2181 Öğdülmiş cevap verdi: — Ey hükümdar, vezir beylerin eli demektir; onlar işleri bu eller ile görürler — dedi —
2182 Hiç şüphe yok, bey için vezir çok lüzumludur; vezir iyi olursa, bey rahat uyur.
2183 Beylerin yükünü yüklenen vezirdir; beyliğin temelini sağlamlaştıran da vezirdir.
2184 Bu işe halk içinde çok temayüz etmiş, seçkin insan lâzımdır; aklı, gönlü ermeli ve işe yürekten bağlanmalıdır.
2185 Aklı çok ve bilgisi deniz gibi derin ve geniş olmalı, her iş elinden gelmeli ve beyin yüzünü güldürmelidir.
2186 Asîl bir aileden gelmeli, takva sahibi ve dürüst olmalı, hayatını da dürüstlük ile geçirmelidir.
2187 Vezirlik mühim bir iştir; bu iş için seçkin insan lâzımdır; o doğru ve asîl tabiatlı olmalıdır.
2188 Vezir akıllı ve bilgili olmalıdır; bu iş için zekâ ve yumuşak huylu olmak lâzımdır.
2189 Soyu iyi olan akıllı insan her yerde yükselir ve hiç bir şeyden mahrum kalmaz.
2190 Vezir imanlı, takva sahibi ve temiz olmalı, memleket ve halk ondan her bakımdan emin bulunmalıdır.
2191 insanların seçkini takva sahibi olan kimsedir; o bütün muhtaçlara ilâç ve devadır.
2192 Takva sahibi insan işte tedbirli davranır; yakışıksız işlere yaklaşmaz ve işin vaktim bilir.
2193 Beyden sonra, onun yerine, hareket ve söz ile memlekete hükmeden insan vezirdir.
2194 Soysuz adamlar temiz olmazlar; temiz olmayan kimse vezirliğe yakışmaz.
2195 Soylu insan vefalı olur, temiz olmayanın işi dâima cefâdır.
2196 Kanun adamı ne der, dinle; kanun adamı her yerde itibar görür.
2197 Soylu insanların hareketi zarif olur; onlar ellerini halk üzerine vefa ile uzatırlar.
2196 Ne kadar şeker ve ilik ile beslesen dahi, temiz olmayanın hareketi vefasız ve cefalı olur.
2199 Vezir haya sahibi, gözü tok ve itimat edilir bir insan olmalıdır; insanların kabası hayâsız adamdır.
2200 Onun gözü tok olmalı ve onda mal hırsı bulunmamalıdır; gözü aç olan kimse, bütün dünyaya nail olsa bile, doymaz.
2201 İnsanların seçkini haya sahibi olanıdır; haya sahibi olan kimse, insanların başıdır.
2202 Kimde haya varsa, ona her işi teslim et; insan haya ile küstahın yolunu tıkar.
2203 İnsanların aşağısı — hayâsız adamdır; hayâsızın dili doğru söz söylemez.
2204 Haya sahibi, yumuşak huylu insan ne der, dinle; bak, acıdığı için, sana nasihat verir.
2205 Hayâsız adamdan uzak dur, uzak; hayâsız inkâr eden gözdür.
2206 Hayâsızın yüzü, dikkat edersen, etsiz bir kemiktir; hayâsızın özü ise, kapanmaz bir gediktir.
2207 Hava ile insanın şerefi artar; haya sahibinin bundan dolayı gözü parlar.
2208 Vezirin yüzü güzel ve düzgün, kendisi de, halkın hakkını alabilmesi için, âdil olmalıdır.
2209 Doğru hareketli ve mülayim tabiatlı olursa, ondan halka her vakit iyilik gelir.
2210 Hizmetkârların başı olan vezir doğru hizmet etmezse, beylerin işi hep eğri olur.
2211 Hizmetkârın doğru ve dürüst olması lâzımdır ki, beyler inanıp, işlerini emniyetle ona tevdi etsinler.
2212 Güzel insanın tabiatı da güzel olur; hareketi de güzel olursa, memlekete faydası dokunur.
2213 Kimin yüzü ve dış görünüşü güzel ise, dışı gibi, onun içi de güzel olur.
2214 Tecrübe etmiş ve tecrübe ile iyiyi, kötüyü ayırt etmiş insan ne der, dinle.
2215 insanın iç tabiatı onun dış görünüşüne eştir; yüzü ve kıyafeti ile hareketi birbirine denktir.
2216 Dışını görürsen, bunu içi içm yeter şâhıt say; insanın içi dışı gibi ve dışı »da içi gibidir.
2217 Saçı-sakalı düzgün olan vezir heybetli olur; vezir heybetli olursa, işi yolunda gider.
2218 Vezir hesap bilir, âlim ve zeki olmalıdır; bilgili olmalı ve çeşitli yazıları bilmelidir.
2219 Vezirin işi hep hesapla döner; hesap bilmezse, hizmetkârın işi kalır.
2220 İnsan işini-gücünü hesap ile yapar; yıl, ay, gün ve zamanı hesap ile tâyin eder.
2221 Hesabın adı hesaplı davranmaktan hesap olmuştur; dikkat edilirse, hesap çok hesaplı bir iştir.
2222 İnsan zeki olmazsa, işi başaramaz; insan işini zekâ ile yapar.
2223 İnsan bildiklerini yazı ile yazar; yazarsa, ne yapmış olduğunu bilir.
2224 Bu yazı zekâ nişanıdır; yazı bilen insan çok zeki olur.
2225 İnsan-oğlu yazı bilmese idi, yıl, ay ve günün sayısını nasıl bilirdi.
2226 Alimler kitap yazıp bırakmamış olsalar idi, hesap yapmağa nasıl bir çâre ve imkân bulunurdu.
2227 Tanrı bu âlemi yaratmadan önce, levh ile kalemi yaratmıştır.
2228 Kulun neler yaptığını melek yazar, sonra Tanrı yarın o işi sorar.
2229 Vezirin gönülü alçak ve dili yumuşak olmalıdır; böylelikle insan kendisini başkalarına sevdirir.
2230 Alçak gönüllülük insanı sevdirir; kendisini sevdiren kimseler arkadaşlarını da memnun ederler.
2231 Alçak gönüllü ve sakin tabiatlı insan ne der, dinle; insan için alçak gönüllü olmak ne iyi şeydir.
2232 Alçak gönüllü insan halk arasında sevimli olur; haşin ve kibirli adam ise, sevimsiz olur.
2233 Alçak gönüllü insan uzun müddet itibarda kalır; haşin ve kibirli insanlar büyüklüğe ulaşamazlar.
2234 Vezirliğe çok olgun bir insan lâzımdır; o okuyan-yazan ve çok anlayışlı bir insan olmalıdır.
2235 Sözü, gönülü bir, hareketi doğru, haya sahibi, merhametli ve halk arasında dürüst olarak tanınmış olmalıdır.
2236 Gözü tok, uyanık, ihtiyatlı ve işinin ehli olmalı; işe yarayan ve yaramayan kimseleri ayırt edebilmelidir.
2237 Hizmete hâzır, vefalı, emânete karşı titiz ve bir de temiz gönüllü olmalıdır.
2238 Bu fazilet ve bilgiler kimde tam olarak bulunursa, hükümdar vezirliği ona verebilir.
2239 Beye böyle bir kimse vezir olursa, bey ve halk, her ikisi de huzura kavuşur.
2240 Hükümdarın işi, dilediği gibi, tam olur; memleketi düzene girer ve insanlar zenginleşir.
2241 İşe yaramayan, fena biri memlekete vezir olursa, o memleket halkı, fakiri ve zengini, hepsi bozulur.
2242 Vezirin iyi olması halk için faydalıdır; halka faydalı olduğu gibi, hükümdar için de zevklidir.
2243 Bilgisi deniz gibi derin, bilgi ile gönülü ve göğüsü aydınlanmış olan insan ne der, dinle.
2244 Beyin sözü ve gönülü iyi olursa, onun hizmetinde bulunanlar doğruluk yolunu tutarlar.
2245 Eğer beyler zâlim ve kötü olurlarsa, onların hizmetinde bulunanlar iyi izden ayrılırlar.
2246 Bey iyi olursa, onun hizmetinde bulunanların hareketi iyi olur ve zararları dokunmaz.
2247 Beyler kendileri kötü olmadıkça, dikkat et, kötü kimseleri yanlarına yaklaştırmazlar.
2248 Kötülük nerede ise, kötüler de beraberdir; ey iyi insan, sen yürü ve iyi arkadaş ara.
2249 Kötü iyi ile hiç bir zaman anlaşamaz; doğru eğri ile hiç bir zaman başa çıkamaz.
2250 Karanlık gece aydınlık güne yaklaşmaz, yeşil su kırmızı ateşe konuk olmaz.
2251 Tanımadığın adamı tanımak istersen, onun tanıdıklarını sor, o zaman anlarsın.
2252 Her şey kendisi gibi olanlar arasına katılır; sen doğrulukla yaşa, eğrilere katılma.
2253 Bu söze şahit olan şu beyti oku; bu beyti oku ve onu gönlüne yerleştir.
2254 Yürüyen, uçan her şeye bak; her biri kendi dengini kendisine eş ve akran seçer.
2255 Kötü iyiye katılmaz, kaçar; her şeye tatbik edilebilen bu kaideye dikkat et.
2256 Vezir bey için dâima bir müşavirdir, müşavirler her işte kıyasla hareket ederler.
2257 Kötüye katılma, onun işi kara ve tabiatı fena olur; bu ağır yükü kolay yüklenemezsin.
2258 Beyler iyi insanları kendilerine yakın tutarlarsa, memleketin işi yoluna girer ve iyi ad bırakırlar.
2259 Eğer bey kötü adamları kendisine yakın tutarsa, adını lekeler ve memleket işini bozar.
2260 Ey hükümdar, böyle bir vezir bulunursa, o beyini huzura kavuşturur ve halkı rahat uyur.
2261 Bey onun vâsıtası ile bütün arzularını elde eder; durum ne olursa olsun, bütün işi düzene girer.
2262 Halkı zenginleşir, memleketi de tanzim edilir; hazine çoğalır, beyin hayatı saadet içinde geçer.
2263 Adı, şöhreti tazeliğini hiç bir vakit kaybetmez, ebedî kalır; kendisi yıpranarak ihtiyarlasa bile, yeri sağlamlığını muhafaza eder.
2264 O bu dünya saadetini elde ettiği gibi, öbür dünya saadetine de nail olur; uzun uzaman hep devlet ve ikbâl içinde yaşar.
HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
2265 Hükümdar:—Bu sözleri iyice anladım — dedi—bugün çok güzel şeyler konuşuldu.
2266 Şimdi bana söyle, beylerin işini iyi görmesi için, kumandan nasıl olmalıdır ki,
2267 Ordunun başına geçsin ve işini başarı ile yapsın ve hataya düşmesin.
2268 Bana söyle, kim bu işe yarar ve düşmanın ordusunu bozarak, onu darmadağın eder?
2182 Hiç şüphe yok, bey için vezir çok lüzumludur; vezir iyi olursa, bey rahat uyur.
2183 Beylerin yükünü yüklenen vezirdir; beyliğin temelini sağlamlaştıran da vezirdir.
2184 Bu işe halk içinde çok temayüz etmiş, seçkin insan lâzımdır; aklı, gönlü ermeli ve işe yürekten bağlanmalıdır.
2185 Aklı çok ve bilgisi deniz gibi derin ve geniş olmalı, her iş elinden gelmeli ve beyin yüzünü güldürmelidir.
2186 Asîl bir aileden gelmeli, takva sahibi ve dürüst olmalı, hayatını da dürüstlük ile geçirmelidir.
2187 Vezirlik mühim bir iştir; bu iş için seçkin insan lâzımdır; o doğru ve asîl tabiatlı olmalıdır.
2188 Vezir akıllı ve bilgili olmalıdır; bu iş için zekâ ve yumuşak huylu olmak lâzımdır.
2189 Soyu iyi olan akıllı insan her yerde yükselir ve hiç bir şeyden mahrum kalmaz.
2190 Vezir imanlı, takva sahibi ve temiz olmalı, memleket ve halk ondan her bakımdan emin bulunmalıdır.
2191 insanların seçkini takva sahibi olan kimsedir; o bütün muhtaçlara ilâç ve devadır.
2192 Takva sahibi insan işte tedbirli davranır; yakışıksız işlere yaklaşmaz ve işin vaktim bilir.
2193 Beyden sonra, onun yerine, hareket ve söz ile memlekete hükmeden insan vezirdir.
2194 Soysuz adamlar temiz olmazlar; temiz olmayan kimse vezirliğe yakışmaz.
2195 Soylu insan vefalı olur, temiz olmayanın işi dâima cefâdır.
2196 Kanun adamı ne der, dinle; kanun adamı her yerde itibar görür.
2197 Soylu insanların hareketi zarif olur; onlar ellerini halk üzerine vefa ile uzatırlar.
2196 Ne kadar şeker ve ilik ile beslesen dahi, temiz olmayanın hareketi vefasız ve cefalı olur.
2199 Vezir haya sahibi, gözü tok ve itimat edilir bir insan olmalıdır; insanların kabası hayâsız adamdır.
2200 Onun gözü tok olmalı ve onda mal hırsı bulunmamalıdır; gözü aç olan kimse, bütün dünyaya nail olsa bile, doymaz.
2201 İnsanların seçkini haya sahibi olanıdır; haya sahibi olan kimse, insanların başıdır.
2202 Kimde haya varsa, ona her işi teslim et; insan haya ile küstahın yolunu tıkar.
2203 İnsanların aşağısı — hayâsız adamdır; hayâsızın dili doğru söz söylemez.
2204 Haya sahibi, yumuşak huylu insan ne der, dinle; bak, acıdığı için, sana nasihat verir.
2205 Hayâsız adamdan uzak dur, uzak; hayâsız inkâr eden gözdür.
2206 Hayâsızın yüzü, dikkat edersen, etsiz bir kemiktir; hayâsızın özü ise, kapanmaz bir gediktir.
2207 Hava ile insanın şerefi artar; haya sahibinin bundan dolayı gözü parlar.
2208 Vezirin yüzü güzel ve düzgün, kendisi de, halkın hakkını alabilmesi için, âdil olmalıdır.
2209 Doğru hareketli ve mülayim tabiatlı olursa, ondan halka her vakit iyilik gelir.
2210 Hizmetkârların başı olan vezir doğru hizmet etmezse, beylerin işi hep eğri olur.
2211 Hizmetkârın doğru ve dürüst olması lâzımdır ki, beyler inanıp, işlerini emniyetle ona tevdi etsinler.
2212 Güzel insanın tabiatı da güzel olur; hareketi de güzel olursa, memlekete faydası dokunur.
2213 Kimin yüzü ve dış görünüşü güzel ise, dışı gibi, onun içi de güzel olur.
2214 Tecrübe etmiş ve tecrübe ile iyiyi, kötüyü ayırt etmiş insan ne der, dinle.
2215 insanın iç tabiatı onun dış görünüşüne eştir; yüzü ve kıyafeti ile hareketi birbirine denktir.
2216 Dışını görürsen, bunu içi içm yeter şâhıt say; insanın içi dışı gibi ve dışı »da içi gibidir.
2217 Saçı-sakalı düzgün olan vezir heybetli olur; vezir heybetli olursa, işi yolunda gider.
2218 Vezir hesap bilir, âlim ve zeki olmalıdır; bilgili olmalı ve çeşitli yazıları bilmelidir.
2219 Vezirin işi hep hesapla döner; hesap bilmezse, hizmetkârın işi kalır.
2220 İnsan işini-gücünü hesap ile yapar; yıl, ay, gün ve zamanı hesap ile tâyin eder.
2221 Hesabın adı hesaplı davranmaktan hesap olmuştur; dikkat edilirse, hesap çok hesaplı bir iştir.
2222 İnsan zeki olmazsa, işi başaramaz; insan işini zekâ ile yapar.
2223 İnsan bildiklerini yazı ile yazar; yazarsa, ne yapmış olduğunu bilir.
2224 Bu yazı zekâ nişanıdır; yazı bilen insan çok zeki olur.
2225 İnsan-oğlu yazı bilmese idi, yıl, ay ve günün sayısını nasıl bilirdi.
2226 Alimler kitap yazıp bırakmamış olsalar idi, hesap yapmağa nasıl bir çâre ve imkân bulunurdu.
2227 Tanrı bu âlemi yaratmadan önce, levh ile kalemi yaratmıştır.
2228 Kulun neler yaptığını melek yazar, sonra Tanrı yarın o işi sorar.
2229 Vezirin gönülü alçak ve dili yumuşak olmalıdır; böylelikle insan kendisini başkalarına sevdirir.
2230 Alçak gönüllülük insanı sevdirir; kendisini sevdiren kimseler arkadaşlarını da memnun ederler.
2231 Alçak gönüllü ve sakin tabiatlı insan ne der, dinle; insan için alçak gönüllü olmak ne iyi şeydir.
2232 Alçak gönüllü insan halk arasında sevimli olur; haşin ve kibirli adam ise, sevimsiz olur.
2233 Alçak gönüllü insan uzun müddet itibarda kalır; haşin ve kibirli insanlar büyüklüğe ulaşamazlar.
2234 Vezirliğe çok olgun bir insan lâzımdır; o okuyan-yazan ve çok anlayışlı bir insan olmalıdır.
2235 Sözü, gönülü bir, hareketi doğru, haya sahibi, merhametli ve halk arasında dürüst olarak tanınmış olmalıdır.
2236 Gözü tok, uyanık, ihtiyatlı ve işinin ehli olmalı; işe yarayan ve yaramayan kimseleri ayırt edebilmelidir.
2237 Hizmete hâzır, vefalı, emânete karşı titiz ve bir de temiz gönüllü olmalıdır.
2238 Bu fazilet ve bilgiler kimde tam olarak bulunursa, hükümdar vezirliği ona verebilir.
2239 Beye böyle bir kimse vezir olursa, bey ve halk, her ikisi de huzura kavuşur.
2240 Hükümdarın işi, dilediği gibi, tam olur; memleketi düzene girer ve insanlar zenginleşir.
2241 İşe yaramayan, fena biri memlekete vezir olursa, o memleket halkı, fakiri ve zengini, hepsi bozulur.
2242 Vezirin iyi olması halk için faydalıdır; halka faydalı olduğu gibi, hükümdar için de zevklidir.
2243 Bilgisi deniz gibi derin, bilgi ile gönülü ve göğüsü aydınlanmış olan insan ne der, dinle.
2244 Beyin sözü ve gönülü iyi olursa, onun hizmetinde bulunanlar doğruluk yolunu tutarlar.
2245 Eğer beyler zâlim ve kötü olurlarsa, onların hizmetinde bulunanlar iyi izden ayrılırlar.
2246 Bey iyi olursa, onun hizmetinde bulunanların hareketi iyi olur ve zararları dokunmaz.
2247 Beyler kendileri kötü olmadıkça, dikkat et, kötü kimseleri yanlarına yaklaştırmazlar.
2248 Kötülük nerede ise, kötüler de beraberdir; ey iyi insan, sen yürü ve iyi arkadaş ara.
2249 Kötü iyi ile hiç bir zaman anlaşamaz; doğru eğri ile hiç bir zaman başa çıkamaz.
2250 Karanlık gece aydınlık güne yaklaşmaz, yeşil su kırmızı ateşe konuk olmaz.
2251 Tanımadığın adamı tanımak istersen, onun tanıdıklarını sor, o zaman anlarsın.
2252 Her şey kendisi gibi olanlar arasına katılır; sen doğrulukla yaşa, eğrilere katılma.
2253 Bu söze şahit olan şu beyti oku; bu beyti oku ve onu gönlüne yerleştir.
2254 Yürüyen, uçan her şeye bak; her biri kendi dengini kendisine eş ve akran seçer.
2255 Kötü iyiye katılmaz, kaçar; her şeye tatbik edilebilen bu kaideye dikkat et.
2256 Vezir bey için dâima bir müşavirdir, müşavirler her işte kıyasla hareket ederler.
2257 Kötüye katılma, onun işi kara ve tabiatı fena olur; bu ağır yükü kolay yüklenemezsin.
2258 Beyler iyi insanları kendilerine yakın tutarlarsa, memleketin işi yoluna girer ve iyi ad bırakırlar.
2259 Eğer bey kötü adamları kendisine yakın tutarsa, adını lekeler ve memleket işini bozar.
2260 Ey hükümdar, böyle bir vezir bulunursa, o beyini huzura kavuşturur ve halkı rahat uyur.
2261 Bey onun vâsıtası ile bütün arzularını elde eder; durum ne olursa olsun, bütün işi düzene girer.
2262 Halkı zenginleşir, memleketi de tanzim edilir; hazine çoğalır, beyin hayatı saadet içinde geçer.
2263 Adı, şöhreti tazeliğini hiç bir vakit kaybetmez, ebedî kalır; kendisi yıpranarak ihtiyarlasa bile, yeri sağlamlığını muhafaza eder.
2264 O bu dünya saadetini elde ettiği gibi, öbür dünya saadetine de nail olur; uzun uzaman hep devlet ve ikbâl içinde yaşar.
HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
2265 Hükümdar:—Bu sözleri iyice anladım — dedi—bugün çok güzel şeyler konuşuldu.
2266 Şimdi bana söyle, beylerin işini iyi görmesi için, kumandan nasıl olmalıdır ki,
2267 Ordunun başına geçsin ve işini başarı ile yapsın ve hataya düşmesin.
2268 Bana söyle, kim bu işe yarar ve düşmanın ordusunu bozarak, onu darmadağın eder?
Yorumlar
Yorum Gönder