BİSMİ'LLAHİ‘R-RAHMANİ'R-RAHİM
1 hamd u sipas ü minnet ve öküş ögdi tengri ‘azze ve
2 celleka kim ulugluk idisi tükel kudretlig padişah turur
3 yirli kökü yaratgan kamug tınlıglarka ruzi birgen neni
4 kim tiledi erse kıldı yime neni tilese kılur yef’alü 'llahü ma ye-
5 şa' ve yahkümü ma yürid takı sansız selam ü dürud halk-
6 larda yigi yalavaçlarda ödrüntüsi ulug savcısı muhammed-i
7 mustafa öze bolsun takı ma anıng işleri aziz agırlıg şa-
8 haberler öze rizvanu 'llahi aleyhim ecma'in bu kitab yav-
9 lak aziz turur çin hukemalarınıng emsalleri birle bezen-
10 miş maçin ulemalarınıng eş’arları birle araste kılınmış tu-
11 rur bu kitabnı okıglı bu beyitlerni ma’lum kılıglı kitab-
12 din yakşı azizrak turur çin ü maçin alimleri ve hakim-
13 leri kamug ittifak boldılar kim meşrik vilayetinde kamug
14 türkistan illerinde bugra han tilinçe türk lugatinçe bu ki-
15 tabdın yakşırak hergiz kim erse tasnif kılmadı bu kitab
16 kayu padişahka ya kayu iklimka tegdi erse gayet uzlu-
17 kındın nihayettin keçe körklüglükindin ol illerning hakim-
18 leri alimleri kabul kılıp tegme biri bir türlüg at lakab
19 urdılar çinlıglar edebü '1-müluk atadılar maçin melikining
20 hukemaları ayinü 'I-memleke tidiler meşriklıglar zinetü '1-
21 ümera tip aydılar iranlıglar şahname-i türki atamışlar ba -
22 zıları ma pendname-i müluk timişler turanlıglar kutadgu bi-
22 lig tip aymışlar bu kitabnı tasnif kılıglı balasagun mev-
24 ludlug perhiz idisi er turur emma bu kitabnı kaşgar ilin-
25 de tükel kılıp meşrik meliki tavgaç bugra han üskinge
26 kigürmiş turur melik bugra han ma anı agırlap uluglap
27 öz haş haciblıkını anga birü yarlıkamış turur anıng üçün
28 yusuf ulug haş hacib tip atı çavı ajunda yayılmış turur
29 bu aziz kitab tört ulug agır ul öze bina kılınmış turur
30 bir adil ikinçi devlet üçünçi ‘akıl törtünçi kanaat yana
31 tegme biringe türkçe bir at bitmiş turur adilka kün tog-
32 di ilig at birip padişah ornınga tutmış turur devletka ay
33 toldı at birip vezir ornınga kodmış turur akılka ögdül-
34 miş at birip vezirning oglı yirinde tutmış turur kanaatka
35 odgurmış at birip vezirning karındaşı tip aymış turur ta-
36 ki anlar ara münazara. su’ali cevabı keçer teg sözler söz-
37 lemiş turur okıglınıng köngli açılıp musannifnı edgü du’a
38 birle yad kılsun tip.
BİSMİ’LLAHİ'R-RAHMANİ’R-RAHÎM
(1) Hamd, şükür, minnet ve sonsuz medih o büyüklük sâhibi ve tam kudretli padişah olan Tanrı azze ve
(2) celleye mahsustur.
(3) O yeri, göğü yaratmış ve bütün canlılara rızkını vermiştir. O neyi
(4) diledi ise, yaptı ve neyi dilese, yapar. Yef’alü’llâhü mâ yeşâ’ ve yahkümü mâ yürîd. Yine insanların
(6) en iyisi, peygamberlerin seçkini ve Tanrının büyük resulü Muhammed
(7) Mustafa ile onun arkadaşları olan aziz ve muhterem
(8) ashâbına sayısız selâm ve sena olsun. Rızvânu'llâhi ‘aleyhim ecma'in. Bu kitap çok
(9) aziz bir kitaptır. Çin hakimlerinin hikmetleri ile bezenmiş
(10) ve Maçin âlimlerinin şiirleri ile süslenmiştir.
(11) Bu kitabı okuyan ve bu beyitleri başkalarına bildiren bu kitaptan
(12) daha iyi ve daha azizdir. Meşrik eyâletinde, bütün
(14) Türkistan memleketlerinde, Buğra Han dilinde, Türkçe olarak, bu kitaptan
(15) daha iyi bir kitabın hiç kimse tarafından tasnif edilmemiş olduğunda Çin ve Maçin âlimleri ile hakimlerinin hepsi ittifak etmişlerdir. Bu kitap
(16) hangi padişaha veya hangi diyâra erişti ise, fevkalâdeliğinden
(17) ve sonsuz güzelliğinden dolayı, o memleketlerin hakimleri
(18) ve âlimlerince makbûl görülerek, her biri ona bir türlü ad ve lekap
(19) verdiler. Çinliler — Edebü’l-mülûk adını koydular. Maçin mülkünün
(20) hakimleri — Ayînü’l-memleke ve meşrikliler — Zînetü’l-ümerâ
(21) dediler. İranlılar — Şâhnâme-i Türkî diye ad koymuşlar.
(22) Bâzıları da— Pendnâme-i mülûk demişler. Turanlılar ise, Kutadgu bilig
(23) demişlerdir. Bu kitabı yazan Balasagun şehrinden
(24) takvâ sahibi bir zattır. Fakat eserini Kâşgar memleketinde
(25) tamamlayıp, meşrik meliki Tavgaç Buğra Han huzuruna
(26) sunmuş ve Buğra Han da müellifin değerini takdir ederek, yükseltip, ona
(27) kendisinin has hâcipliğini vermek lutfunda bulunmuştur. Bundan dolayı
(28) Yusuf Ulu Has Hâcib olarak, onun adı ve şöhreti dünyaya yayılmıştır.
(29) Bu aziz kitap dört büyük ve mühim temel üzerine bina olunmuştur.
(30) Biri — doğruluk, İkincisi — saâdet, üçüncüsü—akıl, dördüncüsü — kanâat.
(31) Müellif bunlardan her birine Türkçe bir ad vermiştir. Doğruluğa — Kün-Toğdı
(32) adını verip, onu padişah yerine tutmuş, saâdete — Ay-Toldı
(33) adını verip, vezir yerine koymuş, akıla— Öğdülmiş
(34) adını verip, vezirin oğlu ve kanâate —
(35) Odgurmış adını verip, vezirin kardeşi kabûl etmiştir.
(36) Yine müellif kendi fikirlerini suâlli-cevaplı münazara tarzında, bunlara atfederek, ifâde etmiştir.
(37) Okuyanın gönülü açılıp, müellifi hayır-duâ
(38) ile yâd etsin diye.
Yorumlar
Yorum Gönder