XXXVIII. ÖĞDÜLMİŞ HÜKÜMDARA HİZMETKÂRLARIN BEYLER ÜZERİNDEKİ HAKLARININ NELER OLDUĞUNU SÖYLER [ÖGDÜLMİŞ İLİGKE TAPUGÇILAR HAKI BEGLER ÖZE NEGÜ TEG ERDÜKlN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
2957	bu ögdülmiş aydı bu begler öze tapugçı hakı bar tapugda oza	Öğdülmiş dedi: — Beyler üzerinde hizmetkârın, daha hizmete başlamadan evvel, bir alacağı vardır.
2958	eŋ aşnu yigü içgü birgü kerek tapın gu itiglerin itgü kerek	Ona ilk önce yiyecek ve içecek vermek ve onun hizmet esbabını hazırlamak lâzımdır.
2959	tapug kılmak emgek katıg iş bolur munı bilse begler tapug yiş kılur	Hizmet etmek zahmetli ve ağır bir iştir; beyler bunu takdir ederlerse, hizmetkâr daha çok gayret eder.
2960	et öz can yuluglar tapug kılguçı tiler beg sevinci bu kul bolguçı	Hizmet eden insan tenini ve canını feda eder; kulluk eden beyini memnun etmek ister.
2961	isig tumlıg aç tok yadag hem yalıŋ kılıç baldu ok yir ay ilig biliŋ	Onlar sıcakta, soğukta, aç, tok, yaya ve çıplak hâlde, kılıç, balta ve ok darbelerine mâruz kalırlar; ey hükümdar, bunu bil.
2962	kidin öŋdün oŋ sol bolur bu turup begin inçke tegrür bu emgek körüp	Onlar öne, arkaya, sağa ve sola giderler; oralarda beylerini huzura kavuşturmak için, zahmet çekerler.
2963	yagika bu öŋdün bolur bek tolum tiriglik tiler begke özke ölüm	Onlar düşmana karşı ön safta bir silâh vazifesi görürler; beyin yaşaması için kendilerini ölüme atarlar.
2964	bu yaŋlıg beginiŋ sevincin tilep özin emgetür tünni künke ulap	Bu şekilde beyinin huzurunu diler ve geceyi gündüze katarak, zahmet çekerler.
2965	bu tapgı üçün beg ötegü hakın anı edgü tutgu bagırsaklıkın	Bu hizmetleri için bey onların hakkını ödemeli; onlara şefkatle muamele etmelidir.
2966	negü tir eşitgil uç ordu hanı budunda talusı kişide çını	Halk arasında seçkin ve insanların doğrusu olan Üç-Ordu hanı ne der, dinle.
2967	aya beg boluglı budunka ulug bedüt edgü tutgıl tapugçı kulug	Ey halkın büyüğü ve bey olan kimse, hizmetkâr kullarına iyi muamele et ve onları yükselt.
2968	tapugçı bile begler elgi uzar tapugçı bile erklig il kend tüzer	Beyler hâkimiyetlerini hizmetkârlar vâsıtası ile elde ederler; hükümdar hizmetkârlar ile memleketini düzene koyar.
2969	neçe beg ulug bolsa aslı bedük tapugçı bile boldı atı bedük	Beyin aslı ne kadar ulu ve kendisi ne kadar büyük olursa-olsun, onun adı hizmetkârları ile yükselir.
2970	ay ilig kişilik mürüvvet bolur mürüvvet kişike tarik at bolur	Ey hükümdar, insanlık— mürüvvettir; mürüvvet— insan için, bir tarikattır.
2971	mürüvvet tarikat bu ol belgülüg kişi emgeki bilse kılsa ülüg	Mürüvvet ve tarikat, hiç şüphesiz, insanın emeğini takdir ile hakkını vermektir.
2972	tapugçı kapugda umınçka turur umınç birmese beg mürüvvet barur	Hizmetkâr kapıda ümit ile hizmet eder; bey onun umduğunu vermezse, mürüvvet gider.
2973	körü bargu begler tapugçı nece tusulur neçe ol tusulmaz nece	Beyler hizmetkârın nasıl olduğuna ve işe yarayıp-yaramadığına her vakit dikkat etmelidirler.
2974	tusulur teŋinçe açıngu kerek tapınmış teŋi hak tegürgü kerek	İşe yaradığı nisbette ona ihsanda bulunmak ve hizmeti nisbetinde onun hakkını ödemek lâzımdır.
2975	kişi yılkıda ıŋa ermez ay beg munı teŋlese iş bolur ülgü teg	Ey hükümdar, insan hayvandan daha aşağı bir mahlûk değildir; bunu kıyâs tutarsan, iş ölçüsüne göre olur.
2976	boguz todiur aşna kişi yılkınıŋ basa asgı kötrür bu yalıŋuk anıŋ	insan önce hayvanın karnını doyurur; sonra bu insan ondan istifâde eder.
2977	açıg birse begler tilin edgü söz tapugçı yuluglar begiŋe et öz	Beyler ihsanda bulunur ve iyi sözle onu takdir ederlerse, hizmetkâr beyine kendisini feda eder.
2978	isinür tapugçı bagırsak bolur özin emgetür beg sevincin kolur	Hizmetkâr böylece onu sever, ona candan bağlanır; beyinin huzûrunu temin için, kendisi zahmet çeker.
2979	muŋar meŋzetü sözlemiş söz tetig bilig birle yalŋuk uzatur elig	Zeki bir insan buna benzer bir söz söylemiştir; insan bilgi ile etrafına hâkim olur.
2980	kişi edgülükke sevüg can birür bir edgü yanutı on edgü kılur	insan, iyiliğe karşılık, aziz canını verir; bir iyiliğe karşı on iyilik yapar.
2981	asıg bolsa yalŋuk özin kul kılur aŋar kul bolur özke emgek urur	Menfaati olursa, insan kendisini kul yapar; başkasının kölesi olur ve zahmete katlanır
2982	tapugka köni birgü edgü açıg yalıŋnı bütürgü todurgu açıg	Ona, hizmetine göre, bol ihsanlarda bulunmalı; çıplak ise, giydirmeli; aç ise, doyurmalıdır.
2983	negü beg bolur ol ay ilig kutı kitermese kuldın çıgaylık atı	Ey devletli hükümdar, eğer kuldan fakir adını kaldıramazsa, o nasıl bir bey olur?
2984	negü tir eşitgil avuçga sözi avuçga sözi ol yigitler közi	İhtiyarlar ne derler, dinle; onların sözü gençlerin gözüdür.
2985	kişi emgek ıdsa kişi yurnıŋa yanutı kişilik kılur ornıŋa	Bir kimsenin bir insan parçasına emeği geçerse, o buna karşılık ona insanlık yapar.
2986	kişi emgeki bilmegüçi kişi kişi tip atamagu yılkı tuşı	İnsan emeğini takdir etmeyen kimseye insan dememelidir; o hayvana benzer.
2987	iki türlüg ol bu tapug kılguçı biri boş biri kul umınç tutguçı	Hizmette bulunan kimseler iki türlü olur; biri — hür, biri — kul.
2988	bu kul kendü erksiz tapugçı bolur tapug kılmasa begde berge bulur	Kul kendi ihtiyarı dışında hizmet eder; işi görmezse, beyden dayak yer.
2989	boşug kör bu tapnur özin kul kılıp munıŋ emgekin yulgu tapgm bilip	Hür insana bak, o kendisini kul edip, hizmet eder; onun hizmetini takdir etmek ve emeğini karşılamak lâzımdır.
2990	boş azad kişi barça edgü kulı bularka aça birgü edgü yolı	Hür ve serbest insanlar hep iyiliğin kuludurlar; bunlara her vakit iyilik yolunu açık bulundurmalıdır.
2991	boşug kul bile tutsa bolmaz bu tüz boşug boş teŋi tut kulug kulca üz	Hür insanı kul ile bir tutmak olmaz; hür insana hür muamelesi yap, kulu da kul gibi kullan.
2992	bu begler kapugı erej kapgı ol erej kapgı tutmak özüıig asgı ol	Beylerin kapısı huzur kapısıdır; huzur kapısına kapılanmak, kendi menfaati icâbıdır.
2993	tapugçı bayusa beg atı bolur bu atı du’a birle meŋü kalur	Hizmetkâr zenginleşirse, bey nâm kazanır ve bu nâmı duâ ile ebedî kalır.
2994	ay ilig tapugçı bile beg mesel satıgçı osuglug bolur çın tükel	Ey hükümdar, hizmetkâr ile bey arasındaki münâsebet, gerçekten, tam bir alıcı-satıcı münasebeti gibidir.
2995	satıgçı birür neŋ aŋar mün sanı alıglı alır ilde evrer anı	Satıcı mal verir ve bu ona sermâye olur; alıcı da bunu alır ve bunu memleketten-memlekete dolaştırır.
2996	yıl ay kün tükese asıg yumdarur yüz utru ulaşur öz asgı alur	Yıl, ay ve günler geçince, kâr birikir; tekrar karşılaşırlar ve her biri kendi kârını alır.
2997	muŋar meŋzer emdi tapugçı kişi begi birle ortuk sakışlıg işi	işte bunun- gibi, hizmetkârın işi de beyi ile ortak hesaba bağlıdır.
2998	begi neŋ birür kulka edgü sözün tapugçı et öz birle tapnur özün	Bey kula mal verir ve iyi sözle onu teşvik eder; hizmetkâr ise, kendi vücûdu ile ona hizmet eder.
2999	urur can yuluglap tapugçı kılıç anıŋ asgı il kend uluslar erinç	Hizmetkâr canını feda ederek, kılıç sallar; bunun kârı, şüphesiz, ildeki memleket ve şehirlerdir.
3000	yagı boynı yençer hazine urur tilek arzu nimet ulaşu kelür	Düşmanın başını ezer ve hazine toplar; dilek, arzu ve nîmet birbiri ardınca gelir.
3001	ku barça asıg sanı boldı tegim asıg kılguçıg edgü tutgu begim	Bunların hepsi gelir ve kâr gibidir, ey beyim, kâr getiren hoş tutulmalıdır.
3002	negü tir eşitgil bu şartlar başı öz asgın tilep dünya kezgen kişi	Tüccar-başı, kendi kârı uğurunda dünyayı dolaşan insan, ne der, dinle.
3003	asıglıg kul erse ogulda yakın asıgsız ogulnı yagı bil sakın	Faydalı olan kimse, kul bile olsa, oğuldan daha yakındır; faydasız oğulu düşman bil ve ondan sakın.
3004	kamug teprenigli asıgka yorır asıg bolmasa avcı evde karır	Bütün uğraşan insanlar menfaatleri uğrunda koşarlar; bir menfaati olmasa idi, avcı evinde ihtiyarlayıp giderdi.
3005	er at boldı begler kanatı yügi kanatsız kuş uçmaz ay begler begi	Asker beylerin kanat tüyüdür; ey beyler-beyi, kanatsız kuş uçamaz.
3006	er at birle begler küçi belgürer er at birle begler tügünler yörer	Beylerin kuvvet ve kudreti asker ile belli olur; beyler asker ile düğümleri çözerler.
3007	yumıtsa kayu begke ersig eren ajunka bu beg boldı sahib kıran	Hangi beyin etrafında cesur asker toplanırsa, o dünyaya sâhip-kıran bir bey olur.
3008	kayu begde erdem yumıtsa tükel aŋar yıglur arzu ne kolsa tükel	Hangi beyde bütün faziletler birleşirse, bütün istedikleri şeyler onun etrafında toplanır.
3009	ajunçıka erdem kerek miŋ tümen bu erdem bile yir ajunçı cihan	Dünya hâkimine binlerce fazilet lâzımdır; dünya hâkimi bu faziletler ile cihanı elde eder.
3010	ucuz tutma erdemni ögren ogul bu erdem yorıkı örüŋ kuş teg ol	Ey oğul fazileti kıymetsiz sayma, öğren; bu faziletin tabiatı ak kuşa benzer.
3011	örüŋ kuş kutı teg bu erdem kutı yon kuş atagıl sen erdem atı	Bu faziletin saadeti ak kuşunki gibidir; haydi, sen fazilete kuş adını ver.
3012	negü tir eşitgil örüŋ başlıg er ajunug karıtmış uzun yaşlıg er	Dünyayı ihtiyarlatmış, çok yaşamış, ak saçlı insan ne der, dinle.
3013	bilig erdem ögren agır tut anı agır kılgay ahır ol erdem sini	Bilgi ve fazilet öğren, ona hürmet et; bu fazilet sonra sana da hürmet te'min eder.
3014	bilig bil ukuş uk yorıma yava ödi kelse edgü birür ol küni	Bilgi edin, anlayış sahibi ol, vaktini boş geçirme; vakti gelince, o sana iyilik getirir.
	İLİG SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
3015	bu sözler eşitti sevindi ilig ayur ay ukuşlug urugı silig	Hükümdar bu sözleri dinledi, sevindi ve: — Ey akıllı, ey nesebi temiz — dedi —
3016	idi yakşı urduŋ kişilik ulı bu ol çın vefalıg kişiler yolı	İnsanlığın temelini çok iyi tesbit ettin; gerçekten vefalı insanların yolu budur.
3017	budun erki boldı meniŋ bu özüm uzun boldı elgim yorık til sözüm	Ben kendim halk üzerine hâkim oldum; her şeye muktedir oldum ve sözüm her yerde geçer oldu.
3018	küvenmez men emdi bu beglik bulup öz inçlik tilep me tiriglik bulup	Şimdi ne bu beyliğe nail olduğum ve ne de bu hayatta kendi huzurumu dilediğim için öğünüyorum.
3019	tilekim bu ol kim maŋa kelgüçi bayusa meniŋdin bedüse küçi	Asıl dileğim şudur: bana gelen kimse zenginleşsin, benim sayemde kudret ve nüfuzu artsın.
3020	bu begler sevinci yarınki asıg du’a tap maŋa edgü atın yanıg	Bu beylerin sevinci yarının kârıdır; buna karşılık hayır-duâ ve iyi adla zikredilmem bana yeter.
3021	bu barı hazine bu altun kümüş er atka ülegüke tirdim öküş	Bütün bu hazineyi, bu bir çok altın, gümüşü askere dağıtmak için biriktirdim.
3022	kişike birür men tilep edgü at du’a artsu atım yorıtsu bayat	İyi nâm kazanmak arzusu ile, bunları başkalarına veriyorum; çok duâ kazanayım ve Tanrı adımı dünyaya yaysın.
3023	tilekim bu ol kim maŋa tapguçı bayup kalsa minde kidin kalguçı	Dileğim şudur: bana hizmet edenler ve bundan sonra yaşayacak olan hizmetkârlarım sıkıntı çekmesinler.
3024	özüm köçse barsa kalır bu budun du’a birle tapsa maŋa ol ödün	Ben göçüp giderim, bu halk kalır; o zaman beni duâ ile anmalarını isterim.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
3025	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig yetürdi bu işke tükel ög bilig	Öğdülmiş cevap verdi ve:— Hükümdar bu işi akıl ve bilgi ile çok iyi kavradı — dedi —
3026	ölügli kişike negü bar adın meger edgü atı yorısa kidin	Ölen insan için, kendisinden sonra iyi adının kalmasından daha başka ne olabilir.
3047	bu dünya tilese ülegü kümüş kalı ukbi kolsa bu ol hem yuluş	Bu dünyayı isteyen insan gümüş dağıtmalıdır; ukbâ isteyen için de kurtuluş yolu budur.
3028	bu altun kümüşüg üle ay ilig kayu il tilese yetilgey elig	Ey hükümdar, altın ve gümüş dağıt; hangi memleketi istersen, oraya hâkim olursun.
3029	negü tir eşitgil bügü beg tili bu beglik işiŋe ol urmış ulı	Hâkim bey ne der, dinle; bu devler işinin temelini o atmıştır.
3030	ülegü neŋ er tutgu begler kalın kaçan kolsa tutgay yagısı ilin	Beyler mal dağıtmalı ve çok asker tutmalıdır; ne zaman isterse, düşmanının memleketini ele geçirir.
3031	hazine nerek köp er at çok kerek begi bay kereksiz budun tok kerek	Hazine neye gerek, çok asker lâzım; beyin zenginliğine lüzum yok, halk tok olmalıdır.
3032	er at bolsa begler ili eksümez er at bolmasa beg ilin kiç yimez	Asker bulundukça, beylerde memleket eksik olmaz; asker olmasa, bey memleketine uzun müddet hâkim kalamaz.
3033	er at bolsa begdin sevinçlig yaruk kayu il tilese bulur beg anuk	Asker beyden memnun oldu mu, bey hangi memleketi isterse, onu elinde bulur.
3034	akı bolsa elgi ajun begleri ikigü ajunnuŋ bu buldı töri	Dünya beylerinin eli açık olursa, onlar her iki dünyada baş-köşeye otururlar.
3035	negü tir eşitgil biliglig tilin saranlık bile beg yiyümez ilin	Bilgili ne der, dinle; hasis bir bey memleketine hâkim olamaz.
3036	iki neŋ karıştı yakışmaz kaçar saranka yagumaz akıg berk kuçar	Bu iki şey birbirine zıddır, onlar birbirlerinden kaçarlar; insan hasise yanaşmaz, cömerde sıkıca yapışır.
3037	sarandın kaçar barça erdemlig er akıka yumıtur tilek arzu yir	Bütün faziletli insanlar hasisten kaçarlar ve cömerdin etrafında toplanarak, dilek ve arzularına kavuşurlar.
3038	saranlık bile boldı beglik yagı saranka kopar tegme yirde çogı	Hasislik ile beylik birbirine düşmandır; hasise karşı her yerde isyan edilir.
3039	adın iki neŋ ol bu il tutrukı birisi sav altun kılıç bir takı	Memleketi ayakta tutan daha iki şey vardır: biri — som altın, biri de — kılıçtır.
3040	akılık bile beklegü ol ilig akılık bile beg bedür ay ilig	Memleketi cömerdlikle muhafaza etmelidir; ey hükümdar, bey cömerdlikle büyür.
3041	kür alp er kötürse yaşın teg temür azıglıg erenlerde teşlür tamur	Cesur, kahraman adam, yıldırım gibi kılıç sallarsa, azılı muhariplerin damarı patlar.
3042	sav altun bile bertse begler elig kılıçsız tili birle evrer ilig	Altın vere-vere eli nasır tutan beyler memleketi kılıç kullanmadan, söz ile idare ederler.
3043	bu iki bile itgü uş bu ilig bu iki bile er bedür ay ilig	Memleketi şu iki şey ile tanzim etmeli; ey hükümdar, insan bu iki şey ile büyür.
3044	sav altun yazar ol tügülmiş kişig sav altun iter ol buzulmış işig	Çatılan yüzleri som altın güldürür, bozulmuş işlen som altın yoluna koyar.
3045	kılıç kayda erse kümüş anda ol kümüş kayda erse kılıç tuttı yol	Kılıç nerede ise, gümüş oradadır; gümüş nerede ise, kılıç oraya yönelir.
3046	aya beg kümüş saç tirilsü ked er kümüş yıgsa saçlur kılıçlıg kur er	Ey hükümdar, gümüş saç, yiğit kimseler toplansın; kendin için gümüş toplarsan, etrafındaki kılıçlı yiğitler dağılır.
3047	kılıçlıg kür er kör kümüşke tutug yumıtmış sav altun kılıçka yulug	Kılıçlı, cesur yiğit, bak, gümüşe rehindir; toplanmış som altın kılıca feda olsun.
3048	saran beg tirer neŋ hazine urur akı beg kılıç birle artlap alur	Hasis bey mal toplar ve hazine yapar, cömert bey bunu kılıç ile vuravura alır.
3049	bu yaŋlıg turur bu ajun öŋdisi saranka söküşi akı ögdisi	Bu dünyada böyle âdet olmuştur: hasise söğerler, cömerdi öğerler.
3050	sözin kesti ögdülmiş öpti yirig iligke du’a kıldı ögdi birig	Öğdülmiş sözünü bitirdi, yer öptü; hükümdara duâ etti ve Tanrıyı öğdü.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
3051	bu sözler eşitti sevindi ilig du’a kıldı rabka kötürdi elig	Hükümdar bu sözleri dinledi ve sevindi; ellerini kaldırarak, Tanrı'ya duâ etti.
3052	ayur ay bagırsak ınangu idim katıglık yirinde sıgıngu idim	Sonra dedi: — Ey inandığım, merhametli rabbim; ey müşkül anlarda sığındığım rabbim.
3053	seniŋde adın yok yülekim maŋa küvençim sen ök sen umınçım saŋa	Benim senden başka istinatgahım yoktur; güvendiğim bizzat sensin, ümidim sendedir.
3054	kayu edgü kaldı maŋa kılmadıŋ negü arzu kaldı maŋa birmediŋ	Bana yapmadığın hangi iyilik var; yerine getirmediğin hangi arzum kaldı.
3055	neteg tapnugay men bu ol çın sözüm aya meŋü muŋsuz bu muŋlug özüm	Ey ebedî ve ganî Tanrım, doğrusunu söylüyorum, benim bu âciz varlığım sana nasıl lâyıkı ile kulluk edebilir.
3056	seniŋdin kolur men basut küç bile köni yol öze tut mini sen yüle	Sana niyaz ederim, yardımın ve kudretin ile doğru yola yönelt, bana destek ol.
3057	kamug edgülükte takı artukı bu ögdülmiş ol emdi köŋlüm tokı	Bütün bu iyilikler arasında en iyisi, şimdi ruhumu doyuran bu Öğdülmiş'tir.
3058	munı birdiŋ emdi maŋa sen ‘ata kılur men munıŋ şükri yüz miŋ kata	Onu sen bana ihsan ettin; bunun için sana yüz bin defa şükür ederim.
3059	et öz can yuluglar meniŋ işime du’a arturur bu keçer yaşıma	Benim işim uğrunda tenini, canını feda ediyor ve bu fâni hayatımda bana çok duâ kazandırıyor.
3060	maŋa küç bir emdi öteyin hakın sevinsü maŋa bolsu köŋli yakın	Şimdi bana kuvvet ver, onun hakkını ödeyeyim; memnun olsun ve bana kalpten bağlansın.
3061	yana aydı ilig ay ögdülmişe ukuşlug biliglig sini ögmişe	Hükümdar yine söyle dedi: — Ey öğdülmiş, akıllı ve bilgili her kes seni medhetmiştir.
3062	ukuşlug til ese ukuş sen tükel biliglig tilese bilig sen kemal	Akıllı biri lâzım olursa, sen aklın kendisisin; bilgili biri lâzım olursa, sen bilginin kendisisin.
3063	ınançlıg bagırsak bütün sen silig könilik bile sen kötürdüŋ elig	Güvenilir, içten bağlı doğru ve temizsin; senin bütün hareketlerin dâima doğruluk yolunda olmuştur.
3064	tapındıŋ açıgda aşımdı tapug tapug kalmadı sen yetürdüŋ kamug	Hizmet ettin, senin hizmetin benim ihsanımı aştı; yerine getirmediğin hizmet kalmadı.
3065	menindin kerek emdi edgü yanut saŋa hak öteyin tiriglik anut	Benden şimdi iyi bir karşılık görmelisin; sana hakkını ödeyeyim, sen hayatını ona göre tanzim et.
3066	neteg kim sevindi seniŋdin köŋül bayat birsü andag sevinç ay ogul	Benim gönlüm senden nasıl hoşnut ise, ey oğul, Tanrı seni de öyle sevindirsin.
3067	sözüg kesti ilig serindi turu yir öpti tapugçısı koptı örü	Hükümdar sözünü bitirdi ve bir müddet sustu, durdu; hizmetkârı yer öptü ve ayağa kalktı.
3068	turup çıktı andın sevinçlig bolup atın mindi keldi eviŋe turup	Oradan memnun ve mesrur olarak çıktı; bir az sonra atına binip, evine döndü.
3069	kıyıksız kiçe taŋda kıldı tapug yaradı tapug açtı devlet kapug	Yine sadâkatle, sabah-akşam hizmet etti; hizmeti takdir edildi ve saadet kapıları açıldı.
3070	tirildi ögi hem koyuldı bilig bolu birdi evren uzadı elig	Felek dönüp, kudreti artınca, aklı derlenip toplandı, bilgisi derinleşti.
3071	negü tir eşitgil kutı belgülüg kutı birle ilde çavıkmış külüg	Saadete eren ve bu suretle memlekete adını yayan ve şöhreti bulunan insan ne der, dinle.
3072	kimiŋ birle devlet yaraşsa kelip başın kökke tegrür yokaru kılıp	Kime saadet gelip, onunla uyuşursa, onun başını yükselterek, göğe erdirir.
3073	kelü birse devlet yumıtsa bu neŋ kişi köŋli tirlür bolur kızgu eŋ	Saadet gelir ve servet toplanırsa, insanın gönülü huzura kavuşur, yüzü sevinçle parlar.
3074	muŋar meŋzetü aydı kökçin saŋa bu söz yakşı tıŋla ay ersig toŋa	Kır saçlı sana buna benzer bir söz söylemiştir; ey kahraman yiğit, bu sözü iyice dinle.
3075	kimiŋ bolsa devlet uzadı elig kamug tetrüsi oŋ sözi ög bilig	Kim devlete ererse, onun kudreti artar; bütün eğrisi — doğru, her söylediği — hikmetin tâ kendisi olur.
3076	ajun feylesufı neŋi bolmasa neçe tıldam erse kişedi tilig	Dünya feylesufu ne kadar natuk olursa-olsun, serveti yoksa, dili kösteklidir.
3077	bu yaŋlıg turur bu ajun öŋdüsi yayıg dünya devlet çavıkar küsi	Dünyanın âdeti böyledir; dönek dünya ve devletin adı böyle çıkmıştır.
3078	yavuzka yüz ursa yüzi suvlanur kiçigke köz açsa bedüklük bulur	Eğer o kötü birine teveccüh ederse, o kimse şeref kazanır; eğer küçüğe bakarsa, o büyüklük bulur.
3079	tegir erse kimke bu devlet kelip tüzer iç taşını bu barça itip	Bu devlet kime nasip olursa, onun içini-dışını düzeltir ve her şeyini tanzim eder.
3080	kalı kelse keldrür kamug arzular ajunda çavıkar atı belgürer	Devlet kime gelirse, bütün istenilen şeyleri beraber getirir; o insan dünyada meşhur olur, adı her tarafa yayılır.
3081	kalı barsa iltür bu keldürmişin yagız yirke ildrür kötürmiş başın	Eğer giderse, bu getirdiklerini de beraber götürür; yükselttiği başı tekrar kara toprağa indirir.
3082	aya ög köŋüllüg ukuşlug odug ayı sevme dünya tokıgay yodug	Ey akıl ve gönül sahihi, anlayışlı ve uyanık olan insan, bu dünyaya hiç gönül verme, onun beklenmedik yerlerde sana zararı dokunur.
3083	nerek bu karaŋku tüneŋ orun süzük meŋü ilke aşungıl burun	Bu karanlık zulmet yeri neye gerek, durulmuş ebedî ülke için önceden hazırlan.
3084	tünek ol bu dünya kötürgil köŋül ediz ordu il kol sen amrul amul	Bu dünya bir zindandır, ona gönül bağlama; sen yüksek saray ve ülke iste, huzur ve sükûna kavuş.
3085	negü tir eşitgil ay köŋli süzük kamug iş içinde ay köŋli tüzük	Gönülü durulmuş ve her işinde gönülü dürüst olan insan ne der, dinle.
3086	ay himmet idisi ajun kol talu talu koldaçı er kutı top tolu	Ey himmet sahibi, güzel bir dünya iste; güzel olanı isteyen insanın saadeti eksiksiz olur.
3087	keçer dünya kodgıl tile ukbini kodu birmese dünya kodgay sini	Bu fâni dünyayı bırak, ukbâyı dile; sen dünyayı bırakmazsan, o seni bırakır.
3088	cefaçı bu dünya cefa kıl aŋar cefa kıl sa ötrü yaraşur saŋar	Bu dünya cefakârdır, sen de ona cefâ et; ona ne kadar cefâ edersen, o da sana o kadar râm olur.
3089	aya yolda azmış başı tezginük ayı sevme dünyag tüpi ol üyük	Ey yoldan azmış, başı dönmüş adam, bu dünyaya hiç gönül verme, onun dibi bataklıktır.
3090	üyükke kirigli üyüldi kodı örü kelmedi ol sevinç bulmadı	Bataklığa giren dibe batar, oradan kimse bir daha çıkamaz; orada sevinç arama.
3091	örü tartgıl özni üyüktin kutul özüŋ kullukın sen tapug birle yul	Kendini yukarı çek, bataklıktan kurtul; ibâdet ile kulluk vazifelerini yerine getir.
3092	yana yaŋıl emdi tilek birge öz tiliŋ evre yandur turu kaldı söz	Bugün tekrar ona dön, senin dileğini o verecektir; artık aksini söyle, başkaca söylenecek söz kalmadı.
3093	köŋül tüzdi ilig kör anda naru budunka birü turdı edgü törü	Bundan sonra hükümdar gönlünü doğrulttu; halka iyi kanunlar vaz' etmekte devam etti.
3094	budun inçke tegdi turuk semridi severi bedüdi yagı yavrıdı	Halk huzura kavuştu, zayıflar kuvvetlendi; onu sevenler yükseldi, düşmanları zayıfladı.
3095	keçürdi küvençin sevincin küni ajunka yadıldı atı çav üni	Gününü sevinç içinde güvençle geçirdi; adı, şöhreti ve nâmı dünyaya yayıldı.
3096	tirildi bir anca yorıdı bu yaŋ böri toklı birle kozı boldı teŋ	Bir müddet böyle yaşadı ve böyle hareket etti; kurt ile kuzu müsavi oldu.
	İLİG SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
3097	ilig bir kün oldrup kör ögdülmişig okıdı ayıttı keçer kün işig	Hükümdar bir gün yalnız otururken, Öğdülmiş'i yanına çağırttı; günlerin nasıl geçtiğini ve işleri sordu. —
3098	negü teg keçer kün ay ögdülmiş ay çıgaymu telim boldı ilde ya bay	Ey Öğdülmiş, söyle, gün ve aylar nasıl geçiyor; memlekette yoksul mu çoğaldı, yoksa zengin mi.
3099	il içre negü bar yaragsız yavuz budun hali açgıl maŋa örtme söz	Memleket içinde kötü, uygunsuz neler var; bana halkın vaziyetini anlat, benden bir şey gizleme.
3100	budun tillerinde negü söz yorır öküşmü telimrek ya ögdi kelir	Halk arasında ne gibi sözler dolaşıyor, öğenleri mi daha çok, yoksa, zammedenleri mi.
3101	münümmü öküşrek azu erdemim ayu bir maŋa sen kılayın emim	Kusurum mu daha çok, yoksa fazîletim mi; bana söyle, ben de ona göre tedbirler alayım.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
3102	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig tilek keldi tuttı tegürdi elig	Öğdülmiş cevap verdi ve: — Ey hükümdar, memlekette herkes arzu ettiği şeyleri bulmaktadır — dedi —
3103	ilig devletinde itildi ajun sakınç kısga boldı sevinçler uzun	Hükümdarın devleti sayesinde dünya düzeldi; keder kısa ve sevinçler uzun oldu.
3104	bayudı budun inçke tegdi yatur ulus kend bezendi köŋül yilkütür	Halk zenginleşti ve huzura kavuştu; memleket ve şehirler süslendi, gönüller ferahladı.
3105	erej birle erter budun künleri sevincin keçer kör bütün tünleri	Halk günlerini huzur içinde, gecelerini de hep sevinç içinde geçiriyor.
3106	tilin sözledi barça edgü sena du’a birle tınmaz tınıglı tına	Her kesin dilinde medih ve senan dolaşıyor, nefes alan her canlı durmadan sana duâ ediyor.
3107	törü suv teg ol küç kör ot teg yodug süzük suv akıttıŋ udıttı otug	Kanun su gibidir; zulüm ise, ateş gibi her şeyi mahveder; sen berrak su akıttın ve ateş söndü.
3108	törü tüz yorıttıŋ itildi ajun kim erse küçek ilde körmez közün	Kanunu doğru tatbik ettin, dünya düzene girdi; hiç kimse memlekette artık bir zorbaya rastlamıyor.
3109	ay ilig üç iştin tegir küç basınç biri beg usal bolsa tegse irinç	Ey hükümdar, şu üç şey zulüm ve tazyîka sebep olur; biri— beyin ihmalkârlığı ki, bundan musibet gelir.
3110	ikinci basınçak budun başlar er üçünçi suk erse budun bagrı yir	ikincisi — halkın başında bulunan insanın zayıf olması; üçüncüsü de — halkın bağrını yiyen tamahkârlıktır.
3111	seniŋde yok emdi bu üçte biri kayudın tegir ilke küçkey eri	Şimdi bu üçünden hiç biri sende bulunmadığından, memleketin neresinde bir zorba zuhur edebilir.
3112	ay edgü törülüg arıg beg silig bayat birdi erdem saŋa ög bilig	Ey âdil, temiz ve halîm bey, Tanrı sana akıl, bilgi ve bir çok faziletler verdi.
3113	özüŋ buldı tevfik kamug edgüke budun todtı bütti yigü kedgüke	Her türlü iyilik için Allah sana tevfik verdi; halkın karnı tok ve sırtı pek oldu.
3114	şükür kıl bayatka tapug kıl sevin erej kıl bir anca sen incin avın	Tanrıya şükür et, ibâdet kıl ve sevin; müsterih ol, bir az huzur ve rahat içinde yaşa.
3115	taşırtın negü tuşsa yaŋluk yazuk munu men yügürdeçi kul men anuk	Dışarıda yanlış veya yersiz ne olursa, işte senin hizmetine koşan kulun ben varım.
3116	şükür kıldı artuk sevindi ilig sena kıldı rabka kötürdi elig	Hükümdar şükür etti ve çok sevindi; elini kaldırdı ve Tanrıya sena etti.
3117	ayur ay bagırsak idim sen ulug agır kıldıŋ ilde bu yunçıg kulug	Ey merhametli rabbim — dedi — sen büyüksün; bu zayıf kulunun memlekette itibârını yükselttin.
3118	tegürdüŋ maŋa sen kamug edgülük munıŋ şükri boynum öze boldı yük	Sen bana her türlü iyilikleri ihsan ettin; şükür etmek boynumun borcudur.
3119	bu şükrug kaçan kılga özüm yete munıŋ şükri mindin saŋa sen öte	Ben sana bu şükrü ne zaman hakkı ile ödeyebilirim; benim şükür borcumu sana sen öde.
	İLİG SU'ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
3120	yana aydı ilig ay ögdülmişim bayat fazlı erdi sini bulmışım	Hükümdar devam etti:— Ey Öğdülmişim, seni bulmam bana Tanrının bir lutfu idi.
3121	sebeb sen sen emdi kamug edgüke küçüg tıdguka hem törü birgüke	Zulme mâni olmama, adaleti yerine getirmeme ve her türlü iyiliğe sebep şimdi sen oldun.
3122	bayat birdi emdi kamug edgülük sini birdi artuk adın on ülük	Tanrı bana bugün bütün iyilikleri ihsan etti; bir de bunlardan on misli fazla değerde olan seni verdi.
3123	neçe beg katıglansa yalŋuz özün bolu birmese kul itümez uzun	Bey yalnız, tek başına ne kadar gayret ederse etsin, kulun yardımı olmazsa, bunu uzun zaman devam ettiremez.
3124	beg içtin bolur körgü taştın közi bagırsak kulı ol közi hem sözi	Bey içeridedir, onun dışarıdaki gözü, sâdık kuludur; o beyin hem gözü, hem sözüdür.
3125	közüm sen tilim sen elim sen maŋa anın edgü boldı atım ay toŋa	Sen de benim gözüm, dilim ve elimsin; ey mert yiğit, ben bu sayede iyi nâm kazandım.
3126	negü tir eşit emdi hakan tili ajun başlamış bütrü basmış ili	Dünya hâkimi ve bütün memleketleri idaresi altına almış olan hakan ne der, dinle.
3127	bagırsak kulug bulsa begler tilep anı tutgu altun kümüşke kalap	Beyler arayıp, sâdık bir kul bulurlarsa, onu altın ve gümüş mahfaza içinde tutmalıdırlar.
3128	köni.çın kişi bulsa begler bütün özi inçke tegdi tirildi kutun	Beyler doğru, dürüst ve itimat edilir bir insan bulurlarsa, kendileri huzura kavuşurlar ve hayatları saadet içinde geçer.
3129	tapugçı talusı bagırsak bolur bagırsak tapugçıg tilep kim bulur	Hizmetkârın seçkini içten bağlı olur; böyle bir hizmetkârı kim arayıp bulabilir.
3130	bagırsak yok erse ajunda talu kişilik kaçan turgay erdi tolu	Dünyada seçkin ve içten bağlı kimseler bulunmasa idi; insanlık nasıl kemâle erişirdi.
3131	esirker men emdi ay ögdülmişe bir ök sen ataŋdın maŋa kalmışa	Bana babandan yadigâr olarak yalnız senin kalmana çok teessüf ediyorum.
3132	takı bir bar erse sini teg adın uda birgey erdi kör öŋdün kidin	Senin gibi daha başka biri bulunmuş olsa idi, senden önce veya senden sonra aynı yolu takip etmiş olurdu.
3133	bir ök sen maŋa kör ay kılkı köni sini öz yitürse adın bir kanı	Ey dürüst tabiatlı, benim yanımda şimdiden teksin; seni kaybedersem, başka birini nerede bulurum.
3134	bu yalŋuzlukuŋka özüm eymenür takı bir iş erse saŋa ay unur	Ben senin böyle tek olmandan korkuyorum, ey kudretli insan; kâşki senin bir eşin daha bulunsa idi.
3135	saŋa tegmegey erdi emgek öküş maŋa ma du’a teggey erdi ülüş	Bütün bu zahmet senin üzerinde kalmazdı; ben de daha çok duâ kazanmış olurdum.
3136	tile barmu körgil kadaşlar ara saŋa udgu teg bir ayıtgıl köre	Ara, akrabaların arasında senin yolunu takıp edebilecek bir kimse var mı, soruştur.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
3137	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig esen bolsu işke yetilgey elig	Öğdülmiş cevap verdi ve: — Hükümdar sağ olsun, iş yapacak kimseler her vakit bulunur — dedi —
3138	erejlensü ilig tuçı inçrünü tilek arzu kelsü özi tınçrunu	Hükümdar her vakit rahat ve huzur içinde bulunsun; sükûn içinde bütün dilek ve arzuları yerine gelsin.
3139	meniŋ emgerimke ilig altuni agir kılmasu köŋli tutsu köni	Benim zahmetime karşılık hükümdarın altını var; hiç endişe etmesin ve gönülünü ferah tutsun.
3140	maŋa tegse emgek erej me tegir erej birle emgek yanaşu yorır	Ben zahmet çekiyorsam, rahat da ediyorum; huzur ile zahmet yan yana yürür.
3141	kalı il işiŋe tusulgu kişi tiler erse ilig budun il başı	Eğer hükümdar memleket işinde faydalı ve halkın başında bulunacak bir insan istiyorsa,
3142	negü tir eşitgil ay ilci bügü bügülep kılur ilci künde ögü	Bak, hikmeti ile her gün yeni bir tedbir arayan hakîm devlet adamı ne der, dinle.
3143	öküş bolsa ilke basutçı tile il itlür bedük beg yatıp yir küle	Ne kadar çok olursa-olsun, memleket işine yardımcılar ara; memleket böyle tanzim edilir ve büyük bey huzur içinde bütün arzularına kavuşur.
3144	telim bolsa ilde tusulur tetig begig inçke tegrür kılur bu itig	Memlekette faydalı ve zeki insanlar ne kadar çok olursa, işleri bunlar görürler, bey de o kadar rahat eder.
3145	yok ermez kadaşlar ara bar meniŋ bu yaŋlıg kişi bilgi artuk anıŋ	Yok değil, benim akrabalarım arasında da çok geniş bilgili böyle bir insan vardır.
3146	kamug erdemi bar sakmuk odug kayu işke tegse bodur tü bodug	Kendisi her türlü fazilet ve takva sahibi olup, uyanıktır ve elinden her türlü iş gelir.
3147	kılınçı köni atı odgurmış ol kamug edgülükke elig urmış ol	Hareketi doğru ve adı Odgurmış'tır; o her türlü iyiliğe el vurmuştur.
3148	velikin evürdi bu dünyada yüz turup tagka kirdi köŋül kıldı tüz	Fakat o bu dünyadan yüzünü çevirdi; kalkıp dağa çıktı, dünya endişelerini gönlünden uzaklaştırdı.
3149	bayat tapgı birle özin emgetür tapug birle yazuk igin emletür	Tanrıya ibâdet ederek, kendisini zahmete veriyor ve ibâdetle günah hastalığını tedavi ediyor.
3150	meniŋde yüz üsteŋ anıŋ erdemi budunda talusı kişi ködrümi	Onun fazileti benimkinden yüz misli fazladır; o halkın ileri geleni ve insanların seçkinidir.
3151	mini birle bolsa meniŋ ol kadaş kamug işke bolgay amrıg bilgi baş	Benim bu akrabam burada yanımda bulunsa idi, o bize her işte bilgisi ile rehberlik ederdi.
3152	ilig altunı tıŋa köŋli bütüp sevincin tirilgey ajunug tutup	Hükümdar, altınına lüzum kalmadan, ona gönülden inanarak, dünyayı idare eder ve sevinç içinde yaşardı.
	İLİG SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
3153	ilig aydı arzum tilekim bu ol anı bulsa ötrü tayaŋay köŋül	Hükümdar:—Arzum ve dileğim budur — dedi— onu bulursam, her işte ona emniyet edebilirim.
3154	negü teg kılur sen bu işke itig maŋa yakru bir sen anı ay tetig	Bu işin çâresi ne ise, bak; ey zeki, sen onu muhakkak benim yanıma getir.
3155	negü teg okılım anı ay berü kimi ıdsa bolgay okıtçı naru	Onu buraya nasıl davet edelim, onu çağırmak üzere kimi gönderelim.
3156	bitigmü kerek ya söz ıdsa tilin yaragı negü teg sen andag kılın	Mektûp mu lâzım yahut ağızdan söz mü ulaştırmak; sen nasıl münâsip görürsen, öyle yap.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
3157	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz ayıtmışka ilig cevab kıldı öz	Öğdülmiş cevap verdi: —Hükümdarın suâline cevabım şudur — dedi —
3158	kadaşım barını ötündi özüm kelirmü ya kelmez açılmaz sözüm	Böyle bir akrabamın bulunduğunu arz ettim, fakat gelip-gelmeyeceği hakkında bir şey söyleyemem.
3159	kalı kelse edgü agırladı söz apaŋ kelmese bolga yarlıg ucuz	Eğer gelirse, çok iyi, emrinize hürmet gösterdi demektir; eğer gelmezse, fermanınıza ehemmiyet vermemiş olur.
3160	sırılgaymu erki ilig altunı ilengeymü erki maŋa ol köni	Hükümdarın altını acaba ona tesir eder mi; o doğru insan acaba beni tekdir mi eder.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
3161	ilig aydı men söz ayıttım saŋa sen öz bilmişiŋ sözni aydıŋ maŋa	Hükümdar: — Ben sana bir şey sordum, sen de kendi bildiğini bana söyledin — dedi—
3162	okı kelse kelgey kalı kelmese negüke ilengü sözüm tutmasa	Çağır gelirse-gelir; eğer gelmezse ve benim sözümü dinlemezse, senin ne kabahatin var.
3163	sen ögdüŋ aniŋ türlüg erdemlerin ol erdem üçün men tiler men erin	Sen onun her türlü faziletlerini öğdün, bu faziletlerinden dolayı ben onu istiyorum.
3164	biliglig ukuşlug tidüküŋ üçün anı arzuladım havaka öcün	Hava ve hevese düşman olduğundan, sen de bilgili ve akıllı dediğin için, onu arzuladım.
3165	biliglig ukuşlug kişi ol kişi anıŋda naru barça yılkı tuşı	insan dediğin bilgili ve akıllı insandır; onun dışındakilerin hepsi de hayvan gibidir.
3166	biliglig ukuşlug bilir bilse iş biliglig ukuşlug kılur kılsa iş	iş bilirse, bilgili ve akıllı insan bilir; iş yaparsa, bilgili ve akıllı insan yapar.
3167	muŋar meŋzer emdi bu söz belgülüg eşitgil munı sen ay ersig külüg	Bu gerçekten şuna benzer; ey merd kahraman bunu dinle.
3168	bilig birle yazlur kamug ters tügün bilig bil ukuş uk tirilgil ögün	Bütün kör düğümler bilgi ile çözülür; bilgi bil, anlayışlı ol, akıl ile yaşa.
3169	bilig işke tutgıl takı til köni takı ögrenü tur usanma bu kün	Bilgi ile iş gör, sözün doğru olsun; öğrenmekte devam et, bu günü boş geçirme.
3170	maŋa yalŋuz ermez anıŋdın asıg saŋa ma kadaştın asıg hem tatıg	Bu akrabandan yalnız ben değil, sen de istifâde edeceksin ve hoşnut olacaksın.
3171	kadaşlıg bolur sen kerek bu kadaş kadaş bolmasa tutgu erke adaş	insanın akrabası varsa, yanında bulunmalı; akrabası yoksa, insan ahbap edinmelidir.
3172	idi yakşı aymış kör ilci başı kamugda küçi bek kadaşlıg kişi	Dinle, memleket hâkimi çok yerinde söylemiş; akrabaları olan kimse her keşten daha kuvvetlidir.
3173	kadaşlıg kişi küsi çavı bedük adaşlıg kişi atı savı bedük	Akrabaları olan kimsenin nâm ve şöhreti büyüktür; arkadaşları olan insanın adı ve sözü muteberdir.
3174	kadaşıŋ yok erse yorı tut adaş adaş edgü bolsa bu boldı kadaş	Akraban yoksa, arkadaş ve ahbap edin, iyi arkadaş akraba gibi olur.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
3175	yanut birdi ögdülmiş ilig kutı anı çın tilese iteyin otı	Öğdülmiş cevap verdi:— Ey devletli hükümdar, onu sen gerçekten arzu ediyorsan, çâresine bakayım —dedi—
3176	ilig yarlıkasa barayın özüm okıyın anı men açayın sözüm	Hükümdar emir buyurursa, kendim gideyim; meseleyi açarak, onu buraya davet edeyim.
3177	tilin sözleyin men tükel türlügün biligdin ukuştın söz ödrüp ögün	Bilgi, akıl ve zekâmı kullanarak, türlü dil döküp, onu iknaya çalışayım.
3178	ilig me bitisü öz elgin bitig okısu ilig yarlıgın ol tetig	Hükümdar da kendi eli ile mektup yazsın ve o zeki insan da hükümdarın fermanını bizzat okusun.
3179	maŋa bütsü mindin tiyü bilmesü yime yarlıg eştip kite turmasu	Bana itimat etsin ve bunun yalnız benim arzum olduğunu sanmasın; fermanı da duysun ve arzuya muhalefet etmesin.
3180	neçe me özüm sözlese söz tilin ilig yarlıgı bu bitig söz adın	Ben ağızdan ne kadar söz söylesem dahi, hükümdarın fermanı, yazılı sözü başkadır.
3181	negü tir eşitgil ay aslı agi kara köŋlin avlar begi yarlıgı	Dinle, aslı sırmalı ipek gibi temiz ve kıymetli olan ne der: —Beyin fermanı halkın gönlünü avlar.
3182	takı yakşı aymış biliglig özi tügülmiş köŋülni yazar beg sözi	Bilgili ne kadar güzel söylemiş: — Beyin sözü kapalı gönülleri açar.
3183	isig sözlese kulka begler tilin unıtmaz anı kul tirilse yılın	Beyler kula iltifat ederlerse, kul bunu hayatı boyunca unutmaz.
3184	kalı beg tili yumşak erse süçig anı sevdi budnı ulug tut kiçig	Eğer beyin dili yumuşak ve tatlı ise, onu, büyük-küçük, bütün halk sever.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
3185	ilig aydı emdi bu erse yarag bitiyin bitigim aŋar bolsu ag	Hükümdar:— Münâsip görüyorsan, şimdi mektubu yazayım, bu onu avlayacak bir ağ olsun — dedi —
3186	saŋa bargu erse itiŋil itig munu men özümdin bitiyin bitig	Senin gitmen lâzım ise, hazırlan; ben de bir mektup yazıp, sana vereyim.