XXII. AY-TOLDI'NIN OĞLU ÖĞDÜLMİŞ'E ÖĞÜT VERDİĞİNİ SÖYLER [AY TOLDI OGLI ÖGDÜLMİŞKE ÖTLEMİŞİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
1278	köngül til köni tut bayatka tapın usanma yarınlık işingni itin	Gönlünü ve dilini doğru tut, Tanrı'ya kulluk et; gafil olma, yarınki işini şimdiden düzene koy.
1279	kamug edgü isiz bayat hükmi bil bayatka ınangıl anıng tapgı kıl	Her türlü iyiliği ve kötülüğü Tanrı hükmü bil; Tanrıya inan ve ona kulluk et.
1280	negü kim kereking anmadın tile anmada adın yok sanga küç bile	Neye ihtiyacın varsa, ondan dile; bil ki sana yardım edecek ondan başka bir kuvvet yoktur.
1281	agır tut negü erse yarlıgların agir kılga tengri bu kün hem yarın	Onun bütün emirlerine itaat et, Tanrı seni bugün de yarın da aziz eder.
1282	yonkıng köni tut yangılma özüng kongül til kiçig tut bedütme sözüng	Tavır ve hareketin doğru olsun, doğru yoldan sapma, alçak gönüllü ol, tevazu ile söz söyle, büyük söz söyleme.
1283	tirildim bir anca barır men sakın negü kıldı dünya manga kör bakın	Ben bu dünyada bir müddet yaşadım, şimdi gidiyorum; düşün, iyice bak, dünya bana ne yaptı, gör.
1284	özüng otka atma bu dünya üçün kişi nengin alma küçeme küçün	Bu dünya için kendini ateşe atma; başkasının malını alma, kimseye zulüm etme.
1285	tire bildi bu öz yiyü bilmedi künüm keçti öknüp asıg kılmadı	Ben toplamasını bildim, fakat yemesini bilemedim; günüm geçti, son peşimanlık da fayda etmedi.
1286	sánga kaldı malım manga boldı yük erej birle yip yat sevinç birle bük	Malım sana kaldı, bana ancak yük oldu; huzur içinde yemekte devam et, güle-güle kullan.
1287	tuta bilse tap bu tirilmiş nenging ikigün ajunda kızartgay enging	Bu toplanmış olan mal, tutmasını bilirsen, sana kâfidir; her iki dünyada yüzünü güldürür.
1288	tuta bilmese sen adın munça neng sanga yetmegey kör sarıg kılga eng	Tutmasını bilmezsen, bir bu kadar mal daha olsa, sana yetmez; görürsün, yüzünü sarartır.
1289	köni bol bütünlük bile tut kılınç könilik içinde turur bu sevinç	Doğru ol, dürüst hareket et; doğruluk insanı mes'ûd eder.
1290	negü tir eşit bu köni kılklıg er bu iki ajunug köni kılklıg yir	Hareketi doğru olan insan ne der, dinle; doğru insan her iki dünyayı kazanır.
1291	erejlig tilese kişi öz künin könilik içinde tilegü emin	İnsan gününün mes'ûd geçmesini isterse, bunun çâresini doğrulukta aramalıdır.
1292	özüng bay bolayın tise belgülüg könilikte buldı bu baylar ülüg	Sen muhakkak zengin olmak istersen, bil ki, asıl zenginler kısmeti doğrulukta bulmuşlardır.
1293	bedüklük tilese budunka ulug özüngke açuk tut könilik yolug	Büyük ve halka baş olmak istersen, doğru yoldan şaşma.
1294	ongay bolsa yalnguk kılınçı köni ikigün ajunda yaruyur küni	İnsan uslu-başlı, tavrı ve hareketi doğru olursa, her iki dünyada güneşi parlar.
1295	yana aydı ay toldı oglum eşit özüng edgü birle tamudın köşit	Ay-Toldı devamla:— Oğlum, dinle; cehennem azabına karşı iyiliği kendine siper edin — dedi —
1296	kamug edgülük kıl isizdin yıra kamug edgü kelgey sen oldur tura	Dâima iyilik yap, kötülükten uzak dur; ister otur-ister kalk, bundan sana hep iyilik gelir.
1297	isiz işke yakma sanga kılga kor isizlik yılan ol sini tikge kör	Kötü arkadaşa yaklaşma, sana zarar getirir; kötülük yılandır, dikkat et, seni sokar.
1298	iki yüzlüg erke sözüng sözleme yadılgay sözüıig sır açılgay yime	İki yüzlü adama sır verme; sözün yayılır, sırrın ortaya çıkar.
1299	evingke yagutma uşakçı kişig bütün ilke yadgay körüp bilmişig	Dedi-kodu yapanları evine yaklaştırma, görüp-öğrendiklerini bütün halka yayarlar.
1300	sınamış bütülmiş kişig tut katıg sanga teggey andın tümen ming tatıg	Tecrübe edilmiş ve güvenilir insana iyice yapış; böyle insandan sen zevk duyarsın.
1301	sözüg barça tingla yime bütme terk köngül sırrı açma katıg kizle berk	Her sözü dinle, fakat hemen inanma; gönül sırrını açma, onu sımsıkı sakla.
1302	kişig tepsemegil yime içme song bu iki kılınçlıg bulur tutçı mung	Başkasını kıskanma, çok fazla yiyip-içme; bu iki işi yapan insanın başı derdden kurtulmaz.
1303	tişig boşlag ıdma yapa tut kapug tişidin tegir erke terigsiz kamug	Kadını başı-boş bırakma, kapıyı kapalı tut; insana her türlü uygunsuzluk kadından gelir.
1304	yatıg evke ıdma çıkarma tişig katılmazda aşnu sınagıl kişig	Yabancıyı eve sokma, kadım çıkarma; içli-dışlı olmadan önce, insanı tecrübe et.
1305	kılınç edgü tut nertgke kadgurmagıl kılınç edgü bolsa kelir neng tigil	İyi hareket et, mal için kaygılanma; iyi hareket edersen, mal kendiliğinden gelir.
1306	mungar mengzer emdi bu sözni eşit bu söz işke tutgıl özüngke iş it	Şimdi buna uygun şu sözü dinle; onu dâima aklında tut ve ona göre hareket et.
1307	nerek neng kişike kerek edgü yang kerek bolsa bulgay kamug edgü neng	İnsana mal neye lâzım, lâzım olan iyi huydur; böyle olan insan, gerekirse, bütün iyi şeyleri elde eder.
1308	isizke negülük kerek neng tavar neçe kirse bolgay çıgay birle teng	Mal ve servet kötünün ne işine yarar; ne kadar mal elde ederse-etsin, o fakir ile birdir.
1309	uvutsuz kişidin yırak tur teze meningdin ming alkış uvutlug öze	Hayasız adamdan kaç, uzak dur; haya sahibine benden binlerce selâm.
1310	kamug işte ivme serin öz buka serimlig kişiler tegir arzuka	Hiç bir işte acele etme, sabırlı ol, kendini tut; sabırlı insanlar arzularına erişirler.
1311	kayu işte bolsa yorık utru tut yorık utru tutsa sanga örge kut	Hangi iş olursa-olsun, sen onu tatlı dille karşıla; her işte tatlı dil kullanırsan, saadet sana bağlanır.
1312	tilingni küdezgil közüngni küdez boguzung küdezgil halal yigil az	Dilini ve gözünü gözet, boğazına dikkat et; az ye, fakat halâl ye.
1313	budun munka bolsa yırak tur saça kara bulgakınga katılma kaça	Halk serkeşlik ederse, ondan uzak dur; avamın kargaşalığına karışma, ondan kaç.
1314	tilingde yorımasu begler sözi meger edgülükte adın ay kozı	Ey kuzum, iyilikten başka bir maksatla, ancak beylerin kullanabileceği sözleri ağzına alma.
1315	kişi yası kolma özüng kılma yas neçe edgülük kıl hava arzu bas	Başkasının zararını isteme, kendin de zarar verme; hep iyilik yap, kendi hava ve hevesine hâkim ol.
1316	kayu işke kirse çıkışırını kör çıkış körmese iş bolur erke kor	Hangi işe girersen, önce sonunu düşün; sonu düşünülmeyen işler insana zarar getirir.
1317	kalı kelse övkeng katıglan serin serimlig kişining sevinci yarın	Eğer öfkelenirsen, kendini tut, sabırlı ol; sabırlı insan sonunda sevince kavuşur.
1318	negü tir eşitgil seringen kişi serinse iter er buzulmış işi	Sabreden insan ne der, dinle; insan sabrederse, bozulmuş olan işler düzelir.
1319	serinse kişi öz tilekin tapar serip turdaçı er örüng kuş tutar	İnsan sabrederse, dileğine kavuşur; sabredip-bekleyen avcı ak-kuş tutar.
1320	kalı tegse emgek ya kadgu sakınç serinse kelir ötrü kayra sevinç	Eğer zahmet, kaygı veya endişeye düşen kimse sabrederse, kaybettiği huzuru tekrar elde eder.
1321	apang irse devlet yapulsa kapug serinse yana işi itlür kamug	Eğer devlet gider ve kapısı kapanırsa, insan sabretmeli; onun bütün işleri tekrar yoluna girer.
1322	seringil serinmek eren kılkı ol serinse bulur er mesel kökke yol	Sabırlı ol, sabretmek er kişi işidir; insan sabrederse, göğe bile yol bulur.
1323	ölümüg unıtma anuk tur sakın özüngni unıtma tübüngke bakın	Ölümü unutma, dâima hazır ol, onu hiç bir zaman hatırından çıkarma; kendini unutma, aslını dâima göz önünde tut.
1324	kalınka katılsa sen bekle sözüng kişiler evinde küdezgil közüng	Toplantılarda bulunursan, ihtiyatla söz söyle; başkalarının evinde gözüne dikkat et.
1325	kirişke körü sen çıkış kıl nenging sözüng sözlemegil meger öz tenging	Giderini gelirine göre ayarla; ancak sana yakışacak sözleri sarf et.
1326	tilingde çıkarma bu yalgan sözüg bu yalgan sözün er ucuzlar özüg	Ağzından yalan söz çıkarma; yalan söz ile insan kendi itibârını düşürür.
1327	kadaş yak yagukka yakınlık ula ulııgka kiçigke sevüg bol küle	Kardeş ve akrabaya yakınlık göster; güler yüzle büyüğün ve küçüğün gönlünü al.
1328	tuz etmekni king tut kişike yitür kişi caybı körse sen açma yitür	Tuzu, ekmeği bol tut, başkalarına ikram et; bir kimsenin aybını görürsen, açma, üstünü ört.
1329	tapugka irig bol bayatka tapın yazuktın yırak tur özüngni sakın	İbâdette gayretli ol, Tanrıya kulluk et; günahtan uzak dur, kendini koru.
1330	bolu birse devlet küvezlenmegil usa edgülük kıl isiz kılmagıl	Saadete kavuşursan, kibirlenme; kötülük etme, elinden geldiği kadar iyilik yap.
1331	avınma bu dünyaka erter barır inanma bu devletka terkin karır	Bu dünya ile oyalanma, geçer, gider; bu devlete inanma, çabuk ihtiyarlar.
1332	tayanma tiriglikke tüş teg keçer küvenme kivi kutka kuş teg uçar	Hayata bel bağlama, rüya gibi geçer; boş saadete güvenme, kuş gibi uçar.
1333	tiriglik yava kılma edgü kılın keçer kün içinde kereking alın	Hayatı boşuna geçirme, iyilik yap; geçip-gidenlerden ibret al.
1334	bor içme fesadka katılma yıra zina kılma fasık atanma kara	Şarap içme, fesada karışma, uzak dur; zina yapma, fisk ve fücur ile kara yüzlü olma.
1335	bu iki kılıktın ıduk kut kaçar ol erke çıgaylık yolını açar	Bu iki hareketten mübarek saadet kaçar, bunlar insana fakirlik yolunu açar.
1336	negü tir eşitgil sınamış kişi sınamış kişiler bilir iş başı	Tecrübeli kimse ne der, dinle; tecrübeli insanlar işin aslını bilirler.
1337	bor içme zinaka katılma hazer bu iki çıgaylık tonını keder	Şarap içme, zina etme, kendini koru; ikisi de insana yoksulluk elbisesini giydirir.
1338	bu bordm kopar ming yazukka yürek zinadın kaçar kut yüzüngke sudar	içki insanın bin türlü günâha teşvik eder; saadet zinadan kaçar ve zânînin yüzüne tükürür.
1339	sözin kesti ay toldı aydı ogul unıtma sanga söz kereki bu ol	Ay-Toldı şöyle diyerek, sözünü kesti:— Oğlum, unutma, sana lâzım olan sözler bunlardır.
1340	tükel sözledim men munga bütse sen sevinç eksümegey sözüm tutsa sen	Her şeyi söyledim; buna inanır ve sözümü tutarsan, dâima mes'ûd olursun.
1341	sanga sözledim söz kumanı atı unıtma bu sözler köng ülke biti	Sana söylediğim sözün adı vasiyettir; bu sözleri unutma, gönlüne yaz.