XLVIII. ÖĞDÜLMİŞ KAPIDAKİ HİZMETKÂRLAR İLE NASIL GEÇİNİLECEĞİNİ SÖYLER [ÖGDÜLMİŞ KAPUGDAKI ER AT BİRLE NEGÜ TEG TİRİLGÜSİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
4165	yanut birdi ögdülmiş aydı bu ma kereklig turur ay kadaş aysama	Öğdülmiş cevap verdi: — Ey kardeş buda çok mühim ve üzerinde durulacak bir meseledir — dedi —
4166	munı ma sanga emdi ögretgü ol negü teg yorıgu anı bilgü ol	Bunu da şimdi sana anlatmalıyım; bu hususta nasıl hareket edileceğini bilmen lâzımdır.
4167	tiriglik olarnıng bile ol kadaş kayusın kadaş tut kayusın adaş	Ey kardeş, hayat onlar ile geçer; onlardan kimini kardeş ve kimini de kendine dost edinmelisin.
4168	kapugdakı birle yaraşgu kerek katılgu kelişgü barışgu kerek	Kapıdaki insanlar ile iyice anlaşmalı, onlar ile karışmalı ve onlara gidip-gelmelidir.
4169	kapugdakı birle yaraşmasa uz tiriglik tatımaz aya edgü öz	Kapıdakiler ile iyice anlaşmazsan, ey iyi insan, hayatın zevkini tadamazsın.
4170	negü tir eşitgil tapug kılguçı törü birle başlap kapug tüzgüçi	Hizmet eden ve töreye göre kapı işleri tanzim eden insan ne der, dinle.
4171	yakınlık tilese özüng beg bile kapugdakı birle yakınlık tile	Sen beye yakın olmak istersen, kapıdakiler ile yakınlık te'sis etmeğe çalış.
4172	ulugluk tapayın tise sen özün er at birle yakşı yorı ay tüzün	Sen büyüklük bulmak istersen, hizmetkârlara iyi muamele et, ey halim insan.
4173	neçe me yakın tutsa begler' sini yaraşgıl er at birle turgıl köni	Beyler seni ne kadar yakın tutarlarsa-tutsunlar, hizmetkârlar ile iyi münâsebet kur ve onlara karşı dürüst ol.
4174	tükel üç kutu ol kapugda kişi bularmrïg bile ol tiriglik işi	Kapıdaki insanlar tam üç sınıftır ve hayat işi bunlar ile görülür.
4175	bularda biri özde ulgung turur ulugka tapmsa özüng kut bulur	Bunlardan biri senin büyüklerindir; büyüğe hizmet edersen, sen de saadete erersin.
4176	ulugla olarnı agırla sözin sini edgü tutgay yarutgay yüzin	Onları büyük bil, sözlerine hürmet et; onlar da sana güler yüz ile iyi muamele ederler.
4177	idi yakşı aymış biliglig bügü bügüler sözini ucuz tutmagu	Bilgili hakîm çok güzel söylemiş; hakimlerin sözüne itibâr etmek gerekir.
4178	kiçigke ulugluk ulugdın kelir ulugka tapınsa kiçig kut alır	Küçüğe büyüklük büyükten gelir; büyüğe hizmet ederse, küçük saadete ulaşır.
4179	uluglar sözin tut yumuş kıl yügür ulug sözi tutsa tileklce tegir	Büyüklerin sözünü dinle, hizmetlerine koş; büyüklerin sözünü tutan, arzusuna erişir.
4180	uluglar kut ol kör tilese kutug tapıngıl tapugka turur kut tutug	Büyükler ikbâldir; ikbâle kavuşmak istersen, hizmet et; ikbâl için rehin olarak hizmet vermelidir.
4181	takı bir sanga teng tuş ol ay kadaş yıratsa yagı ol yagutsa adaş	Ey kardeş, bir de sana denk ve akran olanlar vardır; onları kendinden uzaklaştırırsan, sana düşman, yaklaştırırsan, dost olurlar.
4182	işing hem tuşung bu katılgu kişi yanutka yanut kıl işinde tuşı	Derece itibârı ile sana denk olan bu insanlar aralarına karışacağın kimselerdir; onların hareket ve muamelelerine karşılık, sen de aynı muameleyi göster.
4183	takı bir seningde basa ol kiçig bularnıng bile ol açıg ya süçig	Biri de senden sonra gelen küçüklerdir; hayatın acı ve tatlı anları bunlar ile birlikte duyulur.
4184	basıtma katıglan kiçigke özüng tilin oynamagıl tıda tut sözüng	Gayret et, küçüklerin sana tahakküme kalkışmalarına meydan verme; onlarla ağız şakası yapma, diline hâkim ol.
4185	tapug kılsa bir neng yazuk kılsa ur yava ıdma boşlag işin aytu tur	Bunlar hizmet ederken, her hangi bir şeyde yanlışlık yaparlarsa, cezalandır; onları başı-boş bırakma, işlerini dâima murakabe et.
4186	adaş koldaş erdeş kalın tut katıl kalın bolsa koldaş öger tegme til	Çok dost, ahbap ve arkadaş edinmeğe çalış ve onlar ile sık-sık görüş; ahbapların çok olursa, her kes seni medh eder.
4187	yagı kılma özke kişig bilmedi yaglıg kişiler sevinç bulmadı	İnsanları bilmeyerek kendine düşman etme; düşmanı olan insanlar sevinç yüzü görmezler.
4188	neçe az yagı erse yası telim yagıda asıg bar tip aymaz tilim	Düşman ne kadar az olursa-olsun, zararı çoktur; düşmanda fayda olduğunu söylemeğe dilim varmaz.
4189	negü tir eşitgil ay köngli odug yagı yası tegrüp tokımış yodug	Ey uyanık gönüllü insan, dinle, düşman yüzünden ziyan görmüş olan insan ne der.
4190	bir ök erse düşman ming ol yaslıkı mingin dostung erse bir ol azlıkı	Düşman biricik de olsa, onun zararı bindir; binlerce dostun olsa bile, dâima bir tanesi eksiktir.
4191	kişi düşmanındın asıg kılmadı kalı kıldı erse özi uzlukı	insan düşmanından fayda görmemiştir; eğer görmüş ise, bu ancak kendi mahareti sayesinde olmuştur.
4192	negü teg kılınsa sanga koldaşıng sen andag kıhngıl sevinsü işing	Arkadaşın sana nasıl muamele ederse, sen de ona öyle muamele et, sevinsin.
4193	özüngke tentesi tutungıl adaş tengeşlig tengeşi bile ol tudaş	Kendine denk olan kimseyi ahbap edin; insan ancak kendisine denk olan ile hem-renk olabilir.
4194	isiz iş tutunma yırak tur teze isiz iş azıtur sini yol öze	Kötüyü arkadaş edinme, ondan uzak dur, kaç; kötü arkadaş seni yolundan şaşırtır.
4195	özüng edgü atlıg bolayın tise isizke katılma katıglan usa	Sen iyi nâm kazanmak istersen, elinden geldiği kadar, kötüler ile düşüp-kalkmamağa gayret et.
4196	kamug neneni kördüm öz ügrün yorır kişi yılkı kuş kurt öz ügrin bilir	Nereye baktım ise, her mahlûkun kendi hem-cinsi ile gezdiğini gördüm; insan, hayvan, kuş-kurt hem-cinsini bilir.
4197	negü tir eşitgil ay ilci başı sınap edgü isiz keçürmiş yaşı	iyi ve kötüyü tecrübe ile hayatını geçirmiş olan büyük hükümdar ne der, dinle.
4198	sıgırçuknı kördüm uçar kak ara tengin baktım erse ikigü kara	Sığırcığı gördüm, kaklar arasında uçar; arkadaşlarına bakınca, gördüm ki, ikisi de karadır.
4199	kuguka katılmaz körü tur yugak kara kuş örüng kuş bile ked yırak	Dikkat edersen, yugak kuğuya katılmaz; ak-kuş ile kara-kuş birbirinden çok uzaktır.
4200	uçar kuş işin bildi tuttı ügür kişi sen katılgu kişingni ödür	Uçar kuş bile eşini bilir ve sürüsünü bulur; sen insansın, içine karışacağın adamları seç.
4201	iki türlüg ol bu yakınlık işi bu iki üçün dost tutar ol kişi	Yakınlıktan aranılan şey iki türlü olur; bu iki şey için insan dost edinir.
4202	biregü tutar iş kişig tengrilik bu işlik içinde yok ol egrilik	Biri, her türlü menfaat dışında, ilâhî bir sevgi ile arkadaş edinir; bu arkadaşlık içinde sadakatsizlik hâtıra gelmez.
4203	takı bir tutar iş öz asgı üçün bu işlik tüpükmez bolur ol küçüo	Biri de kendi menfaati için arkadaş edinir; bu arkadaşlık zorakidir ve hiç bir vakit esaslı olmaz.
4204	kalı tengrilik iş tutunsa özüng yükin yüd açıg kılma tügme yüzüng	Eğer sen menfaatsiz ve ilâhî bir sevgi ile arkadaş edinmek istersen, onun yükünü yüklen, hiç bir vakit yüzünü ekşitme ve kaşlarını çatma.
4205	munıng asgı munda tileme serin bu asgıng bayat birge anda yarın	Bunun faydasını burada arama, sabırlı ol; bunun ecrini yarın orada Tanrı verecektir.
4206	apang dünya asgı üçün erse iş bu işke katılma katılsa seşiş	Eğer dostluk dünya menfaati için ise, onlar ile arkadaşlık etme; eğer etmiş isen, ayrıl.
4207	negü tir eşitgil adaş tutmış er adaş asgı yası sınap bilmiş er	Dost edinmiş olan ve dostluğun fayda ve zararlarını tecrübe ile bilen insan ne der, dinle.
4208	adaşıg asıg yas içinde sına bu yirde adak tikse bek tut sene	Dostu menfaat ve zarar içinde tecrübe et; eğer o bu hâllerde de dostluğuna devam ederse, ona sıkı yapış.
4209	adaş köngli bilmek tilese özüng buşurgıl sözün sen yime tüg yüzüng	Dostun içini öğrenmek istersen, sen onu sözle hiddetlendir ve ona kaşlarını çat.
4210	sever sevmezin sen bileyin tise sevügrek nengin kol ukulgay basa	Seni sevip-sevmediğini anlamak istersen, ondan çok sevdiği bir şeyini iste, derhâl anlaşılır.
4211	kaşın tügmese ol bu iki yirig bu can birle tüz tutgu uş bu erig	Eğer bunların her ikisinde de infial göstermezse, bu insanı canın gibi aziz tut.
4212	ozunçı kişike katılma yıra ozunçı tilinde küyer ot köre	Müfterilere katılma, onlardan uzak dur; müfterinin dilinde yanar ateş vardır.
4213	ozundın kopar ol ajun bulgakı ozunçı başın kes ay ersig akı	Dünya karışıklığı iftiradan kopar; ey merd cömert, müfterinin başını kes.
4214	yana umduçı birle bolma yaguk siziksiz sanga bu yagı bolgay ok	Bir de menfaat-perest insana yakın durma; o sana, şüphesiz, düşman olacaktır.
4215	kalı umdusın bulsa ol umduçı atagay sini ol ini ya içi	Eğer menfaat-perest insan umduğunu bulursa, sana büyük veya küçük kardeş gibi muamele eder.
4216	kalı bulmasa ol evürgey yüzin togup körmedük teg yıratgay özin	Eğer bulamazsa, senden yüz çevirir, seni hiç görmemiş gibi davranır ve senden uzaklaşır.
4217	adaş koldaş erdeş tutun umdusuz ınangıl artlar sen tiril kadgusuz	Menfaat gözetmeyen dost, ahbap ve arkadaş edinmeğe çalış; onlara inan ve kaygısız yaşa.
4218	adaş koldaş erdeş sevinç kadguda tusulur kişike isiz edgüde	Dost, ahbap ve arkadaş sevinç ve kaygıda, iyi ve kötü zamanlarda insana faydalı olan kimselerdir.
4219	sevigli öküşrek tilese özüng tuz etmek yitürgil açuk tut yüzüng	Seni daha çok sevmelerini istersen, onlara tuz-ekmek yedir ve her vakit güler yüz göster.
4220	bu iki kılıkka isinür kişi isiz edgüde bu kılur öz işi	Bu iki hareket insanı kendine ısındırır; o da iyi ve kötü anlarda kendisinin üzerine düşen vazifeyi yapar.
4221	mungar mengzetü sözlemiş söz bilig bu söz işke tutgıl ay kılkı silig	Bilgi buna benzer bir söz söylemiştir; ey temiz tabiatli insan, sen buna göre hareket etmeğe çalış.
4222	tuz etmek yitürgil kişike küle yüzüngni yaruk tut süçig söz bile	İnsanlara güler yüz göster ve onlara tatlı sözle tuz-ekmek yedir.
4223	kişig kul kıliglı bu iki kılınç adın bulmadım men bulunsa tile	İnsanları kul yapan bu iki harekettir; ben başkasını bulamadım; varsa, sen bul.
4224	iki türlüg ol kör yime ol yagı yagı bolsa erke yadıldı agı	Düşman da iki türlü olur; bir insanın düşmanı olursa, kendisine tuzak kurulmuş demektir.
4225	biri tengrilik ol yagı boldaçı bu kafir yagılar yagı ol tuçı	Düşmanlardan biri din düşmanıdır; bu kâfir düşman her vakit düşmandır.
4226	takı bir yagılık asıg yas üçün bolur bu yagılık kılur er öcün	Bir de menfaat yüzünden düşmanlık olur; bu düşmanlığı insan intikam hissi ile yapar.
4227	yagılagu kafir yagısın katıg yulugla bu işke et öz kıl satıg	Kâfir düşmanla amansız mücâdele etmelidir; bu işe, gönüllü olarak, kendini feda et.
4228	asıg yas üçün bolsa emdi yagı angar kod ol asgıng yaraş ay agı	Sana bir kimse menfaat için düşman olursa, ey cömert, sen kendi menfaatinden vaz geç ve onunla barış.
4229	yagıka asıg kılsa boldı yaguk yagı yası kitgey kör asgı anuk	Düşmanın menfaati te'min edilirse, o sana yaklaşır; böylece onun zararı yerine, sana faydası dokunur.
4230	katıglan yagıngnı yakın kıl yaraş selamet tirilgil esen bolga baş	Düşmanını dost etmeğe gayret et; onunla barışarak, emniyet ve huzur içinde yaşa.
4231	yagıda asıg yok yetürgil bilig asıg bolmaz işke tegürme elig	Bir kimse ile düşman olmakta hiç bir fayda yoktur, bunu iyice bil; faydası olmayan işe el sürme.
4232	tapug öz kılın kılma özke yagı yagılıg kişike kopar ming çogı	Sen hizmette kusur etme, kendine düşman edinme; düşmanı olan kimsenin başı bin türlü derde girer.
4233	adaş tut kişide talusın kedin yavuz bolsa iş tuş ökünç yir kidin	iyi ve seçkin kimseleri ahbap edin; insanın eşi ve arkadaşı kötü olursa, sonunda peşiman olur.
4234	talu er tilese yakırı tutguka iki türlüg ol bu tilek bulguka	Yakınlık göstermek için seçkin bir kimse dilersen, bu arzuna iki türlü insanla erişebilirsin.
4235	biri aşh edgü kişi ödrümi bolunsa adaş tut ay er ködrümi	Biri aslında-esâsında iyi ve insanların seçkini olan bir kimsedir; bulursan, onu arkadaş edin, ey olgun insan.
4236	takı bir sakınuk bayatıg bilir kişi ol kişilik munıngdın kelir	Biri takva sahibi ve Tanrıyı bilen kimsedir; her türlü insanlık ondan gelir.
4237	yakınlık bu iki kişi birle tut bulardın sanga teggey edgü yanut	Bu iki türlü insana yakınlık gösterir; bunlar senin dostluğuna dâima iyilik ile mukabele ederler.
4238	isizke çavıkmış kişidin yıra bu yanglıg kişiler kılınçı kara	Kötülükleri ile şöhret bulan kimselerden uzak dur; böyle kimseler kara huylu insanlardır.
4239	karaka yaguma ay kılkı örüng örüngke kara terk yukar ol körüng	Ey ak-pâk tabiatlı insan, sen karaya yaklaşma; dikkat et, beyaza siyah çabuk bulaşır.
4240	ne edgü bilig birdi bilge öge biliglig okısa sakınga öge	Alim müşavir ne güzel bilgi vermiş; bilgili bunu okursa, düşünür ve daha ihtiyatlı olur.
4241	isizke katılma ay edgü kişi isiz bolga kılkıng ol isiz tuşı	Ey iyi insan, kötüye katılma; o kötünün tabiati gibi, seninki de kötü olur.
4242	yavuzka yaguma ay ödrüm talu yavuz bolga atıng irilgey tolu	Ey seçkin, güzide insan, kötüye yaklaşma; adın kötü olur ve saadetine halel gelir.
4243	yaragsız kişike yorıma yaka yaragsız sanga kelge tutga yaka	Münasebetsiz kimselere yakın gitme; yoksa onlar da sana gelir ve yakanı bırakmazlar.
4244	öküş kördüm edgü atanmış kişi isizke katıldı buzuldı işi	İyi nâm ile tanınmış bir çok kimseleri gördüm; kötü insanlar ile karışınca, işleri bozuldu.
4245	telim kördüm edgüg isiz iş üçün yodugka ilindi yokadtı küçün	Kötü arkadaş yüzünden zarar gören ve zorla adı-sanı silinip-giden iyiler çok gördüm.
4246	bu begler evi atı karşı turur bu karşı içindeki karşı turur	Bu beyler evine saray ( karşı ) derler; bu saray içindekiler her vakit birbirlerine karşı gelirler.
4247	tepizlik bolur bu kapugda öküş tepiz kayda erse tütüş ol uruş	Bu saray kapısında birbirini çekememek çok olur; nerede çekememek olursa, orada kavga eksik olmaz.
4248	seningde ulugung sini tepsegey ucuz bolga özüng ökünçler yigey	Senden büyükler seni çekemezler; sen de itibardan düşer ve peşiman olursun.
4249	yime tepsegey kör sanga teng tuşung körülmege edgüng tünergey kününg	Seninle müsâvî derecede olanlar da seni çekemezler; yapmış olduğun iyilikler görülmez ve günün geceye döner.
4250	seningde kiçiging sanga tapsula tilemegey edgürtg tepizlik bile	Senden küçükler sana haset ederler; çekememezlik yüzünden, senin iyiliğini istemezler.
4251	bu yanglıg üçün karşı karşı bolur ikigün karışsa birisi ölür	Böyle olduğu için saraydaki insanlar birbirine karşı olurlar; bunlardan ikisi birbirlerine karşı gelirse, biri ölür.
4252	katıglan sen emdi ay könglüm küni kişig tepsemegil yorıgıl köni	Ey gönülümün güneşi, sen şimdi insanlara karşı hasûd olmamağa ve doğruluktan ayrılmamağa çalış.
4253	tepizlik ig ol bir otatgu uzun yimişi anı yir sızar bu özün	Çekememek bir hastalıktır ve uzun bir tedaviye muhtacdır; onun yediği kendisini yer ve o kendi kendisini eritir.
4254	bayat hüki ol barça edgü isiz bayat birse tepsep tıdumaz tepiz	iyilik ve kötülük hep Tanrı hükmüdür; Tanrı verirse, çekemeyen insan hased ile ona mâni olamaz.
4255	negü asgı ötrü kişig tepsemek kişig tepsegüçi songı iglemek	Böyle olunca, insanları çekememenin ne faydası var; insanları çekemeyen kimsenin sonu hastalıktır.
4256	ugınça kamugka özüng edgü kıl sanga edgü bolgay sizik tutmagıl	Gücün yettiği kadar her kese iyilik et; hiç şüphe etme, sana bundan ancak iyilik gelir.
4257	sevinç bolsa kimke özüng sevnü bir sakınç kadgu tegse yime saknu bir	Birinin sevinci varsa, buna sen de sevin; o keder ve kaygıya düşerse, sen de kederlen.
4258	atıng edgü bolgay sini sevgeler sanga katlayın tip tözü ivgeler	Böylece adın iyi olur; insanlar da seni severler ve her kes seninle dost olmağa can atar.
4259	yagı kılma özke katıglan kadaş neçe tutgıl emdi kadaş ya adaş	Kardeşim, ne kadar çok kardeş veya dost edinirsen-edin, yalnız kendine düşman edinmemeğe gayret et.
4260	kalı bolsa emdi sanga bir yagı usal bolmagıl sen anuk tut agı	Eğer sana biri düşman olursa, gafil olma; sen de ona karşı ağını hazır tut.
4261	negü tir eşitgil yagılamış er yagısı özele elig bulmış er	Düşmanla çarpışmış ve düşmanını alt etmiş olan insan ne der, dinle.
4262	usanma yagıka yakın turma kit yagıg sen usandur anı torka yit	Gâfil olma, düşmana yakın durma, uzaklaş; düşmanı sen gafil avla ve onu tuzağa düşürmeğe bak.
4263	sınama yagıg sen bedük bil ulug tayaklık yagıka temür kalkan it	Düşmanı deneme, sen onu büyük ve kuvvetli bil; elinde sopa olan düşmana karşı sen demir kalkan hazırla.
4264	bu iş tuş yükin yüd sıma könglini sözümni unıtma küdezgil munı	Eş ve arkadaşlarının yükünü yüklen, gönüllerini kırma; sözünü unutma, bunu dâima göz önünde tut.
4265	yagı bolsa işing önger canınga ya tirmiş yumıtmış anuk malınga	Eğer arkadaşın sana düşman olursa, o senin canına yahut toplayıp biriktirdiğin malına kasd eder.
4266	içileni taşıtanı adaşıng bilir bu iç taş biligli kişi neng alır	Arkadaşın senin içini-dışını bilir; bu içi-dışı bilen insan senden bir çok şeyler koparır.
4267	tilese nengingke tegürgey elig tilese canıngka yitürgey yilig	O isterse, senin malına el uzatır; isterse, canını ilik ile besler.
4268	özüngni negü teg küdezse özürlg işingni anı teg küdez kes sözüng	Sen kendini nasıl gözetirsen, arkadaşını da öyle gözet; sözü uzatma.
4269	adaş tutmak asan küdezmeki sarp yagı bolmak asan yaraşmakı sarp	Dost edinmek kolay, fakat dostluğu muhafaza etmek güç; düşman olmak kolay, fakat barışmak güçtür.
4270	yagıng boldı erse et öz can küdez yagılıg kişiler kutulmakı az	Düşmanın varsa, canını ve tenini koru; düşmanı olan insanların kurtulması güçtür.
4271	iki türlüg erke katılma yıra katıldıngmu bulgak kopurgay köre	Şu iki türlü kimse ile münâsebette bulunma, onlardan uzak dur; eğer onlara karışırsan, bakarsın, karışıklık çıkarırlar.
4272	birisi ozunçı yorıgag kılguçı biri iki yüzlüg kişi umduçı	Biri müfteridir, gammazlık eden adamdır; biri iki yüzlü, menfaatperest kimsedir.
4273	yime tutma borçı kişig sen adaş vefa kılmagay ol köngül kılga baş	Bir de içkiye düşkün kimseyi kendine arkadaş edinme; o sana vefa göstermez, ancak kalbini kırar.
4274	öz asgı tiler dostka birme köngül asıg bulmasa boldı düşman töngül	Yalnız kendi menfaatini gözeten dosta gönül bağlama; fayda görmezse, sana düşman olur; ondan vaz geç.
4275	yakınlık kılu tursu tise özün bolup koltgu kolma bolu bir sözün	İnsanların sana her vakit yakınlık göstermelerini istersen, onlardan hiç bir istekte bulunma ve onların suyuna git.
4176	sevincin tiriglik bulayın tise kişig tepsemegil kalıglan usa	Hayatını sevinç içinde geçirmek istersen, mümkünse, insanlara hased etmemeğe gayret et.
4277	yagıg kul kılayın tise sen tükel töküp id sav altun sunup tut sakal	Düşmanlarını kendine râm etmek istersen, saf altın dök ve onların sakalını eline al.
4278	yakınıg yıratmak tilese özüng negü kolsa birme irig tut sözüng	Yanındakini kendinden uzaklaştırmak istersen, ona istediğini verme ve onunla bir az kaba konuş.
4279	tiriglik uzunın tiler erse sen akı bol tuz etmek yitür usa sen	Eğer uzun ömür dilersen, cömert ol; başkalarından mümkün mertebe tuz-ekmeği esirgeme.
4280	kamugka sevitmek tilese özüng köngül til biriktür süçig tut sözüng	Kendini her kese sevdirmek istersen, sözün ve fikrin birbirine uygun ve dilin tatlı olsun.
4281	agırlık bulayın tise sen özün agırla kişig sen ay kılkı tüzün	Sen kendine hürmet edilmesini istersen, başkalarına hürmet et, ey yumuşak huylu insan.
4281	tükel bay bolayın tise belgülüg barınga tapı bol kötürdüng ülüg	Her bakımdan tam zengin olmak istersen, kanaatkar ol; böylece kendi nasibini elde etmiş olursun.
4283	kişi tutçı ögmek tilese özüng kılınç edgü tutgıl yaruk tut yüzüng	İnsanların seni her vakit eğmelerini istersen, onlara karşı iyi ol ve güler yüzle muamele et.
4284	bu yanglıg bolur ol kişi aslısı kişike kişilik kişi belgüsi	Asıl insan böyle olur; insana karşı insanlık göstermek insanlık şiarıdır.
4285	kişi aslı bilmek tilese özüng kılınçında körgil açılgay sözüng	Bir kimsenin aslını öğrenmek istersen, onun hareketine bak, hemen anlaşılır.
4286	idi yakşı aymış bu beyt ayguçı sözin ma’ni birle tanuk kılguçı	Şu beyti söyleyen, sözü ve mânasını birbirine şahit gösteren insan çok güzel söylemiş.
4287	kişi aslı bilmek tilese açuk köngül til kılınçı bu işke tanuk	İnsanın aslını açık olarak bilmek istersen, dikkat et, onun düşüncesi, sözü ve hareketi buna şahittir.
4188	kılınç edgü bolsa köngül til köni tüpi aşhnga bu tanuk ol anuk	Hareketi iyi, düşüncesi ve sözü doğru ise, bu onun aslına esâsına derhâl şehâdet eder.
4289	otunka katılma ay aşh arıg yüzüngnüng suvın iltge sindin arıg	Adî kimselere katılma, ey temiz asıllı insan, onlar sende hiç yüz suyu bırakmazlar.
4290	negü tir eşitgil törülüg kişi otundın yıramış ukuşlug başı	Kendisini bu nevi âdî ve küstah kimselerden uzak tutan, akıl ye terbiye bakımından ileri gelen insan ne der, dinle.
4291	otunka katılma silig bol amul tütüş aşh barça otundın ogul	Küstah kimselere katılma, temiz ve halım ol; ey oğul, bütün kavgalara bu küstahlar sebep olurlar.
4297	buşı birle bolma yime ked yakın kalı buşsa buzgay yakınlık hakın	Bir de celalli kimse ile pek yakın olma; eğer hiddetlenirse, yakınlık hakkını ayak altına alır.
4293	köngül sırrı açma sözüng tegmeke kalı açtıng erse özüng emgeke	Gönül sırrını ve sözünü her kese açma; eğer açarsan, kendin zahmete düşersin.
4294	yakınlık tilese tuçı üstigü kötürgil tamarnı tirilgil bügü	Dâima artan bir yakınlık görmek istersen, tamahkârlığı ortadan kaldır; ona her yerde manî ol.
4295	kalı kolsa sen tutçı mengzing kızıl köni bol kutuldung sen incin tiril	Eğer yüzünün dâima gülmesini istersen, doğru ol; endişesiz ve huzur içinde yaşa.
4296	uzunluk tilese özüng hem sözüng elig kısga tutgıl kutuldı özüng	Hem kendinin hem sözünün nüfuzunu kırmamak istersen, her işe müdâhale etme; bu suretle onu te'min etmiş olursun.
4297	yüzüng tutçı suvlug tutayın tise tilin sözleme sözni yalgan usa	Her vakit şeref ve itibarını muhafaza etmek istersen, ağzından yalan söz çıkarmamağa gayret et.
4298	kayu yirde devlet kötürse başı bolu bir angar sen ay edgü kişi	Nerede ikbâl başını yükseltirse, ey iyi insan, sen derhâl onun suyuna git.
4299	öçeşme bu devlet bile sen yaraş yaraşmazsa devlet agu kılga aş	Sen ikbâl ile mücâdeleye kalkma, onunla anlaş; anlaşamazsan, o sana yediğin yemeği zehir eder.
4300	kalı kolsa sen söz yorık bolgusın ayıttukta sözle köni bolsu çın	Eğer sözünün dâima nafiz ve müessir olmasını istiyorsan, sordukları vakit söyle ve sözün doğru, dürüst olsun.
4301	kurug sözleme sen kişig songdama uşak söz ederme yime kikneme	Boş söz konuşma, insanları çekiştirme; dedi-koduya uyma ve kendin de dedi-kodu yaparak, fitne uyandırma.
4302	tüpi yil turur söz köngül agrıtur köngül agrısa er sini yavrıtur	Söz her şeyi alt-üst eden bir rüzgârdır, kalbi sızlatır; kalbi sızlayan kimse seni mahvedebilir.
4303	özüngde ulugka tilin özneme cevab kılgu yirde irig sözleme	Kendinden büyüklerin sözüne karşı gelme; cevap vermek icap ettiği zaman, kaba söz söyleme.
4304	ulugug agırla küdez hürmeti ulugluk sanga kelgey yukgay kutı	Büyüklere saygı göster, hürmette kusur etme; böylece sen de yükselirsin, onların saadeti sana da bulaşır.
4305	sanga terig tuşurtg birle iltiş barış katılgıl karılgıl alış hem biriş	Sen kendi akranlarını sık-sık ziyaret et; onlara katıl ve onlar ile münâsebetini kesme.
4306	agırla sini ol agırlasa çın ucuzla uçuzlasa barma yakın	Sana gerçekten hürmet gösterenlere sen de hürmet et; saygısızları sen de sayma ve onlara yakın durma.
4307	negü teg kılınsa sen andag kılın süçig sözlese söz süçig bol tilin	Onlar nasıl hareket ederlerse, sen de öyle yap; tatlı söz söyleyenlere sen de tatlı dil ile mukabele et.
4308	kamug edgüke bol sen edgü kişi isizke isiz bol ol isiz tuşı	İyilere karşı dâima iyi insan ol; kötülere karşı da, kötülükleri derecesinde, kötü ol.
4309	idi yakşı aymış törü bilmiş er törü öngdi birle budun tüzmiş er	Töreyi bilen, töre ve kanun ile halkı idare eden insan çok iyi söylemiş.
4310	sini siz tiseler anı siz tigil takı anda yigrek yanut sözlegil	Sana "siz" diyenlere sen de "siz" tâbirini kullan; mukabelede dâima karşındakinden daha nâzik davran.
4311	kaya yangkusındın kodı bolmagıl sini sen tiseler anı senlegil	Kaya yankısından daha aşağı kalma; sana "sen" diyenleri sen de senle.
4312	bu yanglıg bolur kör er at şuhbeti katılmak tilese emi bu otı	Hizmetkârlar ile münâsebet böyle olur; onlar arasında yaşamak istersen, devası ve çâresi budur.
4313	ayu birdim emdi eşitti özüng köngülke alıngıl uzatma sözüng	İşte ben söyledim, sen dinledin; bunlar hatırında bulunsun; işte bu kadar.
	ODGURMIŞ SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
4314	yanut birdi odgurmış aydı bu söz eşittim men emdi aya köngli tüz	Odgurmış cevap verdi ve:— Bu sözleri dinledim, ey temiz kalpli insan — dedi —
4315	munıngda adın ma takı bar sözüm anı ma ayu bir ay körklüg yüzüm	Bundan başka bir sözüm daha var; ey güzel yüzlüm, onu da bana söyleyiver.
4316	bu kün bu özüm kend uluşka kirip katılgu karılgu budunka yorıp	Bugün kendim kasaba ve şehre gidersem, halk arasına karışmak ve onlar ile birlikte yaşamak icap eder.
4317	negü teg yorıgu olarnıng bile munı ma ayu bir manga söz ula	Onlar ile nasıl bir münâsebet kurmalıyım; söz açılmışken, bunu da bana anlat.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
4318	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz kereklig erür çın aya kılkı tüz	Öğdülmiş cevap verdi:— Bu söz, ey temiz kalpli insan, gerçekten lüzumlu bir sözdür — dedi —
4319	kerek bolgu sözni ayıttıng manga ayayın eşitgil munı men sanga	İleride sana lüzumlu olacak bir meseleyi bana sordun; dinle, ben şimdi sana söyleyeyim.