XXXII. ÖĞDÜLMİŞ HÜKÜMDARA KAPICI-BAŞININ NASIL OLMASI LÂZIM GELDİĞİNİ SÖYLER [ÖGDÜLMİŞ İLİGKE KAPUG BAŞLAR ER NEGÜ TEG KEREKİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
2528	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig esen inç tirilgil ay kılkı silig	Öğdülmiş cevap verdi ve: —Ey hükümdar, huzur içinde uzun seneler yaşa; ey yumuşak huylu — dedi —
2529	kapug başlar er ked bagırsak kerek teni canı birle tapugsak kerek	Kapıcı-başı olan insan çok sâdık olmalı ve bu hizmeti canla başla benimsemiş bulunmalıdır.
2530	kapugda yarutsa kuraŋku tünüg kapugda batursa yarumış künüg	O karanlık geceyi hizmet kapısında ağartmak ve parlak güneşi de aynı kapıda batırmalıdır.
2531	törü hem toku bilse kılsa tapug oŋay bolsa kılkı kılınçı kamug	Hizmet ederken, usûl ve erkânı bilmeli; tabiatı, bütün tavır ve hareketi mülayim olmalıdır.
2532	tuzı etmeki kiŋ akı bolsa ked kümüş birse altun er at tirse ked	Tuzu-ekmeği bol ve kendisi çok cömert olmalı; gümüş ve altın vererek, etrafına çok insan toplamalıdır.
2533	kiçe bolsa yatgak bu yatsa burun ayu birse tegme kişike orun	Gece olunca, daha yatmadan, saray nöbetçilerini lüzumlu yerlere dikmelidir.
2534	azak yat baz erse ayıtgu kerek odugrak kim erse yagutgu kerek	Nereden geldiği belli olmayan yat ve yabancı varsa, onları soruşturmak ve aralarında en gözü açık olanları hizmete almalıdır.
2535	körü bekletip çıksa karşı kapug tükei boldı ol künki barça tapug	Saray kapısını gözü önünde kapatıp çıkınca, o günün bütün hizmeti tamamlanmış olur.
2536	yana erte tursa kapug başlasa kiçe taŋda turgakm tepretmese	Sabahleyin kalkınca, kapıdaki vazifesinin başına geçmeli; sabah akşam nöbetçileri yerinde tutmalıdır.
2537	kalı yol ödi bolsa başlap kirip körünse hilin barça yümgı tirip	Kabul zamanı gelince, o bütün takımını toplayarak, onların başında huzura çıkmalıdır.
2538	özi çıksa körnüp öküş turmasa kapugda kişi kodsa özde basa	Huzurda çok kalmamalı, şöyle bir görünüp çıkmalı; kapıda da kendi yerine bir adam bırakmalıdır.
2530	er at kirse hilçe körünse tözü bu körse yaraglıg yaragsız azu	Hizmetkârlar takım hâlinde, birden huzura çıkarken, o buna lâyık olan ve olmayanları gözden geçirmelidir.
2540	kalı yol kesilse kapug başçısı yana kirgü bolsa er at sözçisi	Kabul zamanı sona erince, kapıcı-başı hizmetkârlardan mâruzâtta bulunacak kimse varsa, onunla tekrar huzura girmelidir.
2541	ötünse er at ötgi kolsa tilek muŋadmış kişike bu bolsa yülek	Onların isteklerini arz etmeli, arzularını desteklemeli ve onlara yardım etmelidir.
2542	alu birse açıg kör altun kümüş kayuka at alsa kayuka yumuş	Onlara hükümdardan altın-gümüş, ihsanlar koparmalı; bâzılarına unvan ve bâzılarına da vazife verilmesi hakkında tavassutta bulunmalıdır.
2543	irig tapnurı kim bagırsak seve tapınmaz kayusı yorıglı yava	Kim gönülden, severek hizmete gayret ediyor, kim hizmet görmeyerek, boşuna geziyor.
2544	yaraglıg kayu ol asıglıg kayu boluglug kayu ol tusulug kayu	Uygun ve faydalı olanı kim; ileride faydalı olacak bir istidada sahip bulunanı kim.
2445	ötünse begiŋe bu tegme birig aça adra birse kötürse erig	Bunları hep beyine arz etmeli ve birer-birer açıklayarak, lâyık olanı yükseltmelidir.
2546	çıkıp edgü yarlıg tegürse tilin er at köŋli mundag isitse alın	Çıkınca, hükümdarın taltif ve takdir hakkındaki fermanlarını bizzat tebliğ etmeli ve hizmette bulunanların gönlünü böyle tedbirler ile ısındırmalıdır.
2547	kapugda ite tursa oldrug turug tüzülse orun kalmasa bir kuıug	Kapıda oturacak ve duracak yerleri dâima nizam altında bulundurmalı ve öyle tertip etmeli ki, hiç kimse açıkta kalmasın.
2548	körü alsa yat baz keligli kişig agır tutsa koldaş kılınmış işig	Gelen yat ve yabancı kimseleri karşılamak ve arkadaş edindiği kimselere de hürmet göstermelidir.
2549	liv aş tirki kirse körü ıdsa köz yaragsıznı körse anı tıdsa öz	Yemek tepsisi girdiği vakit, onu göz altında bulundurmalı ve münâsip olmayan şeyleri görürse, buna mâni olmalıdır.
2550	sireni çıkarda körüp saklasa aŋar togru yolda elig tegmese	Şıra çıkarken, onu nezâret altına almalı ve yolda her hangi bir elin ona dokunmamasına dikkat etmelidir.
2551	kapugda çıkarsa liv aş tirkini körü tüz ületse begi körkini	Kapıdan yemek çıkarken, tepsilere nezâretle bunun, beyin şanına lâyık bir şekilde, her kese dağıtılmasına dikkat etmelidir.
2552	neçe ka tegürgü kerek bu aşıg kurug kodmasa bir içig hem taşıg	içte ve dışta hiç kimseyi açıkta bırakmamak için, kaç kap yemek dağıtmak lâzım geldiğini bilmelidir.
2553	iki neŋ bedütür bu begler çavı ilinde tugı kör törinde livi	Beylerin şöhretini iki şey büyütür: eşiğinde— tuğu ve baş köşesinde — sofrası.
2554	adın ma iki neŋ kapug körki ol bedütür beg atın açar kutka yol	Şu iki şey de kapının süsüdür; bunlar beyin adını büyütür ve saadete yol açar.
2555	ulug hacibı bolsa azad kişi takı bir yaraglıg kapug il başı	Bunlardan biri — hür insan olan ulu hâcib, biri de— işinin ehli olan bir kapıcı-başıdır.
2550	bu iki kişi birle itlür kapug ulugluk bile atı yadlur kamug	Bu iki kimse ile kapı tanzim edilir ve beyin adı büyüklükle her tarafa yayılır.
2557	idişçi töşekçi yime aşçıka tözü köz kemişse yime tugçıka	Kapıcı-başı şarapçı, döşekçi, aşçı ve tuğcuları hep göz önünde tutmalıdır.
2558	yime kuşçı kişçi yime ok yaçı anuk tutsa künde kapugda tuçı	Doğancı, avcı ve okçuları da her gün ve her an kapıda hâzır bulundurmalıdır.
1559	turup barsa evke hilin koldaşın özi birle iltse yitürse aşın	Oradan kalkıp, evine giderken, yardımcı ve arkadaşlarını birlikte götürerek, onlara yemek ikram etmelidir.
2560	yitürse içürse todursa karın kurug ıdmasa birse özde barın	Yedirip içirerek, karınlarını doyurduktan sonra da, boş göndermemeli; neyi varsa, onlara ihsanda bulunmalıdır.
2561	öziŋe bir at ton tolum kılsa tap adının üleşe bir az kod sa tap	O bir at, bir kat elbise ve silâh ile yetinmelidir; kendisine az bir şey kalsa yeter; kalanı başkalarına dağıtmalıdır.
2562	tapugka kelir erse yat baz kişi körü alsa itse otagı işi	Yat-yabancı bir kimse hizmete gelirse, onu karşılayıp, kalacağı yeri ve arkadaşlarını tâyin etmelidir.
2563	tapugka körüŋinçe körse anı aşı bogzı ornı atı hem tonı	Huzura çıkmadan önce, onu görmeli; yiyeceğine-içeceğine, yerine, atına-elbisesine dikkat etmelidir.
2564	yime aytu tursa er at hallerin açı hem tokı ya tonın oprakın	Hizmetkârların hâllerini sormalı, aç mıdırlar tok mudurlar, yiyecekleri var mı; bunlar ile dâima ilgilenmelidir.
2565	muŋaçlıglı barmu elig tarlıkın muŋıŋa yarasa ötese hakm	Eli darda kalan varsa, onun ihtiyâcını karşılamak ve hakkını vermelidir.
2566	kim erse kapugka birer kelmese ayıtsa tilese ne bolmış tise	Bir kimse bir müddet kapıya gelmezse, ne olduğunu sormalı ve sebebini araştırmalıdır.
2567	kalı iglig erse ayıtgu kerek yavalık kılur erse tıdgu kerek	Eğer hasta ise, hâlini sormalı; haylazlık ediyorsa, buna mâni olmalıdır.
2568	bu barça begiŋe bagır saklık ol sevincin tilep bu tapugsaklık ol	Bütün bunlar beye karşı içten bağlılık ifâde eder; bu onu memnun etmek için, candan yapılması lâzım gelen bir iştir.
2569	negü tir eşitgil tapug kılmış er tapug birle begde agır bolmış er	Hizmet etmiş ve hizmeti ile beyden takdir görmüş insan ne der, dinle.
2570	tapugçı begiŋe bagırsak kerek bagırsak tigüçi tapugsak kerek	Hizmetkârın beyine içten bağlı olması lâzımdır; içten bağlı olanında candan hizmet etmesi lâzımdır.
2571	tapugsak bir özkey bagırsak kulı bekütür yarı künde beglik ulı	Candan hizmet eden sâdık ve candan bağlı bir kulun hizmeti beyliğin temelini günden-güne sağlamlaştırır.
2572	öz asgı tilemez bagırsak bolup beg asgı tiler künde edgü kolup	Candan hizmet eden kimse kendi faydasını düşünmez; o her gün iyi niyetle beyin menfaati için çalışır.
2573	asıg kılsa azgan anıŋ men kulı çiçek yaslıg erse biçer men ulı	Yaban çiçeği faydalı ise, ben onun kuluyum; eğer özenilerek yetiştirilmiş çiçek zararlı ise, onun kökünü keserim.
2574	bagırsız tusulmaz ogulda körü bagırsak tapugçı tususı örü	Candan bağlı hizmetkârın kıymeti merhametsiz ve hayırsız evlâttan, daha yüksektir.
2575	asıgsız tusulmaz kadaş erse kod tusulur adaş tut asıg birle tod	Faydasız ve değersiz ise, kardeş olsa bile onu bırak; istifâde edebileceğin insanı arkadaş edin ve onun bol-bol hayrını gör.
2576	tili birle yumşak süçig tutgu söz köŋül tutsa alçak yaruk tutsa yüz	Kapıcı-başı yumuşak ve tatlı sözlü olmalı; gönülünü alçak tutmalı ve her vakit güler yüz göstermelidir.
2577	tügük yüz açıg söz kişig tumlıtur tiriglikte kitmez köŋülde yatur	Çatık yüz, acı söz insanı soğutur ve bunun tesiri bütün hayat boyunca devam eder, insanın gönlünden çıkmaz.
2578	mundar meŋzer emdi bu beytig okı sözi ma’ni birle ukulgay takı	Şimdi buna benzeyen şu beyti oku; sözü ile birlikte mânası da anlaşılır.
2579	sözün sökse yalŋuk açıtsa tilin süŋükke sızıg ol köŋülke yalın	İnsan sözü ile söğer ve dili ile acıtırsa, bu kemiğe sızı ve gönüle ateş olur.
2580	urup berge başı büter terk söner tilin sökse bütmez açıgı yılın	Vurulan kamçı yarası kapanır ve çabuk geçer; dil acısı ise, yıllarca dinmez.
2581	kalı atlanur bolsa begler süke ya kuşka çögenke ya il körgüke	Beyler sefere, ava, cirit oyununa veya memleket gezisine çıktıkları vakit,
2582	idi sak küdezgü bu yirde begin yodug tegmese anda teŋsizlikin	Beyini çek dikkatle gözetmeli; başına kötü bir hâdise, bir felâket gelmesini önlemelidir.
2583	kalı tuşsa beglerke yaŋluk hata tuşar at öze kuşta avda süde	Eğer beylere bir felâket ve belâ gelirse, bu avda, kuş avında veya seferde hareket esnasında gelir.
2584	bütünsüz bar erse yıratgu anı siziklig bar erse sakıngu anı	İtimat edilemeyecek kimseleri onun yanından uzaklaştırmalı, şüpheli kimselere karşı ihtiyat tedbirleri almalıdır.
2585	bütün çın sevigli bagırsak kişi yakın yortsa begke küdezse başı	Onun başını korumak için, itimatlı, doğru, onu seven ve ona gönülden bağlı insanları beyin etrafında bulundurmalıdır.
2586	sü başçı tüze tursa yortug kurın iriglerni yıgsa yetürse soŋın	Kumandan beyin muhafız alayını tanzim ederken, kimsenin ileri gitmemesine ve geri de kalmamasına dikkat etmelidir.
2587	kiçig kur uluglar ara kirmese yırak taş yorıglı yakın yortmasa	Küçük rütbeli kimseler büyükler arasına girmemeli; uzak ve dışarıda bulunması icap edenler de yakın gelmemelidir.
2588	kapugda neteg erse oldrug turug bu yortugda andag kerek ay ulug	Her kesin saray kapısındaki mevkii ve yeri ne ise, bu hareket esnasında da olduğu gibi muhafaza edilmelidir; ey büyük.
2589	kapug başlar erniŋ bagirsaklıki bu yaŋlıg kerek ay ajunçı akı	Kapıcı-başı olan kimse böyle içten bağlı olmalı, ey cömert hükümdar.
2590	bu yaŋlıg kerek bu kapug başlar er begi etmeki yip işin işler er	Kapıyı bekleyen ve beyinin ekmeğini yiyip, işini gören insan böyle olmalıdır.
2591	munukı men aydım eşitti ilig talu er tilese ödürsü bilig	işte ben söyledim ve hükümdar dinledi; eğer seçkin insan dilerse, bilgiyi tercih etsin.
	İLİG SIRALI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUALİ
2592	ilig aydı uktum munı belgülüg takı bir sözüg ay maŋa ülgülüg	Hükümdar:—Bunu iyice anladım; bir şey daha soracağım, buna da düşünerek, cevap ver — dedi —
2593	bilir sen siziksiz ajun begleri yalavaç ıdur ildin ilke eri	Şüphesiz, bilirsin ki, dünya beyleri memleketten memlekete elçi gönderirler.
2594	ayu bir maŋa bir bilig söz uzı yalavaç ıdur ildin ilke özi	Bana mühim bir söz söyle, bir bilgi daha ver; bir memleketten bir memlekete elçi gönderirken,
2595	negü teg kerek bu yalavaçlık er aŋar bütse begler karılatsa yir	Beylerin ona inanması ve onu yollaması için, bu elçiliğe nasıl bir insan lâzımdır?