XXXVII. ÖĞDÜLMİŞ HÜKÜMDARA İÇKİCİ-BAŞININ NASIL OLMASI LÂZIM GELDİĞİNİ SÖYLER [ÖGDÜLMİŞ İLİGKE İDİŞÇİ BAŞI NEGÜ TEG KEREKİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
2883	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig muŋar ma idi ked yetürsü bilig	Öğdülmiş cevap verdi ve: — Hükümdar bu hususu da çok iyi düşünmelidir — dedi —
2884	öz igdiş kerek ked sınamış yılın köŋül basmış erse könitmiş yolın	Öz kardeşlerinden veya uzun yıllar iyice tecrübe edilmiş, nefsine hâkim ve doğru yolda yürüyen biri olmalıdır.
2885	bütün çın bagırsak közi köŋli tok köni bolsa kılkı mesel atgu ok	Güvenilir, doğru, sâdık, gözü ve gönülü tok, tabiatı da atılan ok gibi doğru olmalıdır.
2886	anın ötrü bolsa idiş tutguçı yaragay bu işke yetilgey küçi	Bu işe içkiyi iyi muhafaza eden ve bunu hazırlamağa muktedir böyle biri münâsip olur.
2887	kamug türlüg otlar idişçi tutar güvariş ya maccun ya çurnı katar	İçkici-başı her türlü otları hazır bulundurur; hazım, kuvvet veya müshil ilâcı, hazırlar.
2888	telim türlüg otlar anıŋda bolur yigü yalgagu ot ya içgü kolur	Onun elinde yenilen, yalanan veya içilen, arzu edilen her türlü ilâç bulunur.
2889	kurug öl yimiş tut ya içgü süçig amildin bolur bu boguzka keçig	Kuru veya yaş meyva yahut içki ve şarap, bunlar boğaza hep onun elinden girer.
2890	boguzdın bolur barça begke hatar boguz tatgı aşçı idişçi tutar	Bey için her türlü tehlike boğazdan gelir; boğazın tadı aşçı ve içkicinin elindedir.
2891	bu aşçı idişçi bütün bolmasa idi sarp bolur begke içse yise	Aşçı ve içkici itimat edilir kimseler olmazsa, beyin emniyetle yiyip içmesi çok güç olur.
2892	negü tir eşit ay biliglig bügü boguz ked küdezgü aş akru yigü	Bilgili ve hakîm insan ne der, dinle; boğaza çok dikkat etmeli ve yavaş-yavaş yemelidir.
2893	boguzug küdezse başıŋa asıg aşıg az yise bu agızka tatıg	Boğazı gözetmek, baş için faydalıdır; az yemek, ağıza tatlı gelir.
2894	öküş kördüm erni yava kıldı baş küdezmedi bogzın kovı kıldı yaş	Çok insan gördüm; boğazını gözetmediğinden, beyhude yere başına kıydı ve hayatını heder etti.
2895	boguzdm kirür ig kişike kemi boguzdm bolur hem aŋar ot emi	Hastalık ve rahatsızlık insana boğazdan gelir; tedavi ve ilâç da boğazdan olur.
2896	ukuşlug kerek hem bilig ked bilir ukuşlug kişidin kişilik kelir	O akıllı ve çok bilgili olmalıdır; akıllı insandan insanlık gelir.
2897	isizke katılmaz ukuşlug kişi bütün çın bolur bu biliglig işi	Akıllı insan kötüye karışmaz; bilgili insan da doğru ve dürüst hareket eder.
2898	köni ermese küygey erdi ulun köni turmasa kör bolur er bulun	Ok düz olmasa idi; doğru gitmezdi; insan doğru hareket etmezse, başkalarının esîri olur.
2899	köni bol sen iş kıl ay ersig begim könilikte taştın yok ermiş yigim	Ey kahraman beyim, sen doğruluk ile çalış; bence doğruluktan daha iyi bir şey yoktur.
2900	idişçi başı ked kuyug er kerek köni tutsa ötrü köŋül ög yürek	İçkici-başılık için çok titiz insan lâzımdır; o gönlünü, aklını ve yüreğini doğru tutmalıdır.
2901	könilik öze işlese iş bütün yakurmasa özke yaragsız otun	Bütün işleri doğruluk ile yapmalı; uygunsuz ve küstah kimseleri kendisine yaklaştırmamalıdır.
2902	öz elgi bile katsa içgü körüp özi beklese kodsa tamga urup	İçkiyi bizzat kendi eli ile karıştırmalı; kendisi mühürleyerek, muhafaza altına almalıdır.
2903	yigü içgü katmış kamug otlarıg öz elgi bile katsa tutsa arıg	Yemek ve içkiye karıştırılan bütün otları kendi eli ile katmalı ve bunların temizliğine dikkat etmelidir.
2904	kurug öl yimiş ya cülengbin cülab özi katgu tutgu bu barça şerab	Kuru, yaş meyva veya gül-balı, gül-şurûbu, bütün bu içkileri kendisi yapmalı ve muhafaza etmelidir.
2905	açmu süçinü bagırsaklıkın idisin küdezse ötese hakın	Şefkat, sevgi ve sadâkatle beyin içkisini gözeterek, onun hakkını ödemelidir.
2906	kirür ötrü emgek begi tapgıŋa ol emgek tusulur kulı asgıŋa	Böylece beyinin hizmetine onun emeği geçer ve bu emek kulun faydasını te'min eder.
2907	kayu nepgke kirse kişi emgeki uş ol nenede boldı canınıŋ köki	İnsanın hangi şeye emeği geçerse, onun canı o şeye bağlanmış olur.
2908	muŋar meŋzetü sözledi söz silig siligler sözi körse barça bilig	İyi tabiatlı insan buna benzer bir söz söylemiştir; böyle insanların sözü, dikkat edersen, hep bilgidir.
2909	kayu neŋke kirse kişi emgeki sevüg boldı ol neŋ sevüg can köki	İnsanın hangi şeye emeği geçerse, o şey sevgili can kökü gibi sevilir.
2910	kişi emgek ıdsa tiriglik ıdıp anı sevgü yüdgü yüdürse yüki	İnsanın ömür boyunca emek verdiğini sevmeli ve yüklenince de onun külfetine katlanmalıdır.
2911	bu yaŋlıg bulunsa idişçi başı aŋar birse bolgay idişçi işi	Böyle bir içkici-başı bulunursa, içki işi ona verilebilir.
2912	bu işke munı teg silig er kerek munıŋ tapgı körki yarutsa yürek	Hizmetinin iyiliği ile içten memnun kalmak için, bu işe böyle temiz tabiatlı bir insan lâzımdır.
2913	munıŋda basakı bu boşgutları sakalsız kerek barça körki yarı	İçkici-başının sakileri de hep genç ve güzel yüzlü olmalıdırlar.
2914	yalıŋ yüzlüg oglan tolun teg yüzi bodı tal kara saç bediz teg özi	Yüzünde henüz tüy belirmemiş bu oğlanların yüzü dolun ay, boyu fidan, saçı kara ve görünüşleri tasvir gibi güzel olmalıdır.
2915	bili bolsa yılmık yana yarnı kiŋ örülig bolsa kırtış kızıl kızgu eŋ	Belleri ince, omuzları geniş, teni beyaz ve yanakları al-kırmızı olmalıdır.
2916	yaşıl kök saŋ al agi ton kedip aşagu kötürse yaraşur yorıp	Onların yeşil, mavi, san ve pembe ipek elbiseler giyip dolaşmaları ve yemek taşımaları hoş olur.
2917	sakalsız kerek bu idişçi arıg küdezilse içgüde kıl tü yamıg	İçkinin kıl, tüy ve çer-çöpten korunması için, içkici sakalsız ve temiz bir insan olmalıdır.
2918	idişte tü bolsa yaragsız bolur tü aş suvka tüşse tatıgsız bolur	İçkide kıl bulunursa, yakışık almaz; kılın yemeğe ve içkiye düşmesi tatsız bir şeydir.
2919	munın aydı bolgay bilig birgüçi sakalsız kerek tip idiş tutguçı	Bilgi veren bundan dolayı — "Kadeh sunanlar sakalsız olmalıdır" — demiş olacaktır.
2920	idişçi arıg bolsa körklüg yüzi anıŋdın siŋer içse içgü kozı	Kadehçi temiz ve güzel yüzlü olursa, içilen içki iştiha ile içilir ve insanın içine siner.
2921	negü tutsa körklüg kişi kılkı uz yaraşur alır kör bu can ülgi köz	Güzel yüzlü, tavır ve hareketi zarif olan kimse ne sunsa, yakışır; bak, göz ondan canın hissesini alır.
2922	negü tir eşitgil bu beyt ayguçı eşitgil munı sen aya bilgüçi	Şu beyti söyleyen ne der, dinle; ey bilen insan, bunu sen dinle.
2923	yüzi körki körklüg kerek kılkı uz negü tutsa andın tamar barça tüz	Yüzü-gözü güzel, tavır ve hareketi zarif olmalıdır; o ne sunarsa sunsun, zevkle içilir.
2924	karın açmış erke yüzi körse aş usup suvsamışka körüp kangusuz	Karnı acıkmış insana onun yüzünü görmek bir yemektir; susamış insan için, o bakıp kanılmaz bir içkidir.
2925	idişçi başı kör uş andag kerek id iş tutguçılar bu mundag kerek	İçkici-başı işte böyle, sâkîler de öyle olmalıdır.
2926	inansa aŋar ötrü begler bütüp yakın tutsa bolgay bütün çın tutup	Beyler onlara itimât ederek, inanır ve doğru-dürüst insan olarak, onları kendilerine yakın tutabilirler.
2927	ay ilig kaç işke er ödrüm tile bagırsak közi tok uvutı bile	Ey hükümdar, şu bir kaç işe sâdık, gözü tok ve haya sahibi, seçkin insanlar ara.
2928	birisi yalavaç bitigçi biri takı bir idişçi kör aşçı biri	Bunlardan biri — elçi, biri — kâtip, biri — içkici-başı ve biri de — aşçı-başıdır.
2929	bularıg idi ked talula birin kalı tuşsa teŋsiz ökünme yarın	Bunların her birini çok iyi seç; eğer uygunsuz kimseler seçilirse, sonra peşiman olma.
2930	yalavaç bitigçi kalı bolsa yig anıŋ yası ilke tokır ay tetig	Eğer elçi ile kâtip olgun kimseler olmazsa, ey zeki insan, bunun zararı memlekete dokunur.
2931	idişçi ya aşçı yig erse kalı anıŋ yası can kör tiriglik ulı	Eğer içkici ve aşçı-başılar çiğ olurlarsa, bunların zararı hayatın esası olan cana dokunur.
2932	katıglan ay ilig bu bir kaç kişig talulayu ödrü tutuzgıl işig	Ey hükümdar, gayret et, bu birkaç insanı iyi seç, sonra işleri onların ellerine bırak.
2933	yana aydı ögdülmiş ilig kutı bedük boldı bejler işi teg atı	Öğdülmiş devamla: — Ey devletli hükümdar, beylerin işi gibi, adı da büyük olur — dedi —
2834	bedük işte teŋsiz baş agrıg bolur baş agrıg kötürmese beglik kalur	Büyük işin her türlü derdi olur; bu derdler ortadan kaldırılmazsa, beylik ortadan kalkar.
2935	negü tireşitgil kiŋeşçi öge kiŋeşte töker begke yüncü üge	Dinle, istişarede beyin önüne yığınla inci döken has-müşâvir ne der.
2936	aya beg erej kolma emgek kötür erej birle emgek adakşu yatur	Ey beyim, rahat arama, zahmeti ortadan kaldır; rahat ile zahmet bir arada bulunur.
2937	beg emgep il itse budun şük bayur bayusa budun beg tileki bolur	Bey zahmet çekip, memleketi tanzim ederse, halk kendi-kendine zenginleşir; halk zenginleşirse, beyin her arzusu yerine gelir.
2938	sevinme ked artuk erejlig kişi bolur ahır emgek erejke tuşı	Ey huzur içinde yaşayan bey, buna fazla sevinme; sonunda huzuru zahmet takip eder.
2939	neçe me bu aşçı idişçi saŋa bütün erse artuk ay ersig toŋa	Ey cesur kahraman, aşçı ve içkici-başılar sana ne kadar çok itimat telkin ederlerse-etsinler,
2940	olarda bagırsak özüŋke özünğ adın bolmagay sen uzatma sözünğ	Seni onlardan daha çok esirgeyecek olan yine kendinsin; sözün kısası, bu başka bir kimse olamaz.
2941	negü tir eşitgil öge buyrukı unıtma mum sen biti hem okı	Has-müşâvir ne tavsiye eder, dinle; bunu unutma, yaz ve dâima oku.
2942	sevüg can özele iminde imin kolup bulmadım men özümde öŋin	Aradım, aziz can için kendimden daha emin başka bir kimse bulamadım.
2943	katıglan küdezgil katıg tut anı kalı bardı erse tileme emin	Gayret et, gözet, onu sağlam tut; eğer giderse, ona çâre bulunmaz.
2944	ayıtmışnı aydım ay ilig kutı negü teg kerekin emi hem oti	Ey devletli hükümdar sorulanlara cevap verdim; onun nasıl olması lâzım geldiğini, çâre ve tedbirini bildirdim.
2945	bu yaŋlıg kişi birle begler bedür yagı boynı yençer kü çavın ıdur	Beyler böyle insanlar ile yükselir, düşmanın boynunu ezer, kendilerinin nâm ve şöhretini yayarlar.
2946	munu sözledim men senga belgülüg takı bir sözüm bar adın ülgülüg	İşte sana açıkça söyledim, fakat üzerinde durulacak başka bir sözüm daha var.
2947	ilig tıŋlar erse anı sözleyin yok erse bu sözni özüm kizleyin	Hükümdar dinlemek lutfunda bulunursa, onu da söyleyeyim; eğer münâsip görmezse, sözüm bana kalsın.
	İLİG SU'ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
2948	yanut birdi ilig ayur ay bügü negü ol maŋa ay sözüŋ sözlegü	Hükümdar cevap verdi ve: —Ey hakim, diyeceğin nedir, bana söyle —dedi— .
2949	seniŋdin eşitgü kerek barça söz biligke teŋiz sen ukuşka ögüz	Senden her sözü dinlemek icap eder; sen bilgi denizi ve akıl deryâsısı.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
2950	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig iligdin tegir ilke türlüg bilig	Öğdülmiş cevap verdi ve: — Ey hükümdar, memlekete her türlü bilgi hükümdardan gelir — dedi—
2951	iligke ötündüm tapugçı yolı negü teg tapıngu begiŋe kulı	Hizmetkârların yolunu ve kulun beyine nasıl hizmet etmesi lâzım geldiğini hükümdara arz ettim.
2952	yime bilgü begler tapugçı kulın negü teg açmgu tapınsa yılın	Beyler de hizmetkâr kullarına ve yıllarca hizmet edenlere nasıl ihsanda bulunmak lâzım geldiğini bilmelidirler.
2953	neçe beg hakı erse kullar öze yime kul hakı yokmu begler öze	Kullar üzerinde beyin o kadar hakkı var da, beyler üzerinde kulların hakkı yok mudur.
2954	kalı beg hakın körse kullar turup kerek kul hakın körse tapgın körüp	Eğer kullar beyin karşısında hizmet ile, onun hakkını yerine getirirlerse beyin de, hizmetlerine göre, kullarının hakkını vermesi lâzımdır.
2955	tapugçı tapug kılsa dünya üçün kalı bulmasa dünya emger küçün	Hizmetkâr dünyalığı için hizmet eder; eğer, dünyalığını bulamazsa, gadre uğramış olur.
	İLİG SU'ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
2956	ilig aydı keldür maŋa ay aça negü ol tapugçı hakı ay seçe	Hükümdar: — Haydi, bana açık söyle ve bir-bir anlat; hizmetkâr hakkı ne demektir — dedi.