XLVI. ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ İLE İKİNCİ DEFA MÜNAZARA ETTİĞİNİ SÖYLER [ÖGDÜLMİŞ ODGURMIŞ BİRLE İKİNÇ KATA MÜNAZARA KILMIŞIN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
3971	yanut birdi ögdülmiş açtı tilin ayur ay kadaşım eşit söz bilin	Öğdülmiş cevap verdi, söze başladı ve: —Ey kardeşim —dedi— sözümü dinle ve bil ki,
3972	iligniŋ tileki saŋa edgü ol bu edgü içinde tiler edgü yol	Hükümdarın senin hakkındaki düşüncesi iyidir; bu iyilik ile yetinmeyip, daha iyiye doğru yol arıyor.
3973	bilür sen bu yirde bu taat tapug kıluruŋ neçe edgü açgay kapug	Bilirsin ki, burada bu tâat ve ibâdet ile meşgul olman, sana bir çok iyiliklerin kapısını açacaktır.
3974	yana kend ulusta men aymışlarım neçe türlüg edgü turur ay erim	Diğer taraftan şehir ve kasabalarda da, benim söylediklerim gibi, bir çok iyilikler vardır, ey yiğitim.
3975	yavuz ermez emdi bu dünya kutın bulup tirlü bilse kopursa atın	Bu dünyanın saadetini bulup, yaşamasını bilmek ve nâm kazanmak hiç de fena bir şey değildir.
3970	özüŋ ukbi kolsa ay zahid bulur muyan edgü mundın iletse bolur	Ey zâhid, sen âhireti istiyorsan, onu da bulursun; orada da nîmet ve sevaba nail olabilirsin.
3977	yavuz tise bolmaz bu dünya nendin yise birse halkka kızartsa eridin	Bu dünya malını kötülemek doğru değildir; bunu sarf etmek ve dağıtmak suretiyle halkı sevindirmek mümkündür.
3978	yime yakşı aymış akılar başı eşitgil munı sen ay edgü kişi	Cömerdler-başı da çok güzel söylemiş; ey iyi insan, sen bunu dinle.
3979	kamug edgülükke neŋ ol yolçısı kamug ig togaka neŋ ol emçisi	Her türlü iyiliğe yol gösteren şey varlıktır; her türlü hastalığı tedavi eden şey varlıktır.
3980	neŋi bolsa yalŋuk bulur ög bilig kamug edgülükke uzatur elig	Varlığı varsa, insan akıl ve bilgiyi bulur ve her türlü iyilik yapmağa muktedir olur.
3981	bu neŋ birle yalŋuk tilese tilek yaşıl kökke yoklar neŋ ol ked yölek	insan arzu ederse, bu varlık sayesinde mavi göğe yükselir; servet çok mühim bir destektir.
3982	hac erse tilekiŋ kerek neŋ tavar gazilik tilese yime bu yarar	Arzun hacca gitmek ise, bunun için mal ve servet lâzımdır; gazilik dilersen, yine bu servet senin işine yarar.
3983	neŋi bolmasa er alıp birgüke elig kısga boldı kamug edgüke	Verecek malı olmazsa, insan hiç bir iyiliğe el uzatamaz.
3984	negülük kodur sen bu edgülerig nelük taplamaz sen bu öt sav erig	Bu iyiliklere niçin yüz çeviriyorsun; bu öğüt ve nasihatleri niçin kabul etmiyorsun.
3985	tapugka negü teg inansa bolur tapındım tiyü bilse müflis kalur	ibâdete nasıl inansan da olur; insan ibâdet etmiş olduğunu kabul ederse, bütün yaptıkları boşa gider.
3986	bayatıg tapug birle bulmaz kulı idi yinçke yol bu tapugçı yolı	Kul Tanrıyı ibâdet ile bulmaz, kulun yolu çok ince bir yoldur.
3987	neçe miŋ tapugçı tapındı yılın çıkar can ödinde yitürdi yolın	Kaç bin kul yıllarca ibâdet ile meşgul oldular ve tam can verecekleri sırada dalâlete düştüler.
3988	neçe miŋ tapugsuz yazuklug kulı ahır tın keserde oŋardı yolı	Kaç bin âsî günahkâr kullar da, son nefesleri kesilirken, doğru yolu buldular.
3989	bilir men bayatım sevinci kamug tapug taat içre turur ay ulug	Biliyorum, Tanrının rizâsı hep ibâdet ve tâat içindedir, ey ulu.
3990	bilümese emdi bu taat çını kayu taat erki ukumaz munı	insan hakikî ibâdetin ne olduğunu bilemezse, yaptıklarının hangisinin ibâdet olduğunu anlayamaz.
3991	kalı mundag erse kamug taatıg tükel kılgu bulsa bu aymış tatıg	Böyle olduğuna göre, bu bahsi geçen zevkleri bulmak için, bütün bu ibâdetlerin hepsini yapmak lâzımdır.
3992	baka kör bu sözler kim aydım saŋa bu yaŋlıg erürmü ayu bir maŋa	iyice dikkat et, sana söylediklerim doğrumudur, değilmidir, açıkça bana söyle.
3993	kalı mundag erse kim aydım bu söz tilin kön sözüm tut aya köŋli tüz	Eğer sana söylediğim şekilde ise, bunu itiraf et, sözümü tut, ey hâlis kalpli insan.
3994	havaka bulun bolma köndür köŋül kişike katılgıl yorıgıl amul	Nefis ve havanın esiri olma, gönlünü doğrult, insanlara karış ve huzur içinde yaşa,
	ODGURMIŞ CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
3995	yanut birdi odgurmış aydı kadaş muŋadturduŋ emdi agu kıldıŋ aş	Odgurmış cevap verdi ve:—Kardeş, beni kederlendirdin, aşımı şimdi bana zehir ettin — dedi —
3996	tutayın sen aymış sözüg tıŋladım iligke barıp men tapug başladım	Farz edelim, senin dediklerini dinledim ve hükümdarın yanına gidip, hizmete başladım.
3997	tapugka erig aşnu törü bilgü öz yime kılk kılınçı sözi sözke tüz	Hizmet etmek için ilk önce insan yolu-töreyi bilmelidir; onun tavrı hareketi ile sözü teşrifata uygun olmalıdır.
3998	kirü hem çıka bilse oldrug turug tapug bilmese er tek emger kurug	O girmesini, çıkmasını, durmasını ve oturmasını bilmelidir; insan hizmet etmesini bilmezse, boşuna zahmete girmiş olur.
3999	negü tir eşitgil tapug bilgüçi sınap bilmişin aydı azrak üçi	Teşrifata vâkıf olan insan ne der, dinle; tecrübesi ile o en az şu üç şey üzerinde durmuştur.
4000	bu beglerke tapmak tilese özüŋ köŋül til köni tut küdezgil sözüŋ	Sen beylere hizmet etmek istersen, gönül ve dilini doğru tut, sözüne hâkim ol.
4001	törü hem toku birle ögren tapug tapug bildiŋ erse yarudı yüzüŋ	Töre ve usûle göre hizmet etmesini öğren; hizmet etmesini bilirsen, muvaffak olursun.
4002	kişide yıramış turur bu özüm törü yok toku yok ne kılkım sözüm	Ben insanlardan uzaklaşmış bulunuyorum; töre bilmem, yol bilmem; hizmete yakışacak ne tavır ve hareket, ne de söz söylemek kabiliyeti bende var.
4003	negü teg kılur men begiŋke tapug yapılmış turur kör maŋa bu kapug	Ben beyine nasıl hizmet ederim; bu kapı artık benim için kapanmıştır.
4004	negüke küçer sen mini berk tutup iligke tapın tip sözümni utup	Niçin beni sıkıştırıyor ve her sözüme itiraz ederek, hükümdarın hizmetine girmeğe zorluyorsun.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
4005	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz yime edgü ermez aya köŋli tüz	Öğdülmiş cevap verdi ve: —Ey hâlis kalpli insan, bu söz de pek yerinde değildir — dedi —
4006	seniŋdin kötürgey ilig bu törü kerek erse oldur kerek tur örü	Hükümdar seni teşrifat ile mükellef tutmayacaktır; sen istersen otur, istersen ayakta dur.
	ODGURMIŞ CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
4007	yanut birdi odgurmış aydı bu söz idi yakşı ermez aya kılkı tüz	Odgurmış cevap verdi ve: — Ey kâmil insan, bu söz de pek yerinde değildir — dedi —
4008	negü teg yaraşur saŋa ya maŋa törü bilmese öz yorısa aŋa	Töre bilmeden, şaşkın-şaşkın dolaşmak, sana veya bana nasıl yakışır.
4009	bu il itgü tutgu budun tüzgüke bu begler tikildi ajun süzgüke	Bu beyler memleketi tanzim ve idare etmek, halkı düzene sokmak ve dünyayı temizlemek için nasb edilmişlerdir.
4010	bu il kün itigi bu begler işi törü hem toku birle itti kişi	İnsanlar halkın idaresini ve beylerin işini muayyen bir töre ve usûle göre yürütürler.
4011	anın ötrü begler uzattı elig ukuş utru tuttı yorıttı tilig	Bu beyler bu şekilde memlekete hâkim oldular, âkılâne hareketleri ile emirlerini dinlettiler.
4012	idi yakşı aymış ajun ilcisi biliglig ukuşlug budun başçısı	Bilgili, akıllı ve halkın başında bulunan dünya hâkimi çok güzel söylemiş.
4013	ajun tutguçı er ukuşlug kerek budun basguçıka kerek ked yürek	Dünyayı tutan insan akıllı olmalıdır; halkın başında bulunan kimse de cesur olmalıdır.
4014	bu iki bolunsa basa tapguçı törülüg tokulug kerek bilgüçi	Bu ikisinden sonra, hizmetkârların da töre ve usûle vâkıf olmaları lâzımdır.
4015	anın ötrü begler bedütür küçin yagı boynı yençer alır öz öçin	Beyler kudretlerini bunlar ile yükseltirler; düşmanlarının başını ezer ve öçlerini alırlar.
4016	biz emdi bu öŋdi törü ursamız negü teg yaraşur törü buzsamız	Bu kanun ve töreyi kendimizin vaz' etmemiz icap ederken, töreyi bozmamız bize nasıl yakışır.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
4017	yanut birdi ögdülmiş aydı kadaş idi ters iş ermez batar kılsa aş	Öğdülmiş cevap verdi ve:— Kardeş bu iş o kadar güç değildir — dedi — aş bir kere yapılsın, nasıl olsa yenir ve hazm olunur.
4018	munu men bilir men bu öŋdi törü ayayın men emdi sen ögren körü	İşte ben bu kanun ve töreyi biliyorum; şimdi sana söyleyeyim; sen de dikkatle dinleyerek, öğren.
4019	kişi bilmese ögrenür kör bilir bilip ötrü yalŋuk tilekke tegir	insan bilmezse, öğrenir, bilir; bildikten sonra arzusuna kavuşur.
4020	muŋar meŋzetü aydı bilgi açuk bu söz tutmaz erniŋ biligi bıçuk	Bilgisi açık olan, bu mesele hakkında bir söz söylemiştir; bu sözü tutmayan insanın bilgisi yarımdır.
4021	toga bilge togmaz kişi ögrenür toga sözlemez til turu sözlenür	İnsan doğuştan âlim doğmaz, sonradan öğrenir, dil doğuştan konuşmaz, zamanla konuşmağa başlar.
4022	kişi ögrenip ötrü bilge bolur bilig bilse ötrü kamug iş önür	İnsan öğrenerek, âlim olur; bilgi sahibi olduktan sonra, her işi yoluna girer.
	ODGURMIŞ CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
4023	yanut birdi odgurmış aydı seniŋ tilekiŋ bu erse tilek yok meniŋ	Odgurmış cevap verdi:— Senin istediğin bu ise, benim buna bir diyeceğim yok — dedi —
4024	ayı muŋkarur sen bu kün sen mini negü teg bolur ay bu tapguŋ kanı	Bugün sen benim canımı çok sıkıyorsun; bu hizmet nasıl olur, söyle bakalım.
4025	köŋülke kirürmü sözüŋ tıŋlayın özüm ögrenürmü anı aŋlayın	Bu söz aklıma yatar mı yatmaz mı, bir dinleyeyim; ben öğrenebilir miyim, bunu bir anlayayım.
4026	maŋa aygıl emdi törüni nece tokularnı sayu atayu biçe	Bana şimdi kaç türlü töre ve usûl olduğunu, isimlerini bir-bir sayıp, kesin olarak anlat.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
4027	yanut birdi ögdülmiş aydı tükel köni sözlediŋ söz aya edgü fal	Öğdülmiş cevap verdi: — Ey bahtiyar insan, mükemmel ve doğru bir söz söyledin — dedi —
4028	ukuşka yırak erdi aşnu yoluŋ könilikke urduŋ sen emdi uluŋ	Önce tuttuğun yol akıldan uzak idi; sen şimdi temelini doğruluk üzerine kurdun.
4029	men emdi ayayın eşitgil ögün sen ögren yazılsu saŋa bu tügün	Şimdi ben anlatayım, düşünerek dinle; öğren ve senin için bu düğüm çözülsün;
4030	kalı ögrenür erse emdi özüŋ tilin tıldama emdi kesgil sözüŋ	Eğer şimdi öğrenmek istersen, sen sus ve beni dinle.