XLIII. ÖĞDÜLMİŞ ODGURMIŞ'A DÜNYA VÂSITASI İLE ÂHİRETİN KAZANILMASINI SÖYLER [ÖGDÜLMİŞ ODGURMIŞKA DQNYA BİRLE UKBİ KAZGANGUSIN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
3646	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz eşittim sen aydıŋ aya kutlug öz	Ögdilmiş cevap verdi: — Ey mübarek insan, söylediğin sözleri dinledim — dedi —
3647	munı ma eşitgil takı belgülüg biligke ukuşka bu söz ülgülüg	Bir de sen şunu dinle; bu söz, geçekten, bilgi ve akıl için bir ölçüdür.
3648	neçe andag erse bu dünya hali açıg kılma özke tiriglik yolı	Bu dünyanın hâli her ne kadar dediğin gibi ise de, sen kendisine hayatı o kadar zehir etme.
3649	bu kiŋ dünya özke küçün kılma tar yazuklug kulıŋa bayat fazlı bar	Bu geniş dünyayı kendine zorla daraltma; günahkâr kulu için, Tanrının fazlı ve rahmeti vardır.
3650	azabı telim erse rahmet öküş yazuklug üçün boldı rahmet küsüş	Azabı çok ise, rahmeti de boldur; günahkârlar için rahmet aziz bir şeydir.
3651	azabka katıg kork umın rahmetin tapug kıl yetürgil bu kulluk atın	Azabından çok kork, fakat rahmetinden de ümit kesme; ibâdet kıl ve bu kulluk adının icaplarını yerine getir.
3652	ajun budnı barça ulus kend kodup turup tagka kirse ulug yük yüdüp	Bütün dünya halkı kasaba ve şehirleri bırakıp, büyük yük yüklenerek, kalkıp, dağlara ihtifâya çekilmiş olsalardı,
3653	buzulgay ajun barça kalgay kurug apa oglanı barça kesgey urug	Dünya bozulur, her taraf boş kalır ve insan-oğullarının nesli kesilmiş olurdu.
3654	iki ev yarattı bu halkka kamug biri atı uçmak biriniŋ tamug	Tanrı bütün bu halk için iki ev yarattı: birinin adı cennet, birinin de cehennemdir.
3655	yana barça yalŋuk bu dünya tilep yügürse tüni barça künke ulap	Yine bütün insanlar geceyi-gündüze katıp, bu dünya peşinde koşarak,
3656	tapug kodsa dünya tilese tamug yime kalmagay erdi bu uçmak kurug	İbâdeti bırakıp, dünya nimetlerine rağbet etseler ve buna mukabil cehenneme girseler, cennet yine de boş kalmazdı.
3657	bayat birdi kulka iki köz kulak biri dünya baksa biri ukbi bak	Tanrı kula iki göz ve iki kulak verdi; biri ile bu dünyaya bakarsa, biri ile de âhirete bakmalıdır.
3658	elig birdi iki sunup tutguka biri dünyaka tut biri ukbika	Uzanıp elde etmek için, insana iki el verdi; birini bu dünya için kullanırsan, birini de âhiret için kullan.
3659	adak birdi iki yorıgu üçün berü manasa biri naru maŋ küçün	Yürümek için iki ayak verdi; biri ile bu tarafa bir adım atarsan, bir adımı, senin için zahmetli de olsa, oraya at.
3660	yime yakşı aymış bügü bilgi kiŋ ajunda çavıkmış akı elgi kiŋ	Dünyaya şöhret salmış, cömert, eli açık, hakîm ve geniş bilgili insan gene güzel söylemiş.
3661	aya kul bolugh ukuşlug odug usal bolma saklan tokıgay yodug	Ey kul olan akıllı ve uyanık insan, ihmalkâr olma; dikkatli ol, başkasının yüzünden sana zarar gelmesin.
3662	törütti bayat bu ikigün ajun munı bulsa tavrat anı kol özün	Bu her iki dünyayı da Tanrı yarattı; birini bulunca, koş, diğerini de ara.
3663	apa oglanın barça erklig bayat açıglı toduglı törüttü bu at	Kadir Tanrı insan-oğullarının hepsini acıkan ve doyan mahlûklar olarak yarattı ve onlara böyle ad verdi.
3664	eginke kedim ya boguzka yimi kerek ay kadaş bu tiriglik emi	İnsanın sırtına elbise ve boğazı için yemek lâzımdır; ey kardeş, bunlar hayat ilâçlarıdır.
3665	tirigke bu neŋdin keçiş yok kadaş egin bütgü ton hem karın todgu aş	Sırtını örtmek için elbise ve karnını doyurmak için yemek, ey kardeş, yaşayanlar için bunlardan vazgeçmek imkânsızdır.
3666	halal dünya bulsa yise kazganıp çıgayka üleşe anıŋdın alıp	Helâl dünya nîmeti bulmalı ve kazanıp yemeli, bir kısmını da fakirlere dağıtmalıdır.
3667	kişi agrukı bolmasa bu boguz kişi önmezi ol bu agruk boguz	Kâşki bu pılı-pırtı ve bu boğaz olmasa; bu pılı-pırtı ve bu boğaz insanın vaz geçemediği şeylerdir.
3668	bayat ‘adliŋe tutçı korku yorı umın fazlıŋa tutçı tegnü yorı	Tanrının adinden dâima korkarak yaşa, fakat fazlından da hiç bir zaman ümit kesme.
3669	bu iki ara boldı kulluk bilin bu ol yol yaŋılma bu kulluk yolın	Kulluk bu ikisinin arasındadır, bunu bil; yol budur, bu kulluk yolunu kaybetme.
3670	idi yakşı aymış bilig birgüçi biligsizke öt sav erig birgüçi	Bilgisizlere bilgi, öğüt ve nasihat veren insan çok güzel söylemiş.
3671	rica birle havfni kanat sen kılın bu iki arakı yolug sen alın	Sen rica ile havfi kendine kanat edin; bu ikisinin arasındaki yoldan şaşma.
3672	bayat yarlıgın kıl özüŋ kullukı uçup kir sarayka erejin salın	Tanrının emirlerini yap, kulluğunu yerine getir; saraya uçarak gir ve huzura kavuş.
3673	rica havf bu iki kanat sanı ol bu ikin uçuglı bulur kökke yol	Rica ile havf, bu ikisi iki kanat gibidir; bu ikisi ile uçan göğe yol bulur.
3674	yazukum öküş tip umınç kesmegü tapugka inanıp tapug yasmagu	Günahım çok diye ümit kesmemeli; yalnız ibâdete güvenerek de ibâdette ifrata gitmemeli.
3675	tapug kıl tapug boldı kulluk kamug kimiŋ atı kul bolsa kılkı tapug	İbâdet kıl, kulluk hep hizmetten ibarettir; kimin adı kul olursa, onun şiarı hizmettir.
3676	agır tutgu yarlıg ucuz kılsa öz uçuzluktm ötrü agır bolsa öz	İnsan Tanrının emirlerini üstün ve kendisini değersiz tutmalıdır; böyle davranmakla, sonunda kendisi kıymet bulur.
3677	tapugka özüŋni çıgay bil çıgay tapugka çıgay bil yazuklarka bay	İbâdette kendini fakir bil, fakir; ibâdetçe fakir ve günahça zengin bil.
3678	kişide yavuzı özüŋ bil özüŋ meger edgü bolsa özüŋ hem sözüŋ	Kendin de, sözün de iyi olsa dahi, insanlar arasında kendini kötü bil, kendini.
3679	munu bilmişimni ayu birdim uş sözüm işke tutgıl yarın kelge tuş	İşte ben bildiklerimi sana söyledim; sözüme göre hareket edersen, yarın karşılığını bulursun.
3680	kalı tutmasa sen bu aymışlarım cevab kıl yanayın ay ersig erim	Eğer bu söylediklerimi kabul etmezsen, cevap ver, ey merd yiğit, ben de döneyim.
3681	uzun boldı sözler neŋi asgı yok takı ma uzatıp adın tusgı yok	Söz çok uzun oldu, bunu daha fazla uzatmakta artık bir fayda yoktur.
	ODGURMIŞ CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
3682	elig başka urdı bu odgurmışa sakındı uzun kiç kötürdi başa	Odgurmış başını elleri arasına aldı, uzun-uzun düşündü, sonra başını kaldırdı ve: —
3683	ayur ay kadaş tegdi emgek saŋa kadaşlık kılıp sözlediŋ sen maŋa	Ey kardeş —dedi— sana zahmet oldu; kardeşlik göstererek, bunları bana söyledin.
3684	maŋa edgü saknıp bu söz sözlediŋ muyan birsü teŋri sakınçım yidiŋ	Benim iyiliğimi düşünerek, bu sözleri söyledin; Tanrı sana bunun sevabını versin, benim derdimi kendine derd edindin.
3685	baka kördüm emdi bu işte maŋa salahı körünmez ay ersig toŋa	Dikkat ettim, imdi bu işte bana bir çıkar yol görünmüyor; ey merd yiğit.
3686	köŋül taplamadı bu iştin kaçar köŋül taplamaz işke yaksa hatar	Gönlüm bunu beğenmedi ve bu işten çekiniyor; gönlün beğenmediği işe girişmek tehlikelidir.
3687	ne edgü bilig birdi bilgi bedük sevitmiş sevüglerke köŋli süzük	Bilgisi derin ve kendisini her kese sevdirmiş olan, temiz gönüllü insan ne iyi bilgi vermiştir.
3688	kayu işni kılmak tilese özüŋ köŋül birle aşnu kiŋeşgil sözüŋ	Hangi işi yapmak istersen, önce bunu gönlüne danış.
3689	kişike kiŋeşgil ayıt barça söz köŋül taplamasa yırak tutgıl öz	Sonra başkaları ile meşveret et, her sözünü danış; fakat içine sinmezse, o işten kendini uzak tut.
3690	kamugda bagırsak özüŋke özüŋ. köŋül taplamaz işni kod kes sözüŋ	Sana her keşten daha yakın olan kendindir; gönlün tasvip etmediği işi bırak, işte bu kadar.
3691	köŋül taplamasa kayu işlerig asıg bolmaz anda ay köŋli tirig	Ey gönülü diri, hangi işi gönül beğenmezse, o işten bir fayda gelmez.
3692	köŋül taplamadı bu işni seve özüm yandı emdi bu sözdin ive	Gönül bu işi severek arzu etmediğinden, ben de bundan vaz geçtim.
3693	seniŋdin kolur men munu ‘uzrümi kodu bir mini ay kişi ködrümi	Beni mazur görmeni rica ediyorum, ey insanların seçkini, beni kendi hâlime bırak.
3694	iligke tusulgu yok erdemlerim ne kılkım kılınçım savım sözlerim	Ben ne tabiatım, ne tavır ve hareketim, ne de sözlerim ile hükümdara faydalı olabilecek bir fazilete mâlik değilim.
3695	özüm dün yadın kaçtı keldi berü yana men negü teg barayın naru	Kendim dünyadan kaçarak, buraya geldim; tekrar oraya nasıl giderim.
3696	bayat tapgıŋa bu ulanmış özüm kişi tapgı kılmak yararmu tüzüm	Tanrı kulluğuna kendisini vakfetmiş olan kimseye insan kulluğu yapmak yakışırımı, ey asîl tabiatlım.
3697	kodu birgil emdi mini teŋrike du’açı bolayın saŋa edgüke	Beni şimdi Tanrı ibâdetinde bırak, senin iyiliğin için duacı olayım.
3698	iki öz körüşmek tilese küsep maŋar kelme sen men barayın tilep	Birbirimizi arzulayıp, görüşmek istersek, sen bana gelme, ben seni arayıp-bulayım.
3699	maŋa tegsü emgek sen incin tiril ilig tapgı birle budun asgı kıl	Zahmeti ben çekeyim, sen huzurunu bozma; hükümdarın hizmetinde, halkın faydasına çalış.
3700	negü tir eşitgil bagırsak kişi yakınlık ulaglı tapugsak kişi	Yakınlık gösteren, candan hizmet eden ve içten bağlı insan ne der, dinle.
3701	komıtsa köŋül kör yorıtsa kişig yakın boldı sakın tilemiş işig	Gönül heyecanlanır ve insanı harekete getirirse, bil ki, istenilen iş çabuk olacaktır.
3702	tilek birle maŋsa kişi arzulap arıp yolda kalmaz tilekin ulap	insan arzu ile ve isteyerek yürürse, yorulup yolda kalmaz, dileğine ulaşır.
3703	tilekke barur erse yalŋuk yorıp bulur ol tilekin bu kalmaz arıp	Arzusuna ulaşmak için arzu ile yola çıkan insan yarı yolda yorulup kalmaz, dileğini bulur.
3704	idi yakşı aymış sevitmiş kişi vefaka çavıkmış sevügler başı	Vefası ile şöhret bulmuş, sevmiş ve kendisini de sevdirmiş olan insan çok güzel söylemiş.
3705	yakın bolsa köŋlün yırak yir yakın yakınlık vefasın köŋülke bakın	insan gönülden yakınlık duyarsa, ona uzak yer yakın olur; yakınlık vefakârlığı için dâima gönüle bak.
3706	togardm batarka bir örlem yir ol vefa birle bilse yakınlık hakın	Yakınlık hakkı vefakârlıkla takdir edilirse, doğu ile batı arası hemen bir tepe aşılınca ulaşılacak kadar yakın bir mesafe olur.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
3707	yanut birdi ögdülmiş aydı sözüm eşitgil eşitti sözüŋ ni özüm	Öğdülmiş cevap verdi: — Senin sözlerini dinledim, şimdi beni dinle — dedi —
3708	tilekiŋ bu erse seniŋ ay kadaş küçemez men emdi köŋül kılma baş	Ey kardeş, arzun bu ise, ben seni zorlamam; kalbin kırılmasın.
3709	kesildi sözüm sen esen edgü kal iligke bitig bir yüzüm kılma al	Başka bir diyeceğim kalmadı, sen sağ ve esen kal; hükümdara bir mektup ver, beni mahcup etme.
3710	bitig ıdtı ilig öz elgin bitip özüŋ barmasa sen bitig bir itip	Hükümdar kendi eli ile yazıp, mektup gönderdi; kendin gelmeyeceksen sen de ona bir mektup yaz.
3711	tutayın men emdi maŋa bir cevab sözüŋ sözleyük öz tilin ülgülep	Söylediğin sözleri ölçüp-tartarak, bana şimdi bir cevap ver; ben de ona göre hareket edeyim.
3712	tilin sözlegil hem bitigil bitig iligke yanayın ay bilge tetig	Hem ağızdan söyle, hem mektup yaz, ey zeki âlim; ben de hükümdarın yanına döneyim.