LXX. HÜKÜMDAR KÜN-TOĞDI'NIN ODGURMIŞ İLE GÖRÜŞTÜĞÜNÜ SÖYLER [KÜN TOGDI İLİG ODGURMIŞ BİRLE KÖRÜŞMİŞİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
5035	ikigü turup bardı ilig tapa körü aldı ilig yorıdı kopa	Her ikisi kalkıp, hükümdara gittiler; hükümdar yerinden kalktı, onlara doğru yürüdü ve kendilerini karşıladı.
5036	selam kıldı ilig eŋ aşnu körüp ‘aleyk birdi zahid selamka turup.	Karşılaşınca, önce hükümdar selâm verdi; zahit ise, yalnız onun selâmına mukabele etti.
5037	eligleşti ilig bu zahid bile ayıttı ilig yazlu sevnü küle	Hükümdar zahit ile el sıkıştı, sevinç içinde güler yüzle hâl-hâtır sordu.
5038	orun kıldı artuk öziŋe yakın agırladı aşru bagırsaklıkın	Kendisinin yanı-başında yer verdi, ona aşırı bir iltifat ve hürmet gösterdi.
5039	ayur emgediŋ sen ay odgurmışa yadagın bu yirke özüŋ kelmişe	Ey Odgurmış, yaya olarak buraya kadar gelmekle çok büyük zahmetlere katlandın — dedi.
	ODGURMIŞ CEVABI İLİGKE	ODGURMIŞ'IN HÜKÜMDARA CEVABI
5040	yanut birdi odgurmış aydı közüm sini kördi emgek unıttı özüm	Odgurmış cevap verdi: ve: — Seni görünce, ben bu zahmetleri unuttum — dedi —
5041	özüm arzulap keldi emdi saŋa nelük teggey emgek ay ilig maŋa	Ben sana kendi arzumla geldim, ey hükümdar; bu bana nasıl zahmet olabilir.
5042	kişi öz tilekin yorısa barıp tegir terk tilekke bu kalmaz arıp	İnsan kendi arzusu ile yola çıkarsa, gideceği yere çabuk erişir ve yolda yorulup kalmaz.
5043	negü tir eşitgil böke yavgusı ukuş birle yadmış ajunka küsi	Aklı ile dünyaya şöhretini yaymış olan Böke yavgusı ne der, dinle.
5044	köŋül arzulasa yırak yir yaguk bolur terk tilekin bulur ol anuk	Gönülden arzulanırsa, uzak yer yakın olur ve insan dileğini, kendisi için hazırlanmış gibi, derhâl elde eder.
5045	köŋül birle maŋsa kişi arzulap tegir arzuka terk yagukluk ulap	insan isteyerek ve arzulayarak yola çıkarsa, bu sevgi ile dileğine çabuk erişir.
5046	köŋülsüz kayu yirke maŋsa adak neçe yir yakın erse boldı yırak	Arzu edilmeyen bir yere doğru yola çıkılırsa, bu yol ne kadar yakın olursa-olsun, yine uzak gelir.
5047	adakın yorıglıka emgek tegir koŋül birle maŋsa ol emgek barır	Yayan yürüyen insan zahmet çeker; fakat gönül arzusu ile yürüyünce, bu zahmet ortadan kalkar.
5048	koŋül birle keldim saŋa ay ilig kaçan tegge emgek yetürgil bilig	Ey hükümdar, ben sana gönül arzusu ile geldim; bu bana niçin zahmet olsun.
5049	köŋül kimni sevse tilese bakın neçe yir yırak erse boldı yakın	Gönül birini sever ve arzu ederse, onun bulunduğu yer ne kadar uzak olursa-olsun, yine yakın görünür.
	İLİG SU’ALİ ODGURMIŞKA	HÜKÜMDARIN ODGURMIŞ'A CEVABI
5050	ilig aydı sözde eŋ aşnu saŋa ayıtgu sözüm bar ayu bir maŋa	Hükümdar: —Her şeyden önce sana soracak bir sözüm var, bana cevap ver — dedi —
5051	sen emdi köŋül birle keldiŋ maŋa velikin neteg ol bu iş ay toŋa	Sen şimdi gönül arzusu ile bana geldin; fakat şu iş nasıl oldu, ey kudretlim.
5052	bilir sen selam fazlı artuk ulug kim aşnu aşunsa açar bu yolug	Bilirsin ki, selâmın fazileti çok büyüktür; kim daha önce bunu yaparsa, bu fazileti o göstermiş olur.
5053	mini kördüŋ erse selam kılmadıŋ bu fazlıg muyanıg kalı kolmadıŋ	Sen beni görünce, selâm vermedin; bu fazileti ve sevabı neden istemedin.
	ODGURMIŞ CEVABI İLİGKE	ODGURMIŞ'IN HÜKÜMDARA CEVABI
5054	yanut birdi odgurmış aydı selam bilip kılmadım men eŋ aşnu ulam	Odgurmış cevap verdi ve: — Ben bilerek bunu yaptım ve önceden selâm vermedim — dedi —
5055	selam ol kişike selamet yolı selam kıldı erse uruidı ulı	Selâm insana selâmet yoludur; kim selâm verirse, karşısındakine te'minat vermiş olur.
5056	selam ol kişike iminlik aman selam kılsa ötrü imin boldı can	Selâm insan için emniyet ve selâmettir; selâm veren kimse karşısındakinin hayatını emniyet altına almış olur.
5057	muŋar meŋzetü keldi emdi bu söz eşitgil munı sen aya köŋli tüz	Şimdi buna benzer bir söz vardır, ey temiz kalpli insan, dinle.
5058	aman birdi erke selam kılguçı selamet bolundı aleyk alguçı	Selâm veren kimse insana âmân verir; selâmı alan kimse, selâmette olur.
5059	selam ol selamet kişi şerriŋe selametlik aldı yanut kılguçı	Selâm insanı insanların şerrinden korur; selâma mukabele eden kimse selâmetini te'minat altına almış olur.
5060	uluglar kerek kim kiçigke selam aşundursa ötrü bolur iş tamam	Büyüklerin küçüklere selâm vermesi lâzımdır ve böylece işler yoluna girer.
5061	kiçig tutsa kılsa uluglar sözi selamet tirildi kutuldı özi	Küçükler büyüklerin sözünü dinler ve ona göre hareket ederlerse, selâmetle yaşarlar ve emniyette olurlar.
5062	kiçig bolsa imin ulug şerrindin selamet bolunsa umup hayrındın	Küçükler büyüklerin şerrinden emin olmalıdırlar; böylece onlardan hayır umarak, emniyet içinde yaşarlar.
5063	meniŋdin iligke kaçan tegge şer kiçig men kiçigdin negü yası bar	Benden hükümdara ne gibi bir kötülük dokunabilir; ben küçüğüm, küçükten büyüğe nasıl bir zarar gelebilir.
5064	ilig elgi barça budunka uzun negü kolsa kılgay tügülse yüzün	Hükümdarın eli bütün halka uzanır; gazaba gelirse, istediğini yapabilir.
5065	körü bar kara begke kılmaz selam bu ma’ni üçün ol ay bilgi tamam	Dikkat et, selâmın bu mânasından dolayı halk beye selâm vermez, ey bütün bunları bilen insan.
5066	mini sen eŋ aşnu tapugka tilep özüŋke okıdıŋ öküş arzulap	ilk önce sen benim hizmetine girmemi istedin; çok arzu ederek, beni yanma çağırdın.
5067	bolu birmedim men sözüŋ tutmadım bu alçı ajunka özün bütmedim	Ben bunu kabul etmedim ve sözünü dinlemedim; çünki ben bu aldatıcı dünyaya inanmıyorum.
5068	anı kodtuŋ emdi ziyaret üçün okıdıŋ munu keldim emdi bu tün	Ondan vazgeçip, sâdece seni ziyaret etmemi istedin; işte ben de şimdi bu gece ziyarete geldim.
5069	takı eymenür erdim emdi saŋa selamın aman birdiŋ emdi maŋa	Yine de senden çekmiyordum; fakat sen selâm ile bana emniyet verdin.
5070	yana aşnukı sözke yaŋay tiyü takı korkur erdim saŋa eymenü	Tekrar eski fikrine dönecek diye, senden çekiniyor ve korkuyordum.
5071	tükel büttüm emdi saŋa belgülüg maŋa edgü teggey seniŋdin ülüg	Şimdi sana tamamıyle ve gerçekten inandım, bana senden ancak iyilik gelebilir.
	İLİG CEVABI ODGURMIŞKA	HÜKÜMDARIN ODGURMIŞ'A CEVABI
5072	ilig aydı begke idi ked yavuz tilin sözlemiştin yana yansa öz	Hükümdar şu mukabelede bulundu: — Bir bey için, verdiği sözden dönmek çok fena bir şeydir.
5073	ulugluk yimesün ol elgi uzun yanar erse tilde yorıtmış sözün	Verdiği sözden dönen bey hiç bir zaman büyüklüğe ermesin.
5074	ajunka elig bolmasun ol kişi tili yalgan erse kılınçı buşı	Yalancı ve öfkeli insan hiç bir zaman dünyaya hâkim olmasın.
5075	neteg beg bolur ol budunka ulug tili yalgan erse kör elgi kurug	Yalancı ve hasis kimse nasıl halka beylik edebilir.
5076	takı munda yigrek bilig sözlemiş sözüg kıysa kıylur kaçar kut timiş	Bilgi de bundan daha iyi bir söz söylemiştir: insan sözünden dönerse, saadet de ona yüz çevirir, ondan kaçar.
5077	kişide yavuzrakı yalgan bolur yavuzda yavuz va’de kıygan bolur	Yalancı — insanların kötüsüdür; kötülerin kötüsü ise, verdiği sözünden dönen kimsedir.
5078	idi yakşı aymış köni sözlüg er köni sözlüg erke bayat birsü ter	Doğru sözlü insan çok iyi söylemiş; doğru söyleyen insanı Allah ecre nail etsin.
5079	sözi çın kerek beg kıyıksız köni sözinde yanıglıg time er anı	Bey sözü dürüst olmalı ve o bundan caymamalıdır; sözünden dönen kimseye erkek denilmez.
5080	tilin sözlemiş sözde yanmaz eren sözinde yanıglı işiler sanı	Erkek insan verdiği sözden geri dönmez; sözünden dönenleri sen kadın bil.
	ODGURMIŞ CEVABI İLİGKE	ODGURMIŞ'IN HÜKÜMDARA CEVABI
5081	yanut birdi odgurmış aydı ilig bu edgü kılıklarka boldı elig	Odgurmuş cevap verdi:—-Hükümdar bu iyi hareketlere vâsıta oldu— dedi —
5082	bayat arturu birsü ilig saŋa bu edgü kılıklar bu edgü yaŋa	Ey hükümdar, Tanrı senin bu iyi hareketlerin ile bu iyi ahlâkını dâim etsin ve artırsın.
5083	budunda talu ol bu begler özi özi teg talu tutgu kılkı sözi	Halk içinde seçkin olan bu beylerin hareketleri ve sözleri de, kendileri gibi, seçkin olmalıdır.
5084	biliglig bilig birdi mundag ayur beg edgü köni bolsa budnı bayur	Bilgili insan bilgi verir ve şöyle der: Bey iyi ve doğru olursa, halk zenginleşir.
5085	negü tir eşitgil örüŋ başlıg er ajunug keçürmiş uzun yaşlıg er	Ak saçlı, dünya görmüş ve yaş yaşamış insan ne der, dinle.
5086	kılınç edgü tut ay ajun tutguçı keligli turur kut yana barguçı	Ey dünyaya hâkim olan, iyi hareket et; saadet geldiği gibi, tekrar gidebilir.
5087	katıglan özürgke kodun edgü at vefa kılmagay kut sini kılga yat	Gayret et, iyi ad kazan; saadet vefasızdır; sana tekrar yabancı muamelesi yapabilir.
5088	isiz kılmagıl sen ay elgi uzun kamug edgülük kıl kılınçın sözün	Ey kudret sahibi, sen kötülük yapma; sözünle ve hareketinle her vakit iyilik etmeğe çalış.
5089	ulugluk bu beglik yüz evrür saŋa mşger edgülük yüz evürmez toŋa	Büyüklük ve bu beylik sana yüz çevirebilir; yalnız iyilik sana yüz çevirmez.
5090	bu kün edgü kazgan budun yüki yüd yarın edgü kelgey keçip barsa öd	Bugün iyilik kazan, halkın yükünü yüklen; zaman geçer, gider ve yarın sana bundan iyilik gelir.
5091	tüpi yil turur bu tiriglik küni inançsız turur kut keçürgey sini	Bu ömrün günleri fırtına gibi geçer; saadet vefasızdır, bir gün seni de bırakır.
	İLİG CEVABI ODGURMIŞKA	HÜKÜMDARIN ODGURMIŞ'A CEVABI
5092	ilig aydı ukgıl ay bilgi ulug tilekim bu ol sinde açgıl yolug	Hükümdar: — Ey bilgisi büyük olan insan, dinle — dedi— senden dileğim şudur: bana iyilik yolunu göster.
5093	sini munça bekrü tutup koldukum bu erdi tilekim meniŋ ay tokum	Seni bu kadar ısrarla istemekten maksadım da bu idi, ey gönlümü doyuran insan.
5094	maŋa birgil emdi bu öt sav erig meger edgülükke yetilgey elig	Bütün gayretimi yalnız iyilik yoluna hasretmem için, bana şimdi öğüt ve nasihat ver.
5095	kişi bar kalın bod boguz agrukı köni çın bagırsak yok ol ay akı	Etrafımda geçinen kalabalık bir insan kütlesi var; fakat bunlar arasında, ey cömert insan, doğru, dürüst ve sâdık kimse yoktur.
5096	bu begler bulur barça arzu tilek özi köŋliŋe sıggu bulmaz yölek	Beyler bütün arzu ve dileklerini bulurlar; fakat kendilerine müessir olabilecek bir yardımcı bulamazlar.
5097	kapugda kalın baş yumıttı yorır tusulur kişi yok maŋa ay bilir	Kapıda bir sürü insan dolaşır, durur; fakat bana faydası dokunacak bir kimse yoktur, ey bilir.
5098	muŋar meŋzer emdi bu beyt ay akı ukayın tise sen munukı okı	Ey cömert, şimdi şu beyit buna benzer; anlamak istersen, işte, oku.
5099	kişi tip yorıglı telim bar san: kişike tusulgu tilese kanı	İnsanım diye gezen pek çok kimse var; bunların içinde insana faydalı olanını ararsan, nerede.
5100	kılur bir kişi miŋ kişiniŋ işin öküş miŋ yumıtsa kılumaz anı	Bir insan bâzan bin kişinin işini yapar; bâzan binlerce insan toplanır ve bir kişinin işini göremez.
5101	yana aydı ilig ay odgurmışa bayat fazlı barça özüŋ bulmışa	Hükümdar devamla:—Ey Odgurmış, sen Tanrının bütün faziletlerini kendinde toplamış bir insansın — dedi —
5102	atıŋka yarası kılınçıŋ bütün tilekiŋ tükel birsü teŋri kutun	Tabiatin adına yakışır şekilde mükemmeldir; Tanrı seni mes'ûd etsin ve bütün arzularını yerine getirsin.
5103	bayat birmişindin maŋa kıl ülüg tirilsü köŋül bolsu nefsim ölüg	Tanrının sana verdiğinden bana da bir hisse ayır; gönülüm dirilsin ve nefsim ölsün.
	ODGURMIŞ CEVABI İLİGKE	ODGURMIŞ'IN HÜKÜMDARA CEVABI
5104	yanut birdi odgurmış aydı ay beg taşımnı körür sen kişi öggü teg	Odgurmış cevap verdi ve: — Ey hükümdar, insanlar benim görünüşümü öğerler; sen de ancak bu zahirimi görüyorsun — dedi —
5105	bildiŋ erse içim ay böke bu kün sürgey erdiŋ mini miŋ söke	Ey kudretli insan, eğer içimi bir bilse idin, bana binlerce lanet edip, buradan kovardın.
5106	maŋa at uruldı bu zahid atı bu atım maŋa boldı ta’at yutı	Bana zahit adı takıldığından beri bu ad benim için bir felâket olmuştur.
5107	mini alktaçı kör bu atım turur bu atım üçün nefs maŋa beg bolur	Beni mahveden bu adımdır; bu adımdan dolayı nefsim bana hâkim olmuştur.
5108	kebit ked bezedim kişi körgüsi asıg yok kebitte satıg belgüsi	İnsanların göreceği dükkânımı çok iyi süsledim, fakat burada kâr ve ticâretten eser yoktur.
5109	taşın körmegil sen ay ilig kişig kişiniŋ için kör yaşutlug işig	Ey hükümdar, sen insanın dışına bakma; insanın içine, onun gizli emellerine bak.
5110	neçe körklüg erse kagun taş yüzi yıdı ya bedizi ya meŋzi tözi	Kavunun dışı, kokusu, şekli veya rengi ne kadar güzel olursa-olsun,
5111	içinde tatıg bolmasa ol kagun anı taştın atgu bolur ay sıgun	içinde tadı yoksa, o kavunu kaldırıp atmak icap eder, ey dağ keçisi gibi çevik insan.
5112	negü tir eşit emdi köŋli odug içingni beze tutma taş sır bodug	Dinle, şimdi uyanık insan ne der: içini süsle, dışını boyayıp-cilâlama.
5113	kamug neŋ kötürgüsi içtin bolur içi bolmasa taş yaramaz kalur	Her nesneyi yükselten şey onun içinden gelir; içi yoksa, dışı hiçbir işe yaramaz.
	İLİG CEVABI ODGURMIŞKA	HÜKÜMDARIN ODGURMIŞ'A CEVABI
5114	yanut birdi ilig ayur ay süzük içiŋ me taşıŋ birle barça tüzük	Hükümdar cevap verdi: — Ey saf gönüllü insan, senin için ve dışın her bakımdan iyidir — dedi —
5115	özüŋ yük yinitti bu dünya kodup ilindim men emdi agır yük yüdüp	Bu dünyadan vaz geçmekle sen yükünü hafiflettin; ben ise, ona tutuldum ve ağır yük altına girdim.
5116	bu dünya işi kıldı meşgul mini bayat tapgırıga öz tegümez kanı	Bu dünya işi beni meşgul etti; Tanrı ibâdeti nerede, ona artık vakit bulamıyorum.
5117	maŋa öt eri g bir tutunsu özüm kutadsu sözüŋ çın süzülsü özüm	Bana öğüt ve nasîhat ver, ona göre hareket edeyim; sözüm saadet getirsin ve ben gerçekten ruhumu tasfiye edeyim.
	ODGURMIŞ CEVABI İLİGKE	OGDURMIŞ'IN HÜKÜMDARA CEVABI
5118	yanut birdi odgurmış aydı bege kamug edgülükke sen edgün tege	Odgurmış cevap verdi:—Ey hükümdar, her türlü iyiliğe sen iyilikle erişmeğe çalış — dedi —
5119	bayat kullarında meniŋde yavuz adın bilmegil sen ay bilgi ögüz	Ey bilgisi nehir gibi akan, bil ki, Tanrı kulları arasında benden kötü başka biri yoktur.
5120	meniŋde yavuzrak bayatım kulı men ök men ay ilig tilese kalı	Ey hükümdar, Tanrının benden daha kötü kulunu istersen, o yine benim.
5121	negü asgı bolgay meniŋ sözlerim tusulgaymu erki saŋa ötlerim	Benim sözlerimin ne faydası olacaktır; acaba nasihatlerim sana faydalı olabilir mi.
5122	yana men idimdin umınç kesmedim yazuk yarlıkaglı ol ol bir idim	Buna rağmen, ben rabbimden ümidimi kesmedim; bütün günahları affeden o bir rabbimdir.
5123	negü tir eşitgil yazuklug kulı yazukın bilip ‘uzri koldı tili	Günahlarını itiraf eden ve Tanrıdan afiv ve mağfiret dileyen günahkâr kul ne der, dinle.
5124	yazuklug cefalıg kuluŋ men otun baka körse barça yazuk men bütün	Ben senin günahkâr, cefakâr kulunum; iyice bakarsan, ben baştan ayağa günahım.
5125	seniŋde adın yok sıgıngu idim yazukum bagışla yölegil kutun	Senden başka sığınacak rabbim yok; günahımı bağışla ve saadet yolunda beni destekle.
	İLİG CEVABI ODGURMIŞKA	HÜKÜMDARIN ODGURMIŞ'A CEVABI
5126	yanut birdi ilig ayur ay odug bu kılkıŋ bodudı bu edgü bodug	Hükümdar cevap verdi: — Ey uyanık insan, bu güzel vücûdu Tanrı bu güzel ahlâk ile süslemiştir — dedi —
5127	özüŋni yavuzrak biliriŋ üçün budunda sen edgü bolur sen küçün	Kendini daha kötü olarak bildiğin için, ister-istemez, halkın en seçkini oluyorsun.
5128	köŋül til arıttıŋ andı özüŋ mini ötlegil bir tusulsu sözüŋ	Gönlünü ve dilini temizledin, kendin de temiz oldun; öğüt ver, ben de senin sözünden istifâde edeyim.
5129	ay edgü kılıklıg bütün işi çın maŋa öt erig bir bagırsaklıkın	Ey iyi tabiatli, inanılır ve işi doğru olan insan, bana acı, öğüt ve nasihat ver.
5130	bayat birdi barça saŋa edgülük bu edgü yolın aç maŋa ay külük	Tanrı sana her türlü iyilikleri ihsan etmiş; ey namlı, bu iyilik yolunu bana da aç.
5131	ay edgü kişi ötle emdi maŋa yanut birge teŋri yarınlık saŋa	Ey iyi insan, şimdi bana öğüt ver; yarın Tanrı sana bunun ecrini ihsan eder.