
2829	kişide talusı köni çın kişi ödürgü aŋar birgü aş suv işi	İnsanlar arasında doğru, dürüst ve seçkin bir kimse bulmalı ve yemek içmek işini onun eline bırakmalıdır.
2830	bu işke idi çın bütün er tile bagırsak tapugsak uvutı bile	Bu iş için çok dürüst ve doğru bir insan ara; o şefkatli, işine gönülden bağlı ve haya sahibi bir kimse olmalıdır.
2831	bagırsak tapugçı bütün çın kişi begiŋe yuluglar et öz can başı	İçten bağlı olan hizmetkâr, doğru ve dürüst insan tenini, canını ve başını beyine feda eder.
2832	boguzdın bolur barça begke hatar işin kılsa aşçı anı kim yeter	Bey için her türlü tehlike boğazdan gelir; aşçı işini yaparken, onu kim sevk ve idare eder.
2833	kamug yirde begler küdezgü özin yigü içgüde açgu saklık közin	Beyler her yerde kendilerini gözetmelidirler; yemek-içmekte ise, bilhassa ihtiyat gözünü açmalıdırlar.
2834	budun başlar erke bolur miŋ yagı yagı bolsa kimke yadıglıg agı	Halkın başında bulunan kimsenin bir çok düşmanı olur; kimin düşmanı varsa, ona karşı ağ hazırlanmış demektir.
2835	bütün çın bışıg bolmasa bu kişi hatarlıg bolur aşta begler işi	Aşçı güvenilir, doğru ve olgun bir kimse olmazsa, yemek-içmekte beylerin durumu tehlikeye girer.
2836	muŋar kiçki eski tapugçı kerek açınu süçinü aşın birse terk	Bu iş için çok eski ve emektar bir hizmetkâr lâzımdır ki, beyi esirgeyerek, yemeği zevkle ve vaktında hazırlasın.
2837	telim tapgı erse öküş emgegi aŋar bütse bolgay açınmış begi	İhsanını esirgemeyen bey hizmeti uzun ve emeği çok olan kimseye güvenebilir.
2838	negü tir eşitgil kişi edgüsi kalı terslemiş teg ukuş belgüsi	Zekâsı bu vasıfları hâiz olan, insanların iyisi ne der, dinle.
2839	kayu neŋke emgek katılsa öküş sevüg boldı ol neŋ kamugda küsüş	Hangi işe çok emek sarf edilmiş ise, insan onu sever ve onu her şeyden tutar.
2840	kayu neŋke ıdsa tiriglik kişi sevüg boldı ol neŋ sevüg can tuşı	insan ömrünü hangi şeye sarf ederse, o şey sevimli can kadar kıymetli olur.
2841	tiriglik isiz ermez emgek isiz bu emgekke birmez tiriglik isiz	Ömür aziz değil, emek azizdir; bu emeğe sarf edilmeyen hayata yazıktır.
2842	tiriglik barır er acımaz tilin yava bolsa emgek acır kiç yılın	Hayat gider, insan buna acıdığını itiraf etmez; emek boşa giderse, bunun acısı uzun seneler unutulmaz.
2843	közi tok kerek ked yime köŋli bay aŋlık kerek hem yüzi körki ay	Aşçı-başının gözü çok tok ve gönlü zengin olmalı; temiz olduğu gibi, yüzü ve kıyafeti de ay gibi parlamalıdır.
2844	sakınuk kerek din şeri’at bilir bu mundag kişidin bütünlük kelir	Takva sahibi, din ve şeriatı tanır bir insan olmalıdır; böyle insandan doğruluk gelir,
2845	arıg boldı begler tadusı özi arıg bolmasa aş kaçan yir kozı	Beylerin kendileri ve onları vücûda getiren dört unsur temizdir; yemek temiz olmazsa, onu nasıl iştihâ ile yiyebilirler.
2846	aŋ bolsa aşçı aŋ aş birür aŋ bolsa aş suv seve ked yilür	Aşçı temiz olursa, temiz yemek verir; yemek temiz olursa, seve-seve yenilir.
2847	közi suk kişi aşka sukluk kılur elig tegrür aşka aşıg artatur	Aç gözlü kimse yemeğe karşı haris davranır, yemeğe elini sokar ve onu berbat eder.
2848	közi suk kişiniŋ kılınçı yig ol kılınç yigliki erke teresiz ig ol	Aç gözlü adam çiğ tavırlı olur; çiğ tavırlı olmak insana yakışmayan bir hastalıktır.
2849	neçe me bütün çın er erse köni anıŋda bütün çın özüŋ bil munı	Ne kadar güvenilir, doğru ve dürüst bir insan bulsan bile, bil ki, senin için en güvenilir ve doğru kimse yine kendinsin.
2850	bütün tutgu barça kişig çın bışıg özüg ked sakıngu küdezgü başıg	Bütün doğru ve olgun insanlara güvenmeli; fakat insan daha çok kendi-kendisini korumalı ve başını gözetmelidir.
2851	muŋar meŋzetü keldi emdi bu söz unıtma bu sözni aya edgü öz	Buna benzer şöyle bir söz vardır; ey iyi insan, bu sözü unutma.
2852	kamugnı bütün tut küdezgil özüŋ özüŋke bagırsak seniŋ öz közüŋ	Her kese güven, fakat kendini gözet; sana karşı şefkatli olan, senin kendi gözündür.
2853	kamugda azizrek bu canıŋ aziz aziz cannı bek tut uzatma sözüŋ	Her şeyden daha fazla bu canın azizdir; azız canı koru ve sözü uzatma.
2854	yüzi körki körklüg kerek kılkı uz yülüg bolsa bodlug tili köŋli tüz	Onun yüzü, kıyafeti güzel, tavrı iyi, saçı-sakalı düzgün, yakışıklı ve özü-sözü bir olmalıdır.
2855	bu körklüg kişi közke körnür arıg aŋ bolmasa aş boguzka karıg	Böyle güzel bir kimse göze temiz görünür; yemek temiz olmazsa, insanın boğazında kalır.
2856	arıglıknı sevmiş turur bir bayat arıglık bile er bulur edgü at	Tanrı temizliği sever, temizlik ile insan iyi ad kazanır.
2857	arıglıknı barça kişiler tiler aŋ bolsa aş suv kişi arzular	Temizliği bütün insanlar ister; yemek temiz olursa, insan ona arzu duyar.
2858	yırak tutgu aşta arıgsız kişi arıgsız kişiniŋ arıgsız işi	Temiz olmayan kimseyi yemekten uzak tutmalı; temiz olmayan insanın işi de temiz değildir.
2859	könilik kerek hem bütün çın kılık köni bolmasa er tüzümez yorık	Âşçı-başı doğru, dürüst ve itimat edilir bir kimse olmalıdır; doğru olmayan insan gidişini düzeltemez.
2860	kalı egri bolsa bu aş başçısı kamug egri boldı anıŋ işçisi	Eğer aşçı-başı eğri olursa, onun bütün yamakları da eğri olur.
2861	yumıtsa kalın yig bu aş ogrısı kaçan körki kelgey begi tirkisi	Bu ham insan sürüsü, yemek hırsızları, mutbahta toplanırsa, beyin safrası nasıl güzel olur.
2862	könilik kerek erke edgü kılınç anın bulsa ötrü tilemiş sevinç	İnsana doğruluk ve iyi hareket lâzımdır; insan bunlar ile arzu ettiği sevinci bulur.
2863	negü tir eşitgil köni kılklıg er köni kılkı bolsa ajun bütrü yir	Doğru hareketli insan ne der, dinle; doğru hareket eden insan dünyanın bütün nimetlerine nail olur.
2864	köni kayda bolsa kutadur küni tünermez küni er yorısa köni	Doğru insan nerede olursa-olsun, onun günü kutlu olur; doğru hareket eden insanın gündüzü geceye dönmez.
2865	hıyanet kayu yirde ursa adak asıg birgü barça kaçar ked yırak	Hıyanet nereye ayak basarsa, faydalı olan her şey oradan çok uzaklara kaçar.
2866	hıyanet kişi kayda sunsa elig teŋiz erse suglur kurıtur yirig	Hıyanet eden adam bir yere el attı mı, deniz bile olsa, kurutur.
2867	bagırsak kerek ked begini sever uvutlug kerek ked özini yıgar	Aşçı-başı sâdık olmalı ve beyini çok sevmeli; nefsine hâkim ve haya sahibi bir kimse olmalıdır.
2868	ukuşlug kerek hem biliglig kerek ödi bolsa aşka iriklig kerek	Aşçı-başı akıllı ve bilgili olmalı; yemek vakti gelince, elini çabuk tutmalıdır.
2869	törüçe yorısa tapug kilsa öz kirürde çıkarda köni tutsa köz	Usûl ve erkânı dâiresinde hareket ile hizmet etmeli ve girip-çıkarken, dâima önüne bakmalıdır.
2870	ukuş işke tutsa küdezse özin bilig işke tutsa tıdusa közin	Aklını kullanarak, kendisini gözetmeli; bilgisini kullanarak, gözüne olmalıdır.
2871	vefa kılsa begke tilep edgü at ol at birle edgü kalır meŋü at	İyi ad dileyerek, beye vefalı olmalı; bu iyi ad ile onun adı da ebedîleşmiş olur.
2872	ukuşlug kişiler at edgü kolur biliglig kişiler ınançlıg bolur	Akıllı insanlar iyi ad isterler; bilgili insanlar itimâda lâyık olurlar.
2873	ukuşlug kişidin kişilik kelür biliglig kişiler kişisi bolur	Akıllı insandan insanlık gelir; bilgili kimse insanların insanı olur.
2874	negü tir eşitgil ukuşlug kişi ukuşlug kişi ol kişide başı	Akıllı insan ne der, dinle; insanların başı akıllı insandır.
2875	ukuşlug vefalıg kişi tüzüni yuluglar kişike kamug özini	Akıllı, vefalı kimse insanların asilidir; o başkaları için her vakit kendisini feda edebilir.
2876	aŋsız cefalıg kılınçı otun kalı aydı erser kıyar sözini	Temiz olmayan, cefakâr ve küstah kimse, söz vermiş olsa dahi, sözünden döner.
2877	munu aydım emdi ay ilig kişi bu yaŋlıg kerek bolsa aşçı başı	Ey hükümdar, işte söyledim; aşçıbaşı olacak insan böyle olmalıdır.
2878	kirip ötrü tirki ayak başlasa anıŋdın begi aş siziksiz yise	Böyle bir kimse sofra ve kapları idare eder ve beyi de, ondan şüphe etmeden, yemeğini yiyebilir.
2879	bu erdi ay ilig özüm bilmişin ayu birdim emdi körıgül bulmışın	Ey hükümdar, benim bildiğim bunlardır; hatırıma gelenleri işte arz ettim.
	İLİG SU'ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
2880	ilig aydı uktum eşittim munı takı bir sözüm bar ayu bir anı	Hükümdar: — Bunu dinledim ve anladım — dedi — bir sözüm daha var, onu da söyleyiver.
2881	maŋa aygıl emdi idişçi başı negü teg kerek kılsa içgü işi	Şimdi bana içkici-başını anlat; içki işine bakan insan nasıl olmalıdır ki,
2882	mansa aŋar beg ne köŋli bütüp alıp içse içgü anı çın tutup	Bey ona inansın ve iç huzuru ile onu doğru bilerek, elinden içki içsin.