LXXXI. ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E NASÎHAT ETTİĞİNİ SÖYLER [ODGURMIŞ ÖGDÜLMİŞKE PEND BİRMİŞİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6087	sözüm bu usal bolmagıl ay kadaş isizke tiriglik yava kılma yaş	Sözüm şudur: Ey kardeş, gâfil olma, hayatı ve ömrü fenalıkla boşuna geçirme.
6088	köni bol yitürme könilik yolın bu yol iltge arzu tilekke biün	Dürüst ol, doğruluk yolundan ayrılma; bil ki, insanı dilek ve arzularına bu yol ulaştırır.
6089	bagırsak bolun barça tınlıg öze tapug kıl bayatka köngül til tüze	Her mahlûka karşı merhametli ol, gönülün ile dilini bir ederek, Tanrıya ihlâsla ibâdet kıl.
6090	sakınç kısga tutgıl tapug kıl uzun iverde amul bol buşarda tüzün	Dünya düşüncesini kısa tut, ibâdeti uzun; acele ederken, sakin ve hiddetlenirken de, halîm ol.
6091	ölümüg unıtma itiging kılın özüngni unıtma tüp aşlıng bilin	Ölümü unutma, bunun hazırlığını gör; kendini unutma, aslını ve menşeini bil.
6092	karagurma dünyaka sukluk kılıp kalır bu barır sen ökünçün ulıp	Dünyaya tamah ederek, ruhunu karartma; dünya kalır, fakat sen peşimanlık ile inleyerek gidersin.
6093	bayat hükmi tapla negü kelse yüd budunka asıg kıl bolu birse öd	Tanrı hükmüne razı ol; ne gelirse, ona tahammül et; sırası geldikçe, halka faydalı ol.
6094	köni sözle kavling tükel kıl bütün bolur kavli yalgan kişiler otun	Doğru söyle, sözün dürüst ve tam olsun; sözü yalan kimseler küstah olur.
6095	küler yüz isig söz kılınç edgü tut bolu birge ödlek kelü birge kut	Güler yüzlü, tatlı sözlü ol ve iyi hareket et; böylece devir döner ve sana saadet geliverir.
6096	akı bolgıl alçak tuz etmek yitür kişi caybi açma sen örtüp yitür	Cömert ve alçak gönüllü ol, tuz-ekmek yedir; başkalarının aybını görme, ört ve yok farzet.
6097	hava basgıl övkeng kelir erse yıg et öz egri yolka barır erse yıg	Arzularına hâkim ol; öfkelenirsen, kendini tut; nefsin eğri yola saparsa, ona mâni ol.
6093	özüng asgı kolma budun asgı kol yüdürme yük ilke özüng yükçi bol	Kendi menfaatini düşünme, halkın menfaatini düşün; halka yük yükleme, yükü kendin taşı.
6099	tavar neng barın kıl özüngke yulug budunug sevindür ay bilgi ulug	Malını, mülkünü, neyin varsa, günahlarının kefareti olarak dağıt; halkı sevindir, ey derin bilgili insan.
6100	kişi ödrümi kör kişini yular sevüg can yuluglap sevincin tiler	İnsanların seçkini insanları kurtarır; onların sevinci uğrunda kendi sevgili canını fedâ eder.
6101	idi yakşı aymış kör ödrüm talu biliglig ukuşlug mengesi tolu	Yüksek, seçkin, bilgili, akıllı ve çok iyi düşünen insan pek güzel söylemiştir.
6102	asıglıg kişi ol kişi ödrümi bagırsak kişi ol budun ködrümi	insanların seçkini faydalı olan insandır; halk nazarında muteber kimse, merhametli olan insandır.
6103	kişilik atı kör iki neng turur bagırsak biri bir akı neng birür	insanlık adını taşıyabilmek için, iki şey lâzımdır; biri merhametli olmak, biri de cömert olup, mal dağıtmaktır.
6104	takı munda yigrek ayur kör ukuş ukuş yolı tutsa asıglar öküş	Bak, akıl bundan daha güzel söyler; aklın yolunu tutmanın faydası çoktur.
6105	akı tip ayurlar kayu ol akı akı can yuluglap öter er hakı	Cömert derler, cömert kimdir; cömert canını feda ederek, insanın hakkını veren insandır.
6106	akılık ol ermez üleşe kümüş akı canı halkka kılur ol yuluş	Gümüş dağıtmak cömertlik değildir; cömert halk için canını feda eder.
6107	akıtsa akı er budunka tavar aka yıglu tirlür angar halk avar	Cömert insan halka malını akıtırsa, halk da koşarak, onun etrafında toplanır.
6108	iki neng turur dünya atı çavı biri neng tavar ol biri yüz suvı	Dünyada şân ve şöhret iki şey ile kaimdir; biri mal, mülk sahibi, biri şerefli olmaktır.
6109	bu iki bulup ming yaşasa tükel ölüm tutsa ahır adın bolgu hal	Bu iki şeyi bulup, insan tam bin yıl yaşasa bile, sonunda ölüm gelince, durum değişir.
6110	kara tapsa begler bedüyür kopar üzengü bar erse çigen berk kapar	Halk vazifesini yaparsa, beyler büyür, yükselir; üzengi varsa, insan yuları kuvvetli tutar.
6111	bu ol dünya devlet karanıng kurı bulunmaz bulunsa bolur beg karı	Dünyanın, devletin ve halkın ahvâli budur; bunlar bulunmaz; bulununca da bey artık ihtiyarlamış olur.
6112	özüng köçgü atıng sening köçkün ol köçütçi ölüm kelgü ahır kün ol	Sen göçeceksin, senin adın geçecektir; son gününde seni göçüren ölüm gelecektir.
6113	köçügli kişi itmez ordu saray yorıglı kişi yolda kalmaz yıl ay	Göçecek olan kimse köşk ve saray yapmaz; gezgin kimse yolda aylar ve yıllarca kalmaz.
6114	özüngni yol ötgen; akın ay kadaş sevinç kılma artuk yazuk tutma kaş	Ey kardeş, kendini bu yolu geçmiş bil; bu dünyada fazla sevinip gülme.
6115	keçigli turur bu ajun kalgusuz ölügli turur öz küni belgüsüz	Bu dünya kalmaz geçicidir; insan ölecektir, bunun günü belli olmaz.
6116	anunmış turur bu ölüm tarmakı usanıp yorırda iler karmakı	Ölümün pençesi hazırlanmıştır; gaflet içinde yürürken, onun çengeli insana saplanır.
6117	bu dünya aş ol bir bu aş yiglining atını sen ök ay satım yok mening	Bu dünya bir yemektir; bu yemeği yiyenin adını sen söyle, ona benim cesaretim yok.
6118	tilek arzu sürme havangnı yıgın kişig songdamagıl tiling; kıl agın	Heva ve arzu peşinde koşma, nefsine mâni ol; başkalarını çekiştirme, dilini tut.
6119	negü tir eşitgil ay köngli odug bu söz işke tutsa tokınmaz yodug	Gönülü uyanık insan ne der, dinle; bu söze göre hareket edersen, sana zarar gelmez.
6120	tilek arzu sürmek idi ked tatıg tatıg aytıgı bar yarınlık katıg	Heva ve arzu peşinde koşmak çok zevklidir; fakat bu zevk için yarın ağır bir şekilde hesap sorulacaktır.
6121	tatıgka tatıgsız süçigke açıg agışka iniş ol edizke batıg	Tatlıya karşı tatsız, lezzetliye karşı acı, çıkışa karşı iniş ve yüksekliğe karşı da derinlik vardır.
6122	tükel kız kılınçlıg turur bu ajun sini armasunı ay kılkı tüzün	Bu dünya tam bir kıza benzer; ey yumuşak huylu insan, o seni aldatmasın.
6123	telim yilke birdi sini teglerig keçürdi ilig teg telim beglerig	O senin gibi bir çok insanları yele verdi; hükümdar gibi bir çok beyleri gördü-geçirdi.
6124	köz açtı silerke bu birdi elig usal bolmagıl sen ay kılkı silig	Bugün size baktı ve el uzattı, gâfil olma, ey temiz yürekli insan.
6125	negü birdi erse yana algay ok neçe tirdi erse yana saçgay ok	Sana ne verdi ise, yine alacaktır; sende neler topladı ise, onları yine dağıtacaktır.
6126	neçe külse bir kün yana sıgtatur neçe itse evre buzar artatur	Ne kadar gülerse-gülsün, bir gün yine ağlatır; ne kadar düzeltirse düzeltsin, bir gün bozar, dağıtır.
6127	kılıkı cefa ol kılınçı otun yaruklukı azrak öküşi tütün	Onun tabiati cefâcı ve küstahtır; aydınlığı az, tozu ve dumanı daha çoktur.
6128	bezenür kişike özin körkitür köngül birding erse adak berkitür	Süslenir, insana kendini gösterir; gönül verirsen, senin elini-ayağını bağlar.
6129	şeker birle igdür birür kin agu yayıg kut kılınçı bu ol ay bügü	Şeker ile besler, sonunda zehir verir; ey hakîm, dönek saadet böyledir.
6130	negü tir eşitgil sakınuk başı sakıngıl ay devlet idisi kişi	Takva sahibi insan ne der, dinle; ey saadete eren kimse, bunu iyice düşün.
6131	kalır dünyaka birme saklan köngül cefaçı turur bu ay kılkı amul	Geriye bırakacağın bu dünyaya gönül verme, sakın; ey sakin tabiatlı insan, o cefa edicidir.
6132	idi yakşı aymış kör ödrüm talu biliglig ukuşlug hiredi tolu	Bak, yüksek, seçkin, bilgili ve çok akıllı insan ne kadar güzel söylemiş.
6133	yayıg kutka ilnip yangılma yorık inançsız turur kut kör evrer kılık	Dönek saadete kendini kaptırıp, yolunu şaşırma; saadete inanılmaz, bakarsın, değişiverir.
6134	kölike turur dünya devlet küni kölike bir ök yirde turmaz köni	Dünya ve saadet günleri bir gölgedir; gölge dâima aynı yerde ve aynı şekilde kalmaz.
6135	diningni agır tut bu dünyang ucuz agır kılga dining ay bilgi ögüz	Dinine kıymet ver, bu dünyaya değer verme; ey bilgisi deniz gibi olan insan, sana dinin kıymet kazandırır.
6136	erejke avınma sevinme sakın bayat yadı birle tapug kıl bakın	Rahata erdim diye, avunma ve sevinme, kendini tut; Tanrıya zikret ve ibâdetle meşgul ol.
6137	esürtmesü devlet sini ay kadaş adıldukta seksiz közüng tolga yaş	Ey kardeş, saadet seni sarhoş etmesin; ayılınca, hiç şüphe yok, gözün yaşla dolar.
6138	negü tir eşitgil bu budun begi sınap sözlemiş sözni yetlip ögi	Akıllı, anlayışlı ve sözünü tecrübeye dayanarak söyleyen bey ne der, dinle.
6139	kimi erse devlet esüıtse kelip yagız yirde yarlur yüreki ulıp	Saadet gelip, kimi sarhoş ederse, onun kara toprak altında inlemekten kalbi parçalanır.
6140	uluglukka esrüp kim ahsumlasa kara yir katında kıyın yir basa	Kim büyüklükten sarhoş olup, kendini kaybederse, sonunda kara toprak altında bunun cezasını çeker.
6141	yigitlik ya baylık bu kut esrüki süçig esrükinde beter ay beki	Gençlik, zenginlik veya bu saadet sarhoşluğu, ey kudretli insan, şarap sarhoşluğundan beterdir.
6142	esürse kalı borçı bornı içip udıp kopsa adlur usında keçip	Eğer içki içen şaraptan sarhoş olursa, uyuyunca bu sarhoşluk geçer ve kalkınca ayılmış olur.
6143	bu devlet esürtse adın adlumaz ölüm tutmagınça udır odnumaz	Saadetin sarhoş ettiği kimse ise, bir daha ayılamaz; ölüm yakalayıncaya kadar uyur, uyanmaz.
6144	atıng boldı kul kılma begler işi özüdg kullukı kıl ay edgü kişi	Adın kul oldu, sen beyler işi ile uğraşma; ey iyi insan, kendi kulluğun ile meşgul ol.
6145	telim kalgu ermez tiriglik küni uzun bargu ermez ulugluk üni	Hayat çok uzun sürecek değildir; büyüklük şöhreti pek uzaklara gidecek değildir.
6146	neçe ming yaşasa öz ölgü turur ulaşmış et özler üzülgü turur	Binlerce yıl yaşasa bile, insan nihayet bir gün ölecektir; vücudda birleşmiş olan azalar birbirlerinden ayrılacaktır.
6147	mungar mengzer emdi eşit bu sözüg köngülke alıngıl evürme yüzüg	Şimdi buna benzer şu sözü dinle, onu benimse ve küçümseme.
6148	tilek arzu nicmşt tükel yise sen tiriglik suvın sen bulup içse sen	Bütün arzularına ve dünya nimetlerine nail olsan, âb-ı hayatı bulup, ondan içsen,
6149	sunup tutsa elging eger kök közin başıng kökke tegse yana yirde sen	Elini uzatarak, gökteki yıldızları tutsan ve başın göğe değse bile, sonunda sen yine yerdesin.
6150	köni sözleyin söz sanga ay kadaş negü kizleyin men ay köngli tudaş	Ey kardeş, sana doğrusunu söyleyeyim; ey gönüldeş, senden niçin gizleyeyim.
6151	kalı sevmez öz kör bu dünya nengin tü nimet talu yüz kılınçm yangın	Bu dünya malını, türlü nimetini, güzel yüzlülerin nâz ve işvelerini insan nasıl sevmez.
6152	erej arzu nimet bu kodmak kamug yayıg dünya yaptı manga bu kapug	Rahat, arzu ve bu nimetlerin hepsini terk edince, dönek dünya bana bu kapıyı kapadı.
6153	bayattın yıratur bu dünya kişig tıdar kıldru ıdmaz bu edgü işig	Bu dünya insanı Tanrıdan uzaklaştırır; iyi işlere mâni olur ve yapılmasına meydan vermez.
6154	bu korkınç üçün bilge dünya kodup ajun tezginü yügrür emgek yüdüp	Bundan korktuğu için, arif dünyayı bırakıp, zahmeti tercih ederek, dünyayı dolaşır-durur.
6155	kayu tagda yügrür üngürde evi yimi ot köki içgü yagmur suvı	Biri dağda koşar, evi mağaradır; onun yediği ot kökü, içtiği yağmur suyudur.
6156	kayusı biyabanda yügrür kezip bayatka bu korku sakınçın sızıp	Biri Tanrıya karşı bu korku ve endişe ile, bitkin bir hâlde, çöllerde koşar.
6157	kayusı örüm kedti bügri uça kayu yir kezer bu közi yaş saça	Biri çullara bürünmüş, biri gözünden yaş dökerek, diyâr diyâr dolaşır.
6158	kayusı yimez aş özin sızgurur kayu tünle yatmaz adakın turur	Biri yemek yemez, kendini zayıflatır; biri gece yatmaz, ayakta durur.
6159	bu yanglıg yorırlar odunmış kişi udımış tururmız usayuk başı	Uyanmış insanlar böyle yaşarlar; gafillerin gafili biz ise, uykuya dalmışız.
6160	sen emdi küdezgil özüng ay kadaş sening boldı dünya özüng boldı baş	Ey kardeş, sen şimdi kendini koru; dünya senin oldu, sen baş oldun.
6161	hava bas ukuş birle nefs boynı sı bu ol er nişanı ukuş belgüsi	Heva ve arzularına hâkim ol, akıl ile nefsin boynunu kır; insanlık nişanı ve akıllılık alâmeti budur.
6162	bu iki bile er yokadur küçün mungar kim bulun bolsa emger öcün	Bu ikisi ile insan zorla kendini mahveder; kim bunların esiri olursa, onu iztıraba sürükler.
6163	munukı barır men bu kün adrılıp sening me yolung bu kel edgü kılıp	işte ben bugün ayrılıp gidiyorum; senin de yolun budur; iyilik yap da beni öyle takip et.
6164	isizke katılma kılınç edgü tut isiz iki ajun kılur özke yut	Kötülere katılma, her vakit iyi hareket et; kötü insan için, her iki dünya felâketler ile doludur.
6165	negü tir eşit köngli bışmış kişi ölümde oza işin itmiş kişi	Gönülü olgunlaşmış, ölmeden önce âhiret işini yoluna koymuş olan insan ne der, dinle.
6166	isizke yüreklig aya bugragu isiz kılma isiz yimi ol agu	Ey deve aygırı gibi, cesaretle kötülüğe koşan insan, kötülük etme, kötülüğü zehir besler.
6167	aya king yorıklıg budun öktemi ölüm yetgelir terk otı kıl emi	Ey insanlara geniş bir salâhiyetle hüküm eden kimse, ölüm yetişmek üzeredir, çabuk bir çâresine bak.
6168	aya men tigüçi mini sav mini ölümke anungıl yanur ked sini	Ey ben diyen insan, şu beni, beni bırak; ölüme hazırlan, o seni, seni diyor.
6169	aya aç közi suk bu dünya kulı ölüm suklanur kör sini tutgalı	Ey aç gözlü, tamahkâr, bu dünyanın kulu olan insan, ölüm seni tutmak için tamah ediyor.
6170	ayur ay kadaşım barır men mungun iki nengke artuk acır men bu kün	Odgurmış devam etti : — Ey kardeşim, keder içinde gidiyorum; bugün bilhassa şu iki şey için üzülüyorum.
6171	biri bir bayat tapgı mindin kalır ikinci idim yadı tilde barır	Biri Tanrıya ibâdet edemeyeceğim, ikincisi de dilim Tanrıyı zikredemeyecektir.
6172	bu kün ya yarın tut yumulsa bu köz silerning duaka bolur munglug öz	Bugün veya yarın bu göz kapanınca, ben de sizin duanıza muhtaç olacağım.
6173	du’ada unıtma mini ay kadaş meningde kidin sen kelir sen ulaş	Ey kardeş, duada beni unutma; benden sonra sen geleceksin, yanaş.
6174	munukı körür sen mening halimi sanga bolsu ibret otı kıl emi	Benim hâlimi işte görüyorsun, bu sana ibret olsun; buna göre bir çâre ve tedbir al.
6175	ölüm keldi iltür barır men mungun sanga kelge minde basa sen anun	Ölüm geldi, götürüyor, ben keder içinde gidiyorum; benden sonra sana gelecektir, sen hazırlıklı bulun.
6176	bu kün adrilur men mungun öz barır kavuşgum kaçan erki tengri bilir	Bugün ben üzüntü içinde ayrılıp gidiyorum; bir daha ne zaman kavuşacağımızı ancak Tanrı bilir.
6177	negü tir eşitgil ölügli kişi ölürde ulıp yirke çalmış başı	Ölen ve ölürken inleyerek, başını yere vuran insan ne der, dinle.
6178	ölür men ökünçün akar köz yulum tatıglar tatıgsız kılur bu ölüm	Ölüyorum, peşimanlıktan iki gözüm iki çeşme oldu; bu ölüm tatlıları tatsızlaştırıyor.
6179	ölümde basa kör iki yol küder ikide kayu erki bargu yolum	Ölümden sonra insanı ıkı yol bekler; acaba bu ikisinden hangisi benim yolum olacaktır.
6180	yana ok ayur ay bagırsak kadaş mening kadguma sen köngül kılma baş	Odgurmış devamla : — Ey merhametli kardeşim, benim kaygımla sen gönlünü yaralama— dedi —
6181	uhma köngül bertme minde basa köngül bas du’a kıl katıglan usa	Benden sonra feryad etme ve gönlünü üzme; mümkün mertebe kendine hâkim olmağa çalış ve bana duâ et.
6182	sıgıt kılma artuk tıda tut özüng bu işni bayat ıdtı kesgil sözüng	Fazla ağlama, buna mâni olmağa gayret et; bu Tanrının emridir, işte bu kadar.
6183	yon yangıl emdi yana evke bar sakınç kadgu birle köngül kılma tar	Haydi, şimdi dön, tekrar evine git; bu keder ve kaygı ile canını sıkma.
6184	kereklig tutuzdum sanga barça söz unıtma sözümni aya köngli tüz	Sana lüzumlu olan her sözü söyledim; ey temiz kalpli insan, sözümü unutma.
6185	iligke tegürgü meningdin selam bu ahır selam ol ay bilgi tamam	Hükümdara benden selâm söyle; ey kemâl sahibi insan, bu artık son selâmımdır.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
6186	yanut birdi ögdülmiş aydı turup negü teg barayın sini men kodup	Öğdülmiş bir az durup-düşündükten sonra, cevap verdi: —Ben seni böyle bırakıp, nasıl giderim — dedi —
6187	agır ig bile sen özüng yalnguzun negü teg kılur sen ay uıgı tüzün	Sen tek başına bu ağır hasta hâlinde ne yaparsın, ey asîl insan.
	ODGURMIŞ CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6188	yana aydı odgurmış emdi yorı mening kadgumı sen yime ay urı	Odgurmış tekrar: — Oğlum, şimdi git; sen benim için hiç üzülme — dedi —
6189	idim yadı tap ol avıngu işim körü ıdmagay tengri itgey işim	Rabbimin zikri beni teselliye kâfidir; Tanrı beni bırakmaz; o benim işimi yoluna koyar.
6190	kimi edgü tutsa bayat edlese kamug edgü boldı anıngda basa	Tanrı kime lütuf etmiş ve onu aziz eylemiş ise, artık onun her işi iyi gider.
6191	idi yakşı aymış köni sözlüg er işig aşru körmiş yiti közlüg er	Doğru sözlü ve her işi önceden gören keskin görüşlü insan çok güzel söylemiş :
6192	bayat kimke kılsa cinayet basut anıng boldı ajun bolu birdi kut	Tanrı kime inayet ve yardım ederse, dünya onun olur ve o saadete kavuşur.
6193	bayat fazlı kimke yetilse tükel bulur iki ajun bolur edgü hal	Kim Tanrının fazlına tamamen mazhar olursa, o .her iki dünya saadetine nail olur.
6194	kimi kodtı erse ay ersig un kerek bolsunı it kerek kök böri	Ey cesur oğul, Tanrı onu terk ettikten sonra, ister köpek olsun, ister boz-kurt, hepsi birdir.
6195	sözin kesti odgurmış aydı kadaş yon bar esen tur közün tökme yaş	Odgurmış:—Kardeşim, haydi git, sağ ol, gözünden yaş dökme — dedi — ve sözünü kesti.
6196	turup kuçtı ögdülmiş odgurmışıg öpüp yıgladı yirke tökti yaşıg	Öğdülmiş kalkıp, Odgurmış'ı kucakladı ve öpüp ağlayarak, göz yaşı döktü.
6197	sıgıt birle çıktı kör andın turup atın mindi keldi yüz evke urup	Üzüntü ile oradan kalkıp çıktı; atına binip, evine doğru yola koyuldu.
6198	tüşüp kirdi evke sakınçm tügük sevinci kitip köngli kadgun ügük	Gelip evine girdi; yüzü kederli, neş'esiz ve gönülü hüzün ile dolmuş idi.
6199	ne munglug turur körse yalnguk özi sevinci az ol barça kadgu tözi	İnsan oğlu, dikkat edersen, ne kadar zayıf bir mahlûktur; sevinci az ve her şey onun için bir kaygı kaynağıdır.
6200	tilek barça bulsa sevinç küldürür kalı kadgu kelse sakınç yıglatur	Bütün dileklerine kavuşursa, sevinç onu neş'elendirir; kaygı gelirse, keder onu ağlatır.
6201	severin bulup körse sevnü küle kalır adrılurda bu kadgu bile	Sevdiklerini bulunca, onlara sevinerek ve gülerek bakar; ayrıldığı zaman yine kederi ile baş-başa kalır.
6202	arala avıtur sevincin visal ara yıglatur kör firakın tükel	Bir bakarsın, visal onu sevinçle oyalar; bir bakarsın, firak onu sonsuz bir kederle ağlatır.
6203	negü bar ajunda firakta katıg firak kadguları tengizde batıg	Dünyada firaktan daha güç ne var; firakın kaygıları denizden daha derindir.
6204	tirigle firak bolsa kavşur yana tilep irteşü yandru tapşur yana	Sağ iken, ayrılsalar bile, insanlar yine kavuşurlar; isteyip arayarak, tekrar birbiri ile buluşurlar.
6205	kamugda katıgrak firak bu ölüm ölümke itig yok ya tutmaz tolum	Hepsinden güç olan ayrılış bu ölümdür; ölüme çâre yok, ona silâhla karşı konulmaz.
6206	kamugnung firakı yakın ya yırak ölümnüng firakı yırak bu firak	Her şeyin firakı yakın veya uzak olabilir; ölümün firakı uzak bir firaktır.
6207	mungar mengzer emdi bu beytig okı okısa aça birge ma’ni takı	Şimdi buna benzeyen şu beyti oku; okursan, mânasını da iyice anlarsın :
6208	kamugda katıgrak ölüm ol firak firakın töker yaş körügli karak	Her şeyden ağır olan firak ölümdür; şu gören göz firak yüzünden yaş döker.
6209	tirigle firakka visal bar umınç ölügli visaldin siziksiz yırak	Sağ iken, firaka karşı bir visal ümidi vardır; ölen ise, şüphesiz, visalden uzaktır.
6210	yidi içti ögdülmiş az inçrünüp namazın yetürdi adakın turup	Öğdülmiş bir az teselli bularak, yedi içti ve kalkıp, namazını kıldı.
6211	yaşık yirke indi yüzin kizledi kalık karşu keldi izin izledi	Güneş yere indi ve yüzünü gizledi; gök yüzü karşısından yükselerek, onun izini takip etti.
6212	töşek koldı yattı usı kelmedi sakınç kadgu birle közin yummadı	Döşek istedi, yattı, uykusu gelmedi; keder ve kaygı içinde gözünü yummadı.
6213	kopup çıktı ilke yuvuldı yaşı ajun mengzi boldı habeş kırtışı	Kalkıp, kapıya çıktı, göz yaşı döktü; dünyanın rengi habeş derisine benzemişti.
6214	yana yandı evke töşekke kirip yatıp bardı bir az sakınçın serip	Tekrar odasına dönüp, yatağına girdi; kederine hâkim olarak, bir az teselli buldu.
6215	yüzin kizledi yirke rumi kızı ajun mengzi boldı bu zengi yüzi	Rûmî kızı yüzünü yere gizledi; dünyanın rengi zenci yüzüne döndü.
6216	usı kelmedi turdı baktı yana kör ülker savulmış uçukmış tüne	Uykusu gelmedi, kalktı, tekrar baktı; Ülker yıldızı aşağıya inmiş ve gece sonuna yaklaşmıştı.
6217	közin kökke tikti baka turdı kiç kara tün tünerdi yarumadı hiç	Gözlerini göğe dikerek, uzun müddet seyre daldı; karanlık gece olduğu gibi devam etti ve bir türlü aydınlanmak bilmedi.
6218	yatıp bardı azrak odundı turup yaşıl kökke baktı yokaru körüp	Bir az yattı, uyudu; tekrar uyanıp, kalktı; başını kaldırıp, mavi göğe baktı.
6219	togardın kara kuş kopup örledi yagı ot kötürmiş teg ot yıldradı	Doğudan Kara-Kuş yıldızı çıktı, yükseldi; düşman meş'alelerini yakmış gibi, ateş parladı.
6220	yitiken kötürdi yana baş örü töngitti yana yıldrık adgır naru	Yedi-Kardeşler başını yukarı kaldırdı; Yıldırık yıldızı Aygır burcuna doğru eğildi.
6221	erentir başı indi yirke yaguk yaşık baş kötürdi yüz açtı yanık	Erentir'in başı yere yakın bir noktaya kadar indi; güneş başını kaldırdı ve parlak yüzünü açtı.
6222	yana koptı yundı tarandı arıg namaz kıldı vjrdin okıdı arıg	Öğdülmiş tekrar kalktı, âbdest aldı, temizlendi, tarandı; namaz kıldı, evradını okudu.
6223	ajun kırtışı boldı altun öngi yalın teg bolup dünya kızdı engi	Dünya altın rengine büründü, gök yüzü alev gibi kızardı.
6224	tonın kedti terkin atını tutup yana karşıka bardı evdin turup	Elbiselerini giyip, derhâl atına bindi ve evinden çıkıp, tekrar saraya geldi.
6225	tüşüp kirdi karşıka terkin yorıp okıdı ilig kirdi könglin tirip	inip, yürüyerek, doğruca saraya girdi; hükümdar çağırınca, kendisini toparladı, huzura çıktı.
6226	baka kördi ilig kör ögdülmişig tüşük kördi könglin ol edgü kişig	Hükümdar Öğdülmiş'e dikkatle baktı ve bu iyi insanın gönlünü kederli gördü.
	İLİG SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
6227	ayıttı ilig emdi haling ne ol sakınçlıg körür men özüng ay amul	Hükümdar sordu : — Bu hâlin nedir, ey sakin huylu insan, ben seni düşünceli buluyorum.
6228	negü yük kötürdüng köngülke bu kün nişanın körür men alında tügün	Gönlüne bugün nasıl bir derd yüklendi; alnındaki düğümde bunun alâmetini görüyorum.
6229	nelük al bodudung kızıl mengzingi negü birdi dünya sanga öz öngi	Kırmızı yüzün neden bugün solmuş? dünya başka ne endişeler çıkardı ?
6230	takı kut evürmedi sindin yüzin yayıg dünya devlet yarutur közin	Henüz saadet senden yüz çevirmedi; bu dönek dünya ve saadet henüz sana tebessüm ediyor.
6231	ongay evrilür emdi evren sanga tilekçe togar ay kün ödlek tonga	Felek henüz senin muradınca devrediyor; ey kahraman, ay, güneş, zaman arzu ettiğin gibi doğuyor.
6232	sanga tügmedim men bu kaşım közüm küler yüz tutar men sevinçlig özüm	Ben sana karşı henüz kaşımı çatmış değilim; senden çok memnunum, sana hep iltifat ediyorum.
6233	sanga kim tegürdi bu kadgu sakınç negü erki haling sözüng ne erinç	seni bu kaygı ve kedere düşürdü; bu hâlin nedir; cevâbını öğrenmek isterim.
6234	negü kadgu vaktı turur ay ogul manga ay bileyin ay kılkı amul	Ey oğul, böyle bir zamanda bu nasıl bir derddir; bana söyle, ey sakin tabiatli insan, ben de bileyim.
6235	sanga tegse emgek ya kadgu sakınç martla ma kaçan bolga anda sevinç	Sen zahmet çekerken veya endişe içinde iken, ben nasıl sevinç duyabilirim.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6236	yanut birdi ögdülmiş açtı sözin kadaşı igi hali ne erdükin	Öğdülmiş cevap verdi; söze başlayarak, kardeşinin hastalığını ve durumunun nasıl olduğunu,
6237	özi barmışın hem neteg körmişin ayu birdi öt sav negü aymışın	Kendisinin oraya gittiğini ve onu nasıl bulduğunu, onun nasıl öğüt ve nasihatte bulunduğunu birer-birer anlattı.
	İLİG SU'ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖGDİLMİŞ'E SUÂLİ
6238	köngül bertti ilig yuvuldı yaşı ayur ay diriga ol edgü kişi	Hükümdar çok müteessir oldu, ağlamağa başladı ve:—O iyi insana çok yazık — dedi —
6239	bagışlasu tengri anıng canını koratmasu andın eti kanını	Tanrı onun canını bağışlasın, onun etine ve kanına bir halel getirmesin.
6240	yana aydı hali negü ol anıng negü teg kodup keldi könglüng sening	Devamla : — Onun hâli nasıldır; onu bırakıp gelmeğe gönlün nasıl razı oldu — dedi —
6241	anı kim küdezür igin kim körür ol ig birle yalnguz negü teg yatur	Ona kim hizmet eder, hastalığına kim bakar; o hasta-hasta yalnız başına nasıl orada kalır.
6242	nelük sermeding anda anca turup anı kimke kodtung bu yanglıg körüp	Niçin orada bir müddet kalmadın; onu kime emânet ettin de, bu hâlde bıraktın, geldin.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6243	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz angar sözledim men ay bilgi ögüz	Ögdilmiş cevap verdi : — Ey deniz gibi derin bilgili insan, bu sözleri ona ben de söyledim — dedi -—
6244	mini evre sürdi sözüm tutmadı sözin kadra kördüm küçüm yetmedi	Bana itiraz etti, sözümü dinlemedi; sözüne karşı koymağı denedim, fakat gücüm yetmedi.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6245	ilig aydı tengri küdezgey anı şifa birge kolsa kopurgay anı	Hükümdar : — Onu Tanrı korusun; o isterse, şifa ihsan ederek, onu ayağa kaldırır — dedi —
6246	bayatka ulamış turur ög köngül yava kılmagay bir bayat ay ogul	O gönlünü, fikrini Tanrıya bağlamıştır; ey oğul, bir olan Tanrı onu elbette boş bırakmayacaktır.
6247	kayu kul kamugdın evürse yüzi yaratmış idike sıgınsa özi	Hangi kul her keşten yüz çevirip, yaratan rabbine sığınırsa,
6248	siziksiz küdezür anı bir bayat tilekin birür hem bulur edgü at	Bir olan Tanrı onu, şüphesiz, korur, onun arzularını yerine getirir ve o da iyi nâm kazanır.
6249	mungar mengzer emdi bu sözni eşit köngülke alın ötrü özke iş it	Şimdi buna benzeyen şu sözü dinle; bu senin gönlünde bulunsun, her işinde onu hatırla :
6250	bayatka sıgıngıl kamugdın üzül köngül til arıg tut kılınçın süzül	Her şeyi terk et, Tanrıya sığın; gönül ve dilini temiz tut; hareketini düzelt.
6251	bayat birge barça tileking tükel yekig ked yagıla bayatka tüzül	Bütün arzularını Tanrı verecektir; şeytana karşı iyice mücâdele et; Tanrıya karşı da ihlâsını bozma.
6252	yana aydı ilig ay ögdülmişe sakınç kadgu birle yorıma buşa	Hükümdar devamla:—Ey Öğdülmiş, fazla keder ve endişe edip, üzülme — dedi —
6253	ol edgü kişi erdi edgü başı kalı ölse itgey bayatım işi	O iyilerin başında gelen iyi bir insan idi; ölünce de Tanrı onun işini kolaylaştıracaktır.
6254	bizinge turur iş yarın ay bügü ne erki tiriglik ne erti tigü	Ey hakîm, bu iş yarın bize de gelecektir; acaba hayatımız nasıl geçecek ve bunda bizler ne kazanacağız.
6255	isiz öz yigitlik yava kıldımız isiz kep köngül ög isizde isiz	Yazık, biz gençliğimizi boşuna geçirdik; yazık, vücûdumuz, kalbimiz ve fikrimiz hep kötüden de kötüdür.
6256	keçürmiş tiriglik bu kün boldı tüş neteg keçti erse yanut kelge tuş	Hayat bugün rüya gibi oldu; o nasıl geçti ise, mükâfatı da öyle olacaktır.
6257	bu kalmış tiriglik yava kılmagu hava arzularka kongül birmegü	Bu kalan ömrü artık heder etmemeli, heva ve arzulara gönül vermemelidir.
6158	neçe kılsa ahır öz ölgü turur ölümde kidin ming öküngü turur	Nasıl olsa sonunda bu vücud ölecektir ve ölümden sonra da bin peşimanlık vardır.
6259	bu künde naru sen taşırtı turup budun küçlerin kör bagırsak bolup	Bugünden itibaren sen dışarıda halka şefkat göster ve onun derdleri ile meşgul ol.
6260	mini kutgaru bir özüngni bile yanutı bayat birge edgü yola	Beni ve kendini böylece kurtarmağa çalış, bunun karşılığında Tanrı bize iyi yol gösterecektir.
6261	negü tir eşitgil ay kılkı amul bayat kullarında bagırsak köngül	Sakin tabiatlı olan ve Tanrı kullarına karşı merhametle hareket eden insan ne der, dinle.
6262	kim edgü kılınsa hem edgü yanut bayat ok birür edgü közni yarut	Kim iyilik ederse, Tanrı bunun karşılığında ona da iyilik verir; ey iyi insan, sen müsterih ol.
6263	kim isiz kılınsa özinge kılur ol isiz yanutı hem isiz bolur	Kim kötülük ederse, kendisine eder; o kütülüğün karşılığı da kötü olur.
6264	isizlik tilese bar isiz kılın ol isiz yanutı ulıtgay bilin	Kötülük istersen, git, kötülük yap; fakat şunu da bil ki, bu kötülüğün karşılığı seni bir gün inletecektir.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6265	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig bu yanglıg birü tursa öt sav erig	Öğdülmiş cevap verdi: — Hükümdar bu şekilde öğüt ve nasihatleri ile beni desteklemekte devam ettiği müddetçe,
6266	kamug edgü bolgay budunka törü tuta birge tengri bu beglik örü	Halka tatbik edilen kanunlar dâima iyi olur; Tanrı da bu beyliği her vakit ayakta tutar — dedi —
6267	ilig ked yaşasu kutadsu kutun yulug bolsu canım tenim öz bütün	Hükümdar çok yaşasın, saadeti ve kudreti dâim olsun; benim canım, tenim ve bütün varlığım ona feda olsun.
6268	ölür özke tegmez meger edgü at bu atın tirig tutsu erklig bayat	Ölümlü insan için, iyi addan başka, hiç bir şeyin değeri yoktur; kudretli Tanrım iyi ad ile ömür sürdürsün.
6269	anunmış turur bu ölüm tutgalı özüng ıdmagıl sen udıp yatgalı	Bu ölüm seni yakalamak üzere hazırlanmış bulunmaktadır; kendini gaflet uykusuna bırakma.
6270	idi yakşı aymış biliglig tili bu yanglıg bolur kör sakmuk yolı	Bilgili insan çok güzel söylemiş; takva sahibi olan insan bu yoldan yürür.
6271	busugda küder bu körünmez ecel usahrı basıkur umınçın 'amel	Görünmez ecel pusuda bekler, ümit peşinde koşan gafil insanları ansızın yakalayıverir.
6272	isiz edgü barça kara yir bolur bitilmiş ecelke yetilse ezel	Ezelden yazılmış olan ecel erişince, iyi veya kötü, her kes kara toprak olur.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6273	ilig aydı tengri bu künde naru manga birsü tevfik kılayın törü	Hükümdar: —Bugünden itibaren Tanrı bana tevfik versin de ben bu yolda hükümü yürüteyim — dedi.
6274	sözin kesti ilig özi amrulup yorıp çıktı ögdülmiş andın turup	Hükümdar durdu ve sözünü kesti; Öğdülmiş kalkıp, huzurdan çıktı.
6275	yime serdi kaç kün bu ögdülmişe sakınç kadgu birle yorıdı tuşa	Öğdülmiş yine bir kaç gün sabır etti; keder ve endişesini içine akıttı.
6276	sakınçın kadaşı üçün kadgurup sarıg kıldı mengzin özin sızgurup	Kardeşi için üzüntü içinde idi; gittikçe sarardı, kederden adetâ eridi.
6277	turup sernümedi kadaşı üçün yana bargusı keldi evre küçün	Fakat fazla tahammül edemedi; tekrar gidip, kardeşini görmek istedi.
6278	turup bardı ilig tapanı yorıp okıdı ilig bu köründi kirip	Kalkıp saraya gitti, hükümdarın daveti üzerine, huzura çıktı.
	ÖGDÜLMİŞ SU’ALİ İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA SUÂLİ
6279	ötündi iligke ayur men bu kün barayın kadaşım taparu yodun	Hükümdara mâruzâtta bulundu ve : — Ben bugün kardeşimi yoklamak üzere, onu ziyaret etmek istiyorum—dedi —
6280	negü erki hali köreyin anıng tirig bar mu erki kadaşım mening	Acaba ne hâldedir, onu bir göreyim; hayatta olup-olmadığını bir öğreneyim.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6281	ilig aydı barsa yaraglıg turur kadaşlık yakınlık ulaşu bolur	Hükümdar: — Gidersen, çok iyi edersin; kardeşlik ve yakınlık karşılıklı ziyaretler ile yerine getirilir — dedi —
6282	yon bar meningdin yime ök ayıt negü ol igin kör me könglin avıt	Git, benim tarafımdan da hatırını sor; hastalığına bak, nasıldır; kendisini teselli et.
6283	ilel tip turup çiktı andın yana evinge kelip tüşti aldı tına	Öğdülmiş "baş üstüne" diyerek, oradan kalkıp çıktı; evine gelip, bir az dinlendi.
6284	aş içgü yidi az yana at tutup kadaşı tapa bardı kadgu yutup	Bir az yedi, içti; tekrar atına binip, mahzûn mahzûn, kardeşinin bulunduğu yere doğru yola çıktı.
6285	yakın tegdi tüşti yorıp bardı ol kapugka tegip ündedi koldı yol	Yaklaşınca, atından inip, yayan yürüdü; kapıya gelip, seslendi ve girmek için izin istedi.