LXXXV. HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E BAŞ-SAĞLIĞI DİLEDİĞİNİ SÖYLER [İLİG ÖGDÜLMİŞKE TA‘ZİYET KILMIŞIN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6304	eşitti ilig keldi evdin turup angar ta‘ziyet kıldı könglin urup	Hükümdar bunu haber alınca, saraydan kalkıp, Öğdülmiş'in yanına geldi; ona gönülden baş-sağlığı diledi.
6305	ilig aydı öglen ay ögdülmişe du’a birle itgil angar sen işe	Hükümdar : — Ey Öğdülmiş, mâkûl ol; sen duâ ile ona yardım etmeğe çalış — dedi —
6306	bayat yarlıkasu ol odgurmışıg keçürsü anıngdın yazuk kılmışıg	Odgurmış'a Tanrı rahmet eylesin ve onun bütün günahlarını affetsin.
6307	bu kadgu üçün birsü tengri muyan bayattın sevinç bul tamudın aman	Tanrı sana bu felâketin ecrini versin; Tanrı senden razı olsun ve cehennemden korusun.
6308	kapug beklemiş sen yime yol kesip yüzüng kizlemiş sen tilin söz basıp	Sen yolunu kesmiş ve kapını kapamışsın; yüzünü gizlemiş, ağzını kilitlemişsin.
6309	seningdin yaramaz bu yanglıg kılık ukuşlug yorımaz bu yolca yorık	Böyle bir hareket sana yakışmaz; akıllı insan böyle bir yolu ihtiyar etmez.
6310	sanga kim tegürdi manga ay bu küç ya kim övkeledi ya kim kıldı öç	Bana söyle, seni kim bu sıkıntıya düşürdü; kim sana kızdı veya kim sana kin bağladı.
6311	bayat hükmi erdi kadaşıng öze yorıttı kazasın sen öz kılk tüze	Kardeşinin başına gelen Tanrının hükmüdür, o kazâ-i ilâhîyi yerine getirdi; sen kendine bak ve nefsini ıslah et.
6312	negüke ulır sen negü bu sıgıt bu kılk edgü ermez munı sen agıt	Neye ağlayıp, feryad ediyorsun; bu şekilde hareket etmek iyi değildir; sen böyle yapma.
6313	toguglı ölür ol agıglı ilür yorıglı tmur ol birigli alur	Doğan ölür, yükselen iner; yürüyen durur ve veren alır.
6314	kadaşıng ölümi sanga bolsu pend seringil muyan ur şeker bolsu kand	Kardeşinin ölümü sana ibret olsun; sabır et, ecrine nâil olursun, şekerin kand olur.
6315	ölürüg körügü tirig kalguçı kerek pend tutunsa kanı tutguçı	Ölümü görünce, hayatta kalanların bundan ibret almaları lâzım idi; alan hâni.
6316	ölüg pendini bak ayur kör mini ölüm tuttı bardım tutar uş sini	Ölenin nasihatine dikkat et, ne der:— Bana bak, beni ölüm yakaladı, gittim; şimdi seni de yakalar.
6317	mungar mengzer emdi bu beytig okı okıp ked köngülke alıngıl takı	Şimdi buna benzeyen şu beyti oku; okuyup, iyice gönülüne yerleştir.
6318	seningde ozakı ölügli minge birür pend ayur uş manga kör manga	Senden evvel binlerce ölüp-gidenler sana nasihat verirler ve derler ki, işte bana bak, bana.
6319	usanıp yorıdım avındım öküş ölüm tuttı bardım kelir uş sanga	Gaflet içinde yaşadım, uzun zaman oyalandım; beni ölüm yakaladı, gittim; sıra sana da gelir.
6320	ayıttı ilig evre odgurmışıg neteg ölmişin hal negü bilmişig	Hükümdar sonra Odgurmış'ı, onun nasıl öldüğünü ve bu hususta neler bildiğini soruşturdu.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6321	ötündi iligke negü körmişin ölürde vasiyyet itip kodmışm	Öğdülmiş neler gördüğünü ve ölürken vasiyet edip, bırakmış olduğu mirası hükümdara arz etti.
6322	turup rekve birle tayakın alıp ilig utru urdı kumaru kılıp	Kalkıp, kardeşinden yadigâr kalan çanak ile değneği alıp, hükümdarın önüne koydu. —
6323	ayur uş kadaşım manga kodmışı bu erdi nengi uş turu kalmışı	İşte kardeşimin bana bırakmış olduğu miras bunlardır—dedi —
6324	ilig me kötürsü kunıaru birin kutadgay bu kün hem tusulgay yarın	Hükümdar bunlardan birini, yadigâr olarak, kendine alsın; bu yadigâr dünyada uğur getireceği gibi, âhirette de faydalı olur.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6325	ilig sundı aldı tayak elgince ayur bu kumaru kutadsu manga	Hükümdar uzanıp, değneği eline aldı : — Bu yadigâr bana uğurlu olsun — dedi —
6326	sen algıl bu rekve kadaşıng özin munıng birle üşgür tilese yüzin	Sen bu çanağı al, kardeşini özlediğin zaman, onu bununla hatırlarsın.
6327	sunup aldı rekve kör ögdülmişe köngül bertti közde yuvuldı yaşa	Öğdülmiş çanağı aldı; gönülü sızladı, gözünden yaşlar boşaldı.
6328	ilig aydı körgil bu ibret bu kün biringe tap emdi sakınsa ögün	Hükümdar : — Bak şimdi bugün âkil ve düşünen bir insan için, bu ibret kâfidir — dedi —
6329	ol andag tirildi tükedi ajun takı kaldı artıp ay kılkı tüzün	O öyle yaşadı, hayatı sona erdi; ondan dünya ve bir de bunlar kaldı, ey temiz kalpli insan.
6330	negü tir eşitgil kılınçı silig ukuş birle işke yetürmiş elig	Tavrı, hareketi temiz ve her işe akıl ile el uzatan insan ne der dinle.
6331	öküş bolsa artmaz bu dünya nengi neçe me az erse yeter öz tengi	Bu dünya malı ne kadar çok olursa-olsun, fazla gelmez; ne kadar az olsa bile, yerine göre kâfi gelir.
6332	bu dünya müni ming bir ol erdemi negü teg keçürse keçer ademi	Bu dünyanın kusuru bin, meziyeti ise, birdir; insan bunu nasıl geçirirse, o öyle geçer.
6333	öküşlük ne asgı ölümde kidin anı yigli sevnür seningde adın	Ölümden sonra bolluğun faydası nedir; senden sonra ancak onu yiyen sevinir.
6334	kadaşıng kodup kaçtı dünya nengin örüm kedti arpa yidi öz tendin	Kardeşin dünya malını bırakıp kaçtı; kendi seviyesine göre, çul giydi ve arpa yedi.
6335	keçürdi tiriglik turu ölmedi anuk yiglilerke nengin kodmadı	Ömrünü geçirdi ve bu vaziyetten dolayı ölmedi; hazır yiyicilere de mal bırakmadı.
6336	katıglandı tün kün yinitti yüki keçip bardı andın ajun emgeki	Gece-gündüz gayret etti, yükünü hafifletti; bu yolda çektiği dünya zahmetleri de geçti-gitti.
6337	ol itti işin kör kutuldı bu kün bizing iş ne erki yazılmaz tügün	O işini yoluna koydu, bugün artık kurtuldu; bizim hâlimiz acaba nasıl olacak, bu düğüm hâlâ çözülmedi.
6338	ilig ötledi kör ming; edgü sözün köngül hem karın urdı ötlep uzun	Hükümdar bir çok iyi sözle öğüt ve nasihatte bulundu; öğütler vererek, içini boşaltıp, rahatladı.
6339	yana karşıka bardı ilig turup tüşüp kirdi evke sakınçlıg bolup	Hükümdar kalkıp, tekrar saraya döndü; inip, düşünceli bir hâlde, odasına girdi.
6340	sakınç kıldı kaç kün bu ögdülmişe keçürdi bu kadgu yazıldı kaşa	Öğdülmiş bir kaç gün yas tuttu; matem günleri geçince, nihayet bir az kendine geldi.
6341	unıttı bu kadgu sakınçıg yime yidi içti küldi sevindi yana	Bu kaygı ve kederleri de unuttu, tekrar yedi, içti, sevindi ve yüzü güldü.
6342	idi yakşı aymış budun başlar er bilig birle il kün işin işler er	Halkın başında bulunan ve halkın işini bilgi ile idare eden insan çok güzel söylemiş.
6343	neçe kadgu sakınç sini bulnasa yana ok küler köz neçe yıglasa	Kaygı ve keder seni ne kadar esir ederse etsin, ne kadar ağlatırsa ağlatsın, bir gün yüzün tekrar gülecektir.
6344	ajun öngdisi bu telimde berü isiz edgü erter neçe yıllasa	Bu dünyanın çok eski bir kanunudur; kötülük veya iyilik ne kadar uzun sürerse-sürsün, bir gün geçer.
6345	sakınçın keçürdi kör ögdülmişe tapugka baka turdı itti işe	Öğdülmiş de yasını geçirdi; vazifesine başlayarak, işine devam etti.
6346	harîlık bile ol tapug başladı kiçe tangda bardı işin işledi	Büyük bir gayret ile işe sarıldı, sabah erkenden, akşam geç vakte kadar işi ile meşgul oldu.
	İLİG SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
6347	okıdı ilig bir kün ögdülmişig ayıttı budun hali il kün işig	Hükümdar bir gün Öğdülmiş'i çağırdı, halkın durumunu ve memleket ahvâlini sordu. —
6348	ayur il hali ne budun hali ne negü teg keçer emdi ödlek küne	Memleket ve halkın hâli nasıl, şimdi günler ve zaman nasıl geçiyor — dedi —
6349	manga köz kulak sen işimni kamug seningdin tiler men aça bir kapug	Sen benim gözüm ve kulağımsın; her işle senin meşgul olmanı istiyorum, bütün işleri sen hallet.
6350	sanga tegdi kaç kün bu kadgu sakınç tegümeding işke işing ne erinç	Bu bir kaç gün kaygı ve keder içinde kaldığın için, sen de işle pek meşgul olamadın; acaba işler nasıl gidiyor.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6351	yanut birdi ögdülmiş aydı ay beg budun hali edgü du’a artgu teg	Öğdülmiş cevap verdi ve: — Ey beyim, halkın hâli çok iyidir; halk durmadan sana hayır-duâ ediyor — dédi —
	[ metin eksik ]	[Metin eksik]
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
	[ metin eksik ]	[Metin eksik]
6352	biri söz boguz köz bu şehvet otı bular ol kişike bu taat yutı	Bir de söz, boğaz, göz ve bu şehvet âteşidir; bunlar ibâdete manî olur ve insan için bir felâkettir.
6353	biri bogzı tıdsa bir az sözlese yırak tutsa özdin yaragsız usa	Kim boğazının arzularına ram olmaz, az söyler ve yakışmayan şeylerden kendisini uzak tutarsa,
6354	hava arzularka bolur erse erk buşup övke kelse özin tutsa berk	Kim heves ve arzularına hâkim olur, gazaba gelip, hiddetlendiği vakit, onu yenebilirse,
6355	ukuşlug bu ol hem biliglig bu ol munı alsa bolgay ukuşlug amul	Akıllı ve bilgili insan odur; akıllı ve sakin tabiatlı olan kimse buna muvaffak olur.
6356	ukuşlug kişiler sözi öggü teg köni tüz bolur ol özi belgü teg	Akıllı insanların sözü öğülecek sözlerdir; o doğru ve dürüst olur ve kendisini her vakit belli eder.
6357	yaragsızka yakmaz yıratur özin kereksizni körmez yumıtur közin	Onlar yakışmayanlara yaklaşmaz ve kendilerini bu gibi şeylerden uzak tutarlar; lüzumsuz şeyleri görmezler, ona göz yumarlar.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6358	ilig aydı körklüg ayur sen bu söz asıglıg turur bu sözüng artuk öz	Hükümdar:—Çok güzel söylüyorsun, bu çok samimî ve fevkalâde faydalı bir sözdür—dedi —
	[ metin eksik ]	[Metin eksik]
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
	[ metin eksik ]	[Metin eksik]
6359	sefacı turur bu et öz me otun cefaka cefa kıl özüngni tutun	Bu vücûd cefakâr ve küstahtır; cefacıya karşı cefâ kıl ve kendine hâkim ol.
6360	neçe edgü kılsa et özke seve angar anca yavlak kılur bu cefa	Bir kimse ne kadar vücûdu sever ve ona iyilik ederse, o da ona o kadar cefa ve kötülük eder.
6361	yime yakşı aymış kişi ödrümi cefaçı et özke otı hem emi	İnsanların seçkini çok güzel söylemiş; onun sözü cefâcı vücûda karşı bir çâre ve tedbirdir.
6362	vefa kimke kıldıng cefaka anun cefaçı cefasın tegürgey künün	Birine vefa gösterdi isen, ondan cefâ görmeğe hazırlan; cefakâr nefsin seni bir gün cefâya duçar edecektir.
6363	kimi edgü tuttung angar korku tur sini isizin ol ulıtgay ünün	Kime iyi muamele ettinse, ondan kork; onun kötülüğü bir gün seni inletecektir.
6364	ay ilig bu üç ara semzi yavuz biri it biri kuş birisi et öz	Ey hükümdar, şu üç şeyin semizi fenadır; biri köpek, bir av-kuşu, biri de vücûttur.
6365	açurgu bularıg yolın tutsa ked anın yolka kirse boyun egse ked	İyice yola gelmeleri için, bunları aç bırakmak lâzımdır; bunlar ancak böylelikle yola gelir ve boyun eğerler.
6366	yolın kısmasa kuş mengin edlemez semiz bolsa it tok avın avlamaz	Yolunu sıkı bir murakabe altında bulundurmazsan, kuş avını yakalamaz; köpek tok ve semiz olursa, av peşinden koşmaz.
6367	et öz todsa kansa bolur bugragu kaçar edgülerin süre ıdmagu	Vücût doyar ve kanarsa, deve-aygırı gibi olur; yaptığın iyilikleri önüne katarak sürer ve götürür, onu bırakmamalıdır.
6368	kuşung avlamasa bir ördek yas ol ıtıng kodsa avın yası bir as ol	Kuşun avlamazsa, bunun zararı bir ördektir; köpeğin avını bırakırsa, zararı nihayet bir kakımdır.
6369	özüng bugragursa bedütse boyun sini otka tartar ulıtur ünün	Vücûdun deve-aygırına döner ve enseni kalınlaştırırsa, seni ateşe sürükler ve acı acı feryad ettirir.
6370	mengilig turur kör mengi yok çıgay barın tap kılıp ol yorır köngli bay	Yiyeceği olmayan fakir de huzur içindedir; o eline geçene kanâat eder ve gönül zenginliği içinde yaşar.
6371	egin bütse bogzın todursa aşın kılur tengri tapgı iter ol işin	Sırtına bir şey geçirip, boğazını doyurunca, Tanrıya ibâdet kılar ve âhiret işini yoluna koyar.
6372	ulugluk bu devlet bu kut kıv kişig küvezlikke tartar kodup öz işig	Büyüklük, bu devlet ve bu saadet insanı, yapmakla mükellef olduğu işleri bırakıp, kibirli olmağa sürükler.
6373	küvezlik bayattın yıratur kulug ukuşlug yorımaz bu yanglıg yolug	Gurur kulu Tanrıdan uzaklaştırır; akıllı insan böyle bir yolu ihtiyar etmez.
6374	Çıgay ma ölür ök yime bay ölür iki böz iletür kara yir bolur	Fakir de ölür, zengin de; bunların ikisinin de götürecekleri şey ancak bir kefenden ibarettir ve nihayet kara toprak olurlar.
6375	çıgay ölse kutlur kiter emgeki bay ölse kalur neng iletür yüki	Fakir ölürse, zahmetlerinden kurtulur; zengin ölürse, malını bırakır, fakat onun vebalini birlikte götürür.
6376	mungar mengzer emdi bu söz belgülüg bu sözde özüngke kötürgil ülüg	Gerçekten buna benzeyen bir söz vardır; bu sözden kendine bir hisse al.
6377	ay nimet idisi ölüm mihnet irig ay mihnet idisi ölüm nimeting	Ey nimet sahibi, ölüm senin mihnetindir; ey mihnet sahibi, ölüm senin nimetindir.
6376	çigay ölse kutlur kiter emgeki ölüm tutsa ay bay sakış birmeking	Fakir ölürse, zahmetlerinden kurtulur; ey zengin ölüm yakalarsa, senin bir de hesap vermen vardır.
	İLİG SÖZİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SÖZÜ
6379	yana aydı ilig bu dünya içi yılanı çadanı telim tikgüçi	Hükümdar devamla :— Bu dünya bir çok zehirli yılan ve çıyanlar ile doludur — dedi —
6380	aşı az yigüke agusı öküş yana ögdisi az öküşi söküş	Yiyecek nimeti az, zehiri çok olduğu gibi, medhedilecek şeyi az, nefret edilecek şeyi de çoktur.
6381	ukuşlug sunup algusı az nengi biliglig açıp az yigüsi mengi	Bu dünyada akıllı insanın elini uzatıp, alacağı şey azdır; bilgilinin iştiha ile yiyeceği nimet de azdır.
6382	biligsizke uçmak turur bu ajun erej birle avnur yorır mungsuzun	Bilgisiz için bu dünya cennettir; o huzur içinde avunur ve hiç bir şeye ihtiyaç hissetmeden yaşar.
6383	tiken ol ukuşlugka dünya tolu adak ursa yirke kirür saklagu	Akıllı insan için dünya dikenler ile doludur; yere basınca, ayağına batar, dikkat etmek lâzımdır.
6384	agu ol biligligke dünya içi anın aş yiyümez üzer öz küçi	Bilgili insan için dünya zehir ile doludur; bundan dolayı o yemek yemez, güçten-kuvvetten kesilir.
6385	anın kaçtı zahid ogul kız kodup munın kodtı cabid tapugka udup	Zâhid bundan dolayı çoluk çocuğunu bırakıp kaçtı; âbid onun için dünyayı bırakıp, kendini ibâdete verdi.
6386	bu kün biz ilinmiş tururmız mungar küdezsün bayat bu beladin sıngar	Biz bugün buna kendimizi kaptırmış bulunuyoruz; Tanrı bu belâdan bizi korusun.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6387	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz tükel söz çını ol ukuş birle tüz	Öğdülmiş cevap verdi : — Bu söz sözlerin en doğrusu ve akla en yakın olanıdır — dedi —
6388	körü barsa dünya kılınçı tengi yigen yil büke teg bu kılkı yangı	Dikkat edersen, dünyanın, tabiati gibi, tavrı ve hareketi de doymak bilmez bir ejderhaya benzer.
6389	özi igdür ök san özi semritür özi ök etin yir özi yavrıtur	İnsanı, san ki, kendisi bizzat besler ve kendisi semirtir; sonra kendisi onun etini yer ve onu zayıflatır.
6390	baka barsa yetrü ajun halini engip kalgu tanglap kör uksa anı	Dünyanın hâline iyice dikkat eder ve onun mâhiyetini anlarsa, insan hayretler içinde kalır.
6391	apalı havalı ajunka ilip urug yadtı dünya içinde kelip	Adem ve Havva yer yüzüne inip, dünya içinde insan neslini çoğalttı.
6392	olarda berü tut bu ödke tegi ne yanglıg eren koptı begler begi	Onlardan itibaren bugüne kadar dünyaya ne türlü insanlar ve ne kadar beyler beyi geldi.
6393	kayu bilge togdı kayu alp atım kayu kür küvez er kaya teg yalım	Kimi âlim doğdu, kimi cesur, kahraman; kimi yalçın kaya gibi, mağrur ve kabadayı.
6394	kayusı ukuşlug kayusı bügü kayu tilve munduz kayu ermegü	Kimi akıllı, kimi hakîm; kimi deli ve ahmak idi; kimi de tenbel idi.
6395	neçe savcı togdı okıtçı amul bayat hükmi birle ayu birdi yol	Kaç peygamber, kemâl sahibi kaç elçi geldi ve Tanrı hükmü ile bize yol gösterdi.
6396	kayu az yaşadı kayusı uzun kayu baş kötürdi bedükrek sözün	Kimi az yaşadı, kimi çok; kimi hakimane sözleri ile yüksek makama erişti.
6397	kayusı törütmiş idike turup yagı teg ok attı yasını kurup	Kimi yaratan Tanrıya karşı, düşman gibi, yayını kurup, ok attı.
6398	okıgıl bu beytig negü tir eşit uka bargıl emdi özüng kılkı it	Şu beyti oku, dinle, ne der; iyice anla ve kendi tabiatini ona göre düzelt.
6399	kerek bilge bolgıl kerek ming yaşa tutup bütrü ajun erejin aşa	İster âlim ol, ister bin yaşa, ister bütün dünyayı ele geçir ve bütün nimetlerine nail ol.
6400	ahır ölgü özüng kara yir bolup ölüm tutsa iltür ökünçün yaşa	Sonunda sen de öleceksin ve kara toprak olacaksın; ölüm yakalayınca götürür; sonra peşiman olursun.
6401	neçe edgü koptı bu bilge bügü tilep bulmadılar tiriglik yigü	Bu dünyaya ne kadar iyi insanlar, âlim ve hakimler geldi; bütün arzularına rağmen, ebedî hayata nail olamadılar.
6402	bu kün kör neçe togmaduk teg bolup kara yir katında yaturlar ölüp	Bugün bak, nasıl dünyaya hiç gelmemiş gibi olup, kara toprak altında yatarlar.
6403	ne türlüg ne yaraglıg kişi koptı kör yagız yir olarıg yidi optı kör	Ne türlü ve ne çeşit insanlar bu dünyaya geldi; bak, kara toprak hepsini yedi ve yuttu.
6404	itiglig saray ordu karşı kodup yagız yir töşenip yaturlar küdüp	Süslü saray, köşk ve evlerini bırakıp, kara toprağı döşenerek, bekleyip yatarlar.
6405	udırmu üni yok ya tınmaz tını negü erki hali biligli kanı	Uyurlar mı, sesleri yok ve nefes almazlar; hâlleri acaba nasıldır, bunu bilen hani.
6406	olar barça munglug bu kün edgüke eligleri yetmez yigü kedgüke	Onların hepsi bugün iyiliğe muhtacdır; elleri yiyecek ve giyeceğe erişmez.
6407	ökünçün yaturlar kör ınçıklayu küsep edgülükni ming arzu yiyü	Bak, peşimanlıkla inleyip yatarlar; bin iştiyak ile iyilik isterler.
6408	bayat birdi bizke bu kün bu künüg yava kılsa bolmaz bu bulmış ödüg	Tanrı bize bugün bu günü verdi; ele geçen bu fırsatı heder etmemelidir.
6409	bayat birsü tevfik bu künde naru kamug edgülükke ay edgü törü	Tanrı bize bugünden sonra her türlü iyilik için tevfik versin, ey mülkün iyi nizâmı.
6410	tilin birdi alkış kör ögdülmişe ayur ay bügü beg uzun kiç yaşa	Öğdülmiş hükümdarı öğdü ve : — Ey hakîm hükümdar, ömrün uzun olsun — dedi —
6411	ajun kalmasunı seningsiz kurug bayat kesmesüni seningdin urug	Dünya sensiz kalmasın, sensiz âlem pek boş olur; Tanrı senin neslini kesmesin.
6412	negü erse arzu tileking kamug aça birsü tengri sanga ol kapug	Ne gibi arzu ve dileğin var ise, Tanrı sana bunların kapılarını dâima açık tutsun.
6413	negü erse arzu tileking takı tükel birsü tengri sanga ay akı	Daha ne gibi arzu ve dileğin olursa, ey cömert, Tanrı bunları da sana ihsan etsin.
6414	sevincin avınçın tirilgil uzun erejlengil anca ay kılkı tüzün	Sevinerek, avunarak, uzun ömür sür ve huzur içinde yaşa, ey halîm, selîm insan.
6415	diriga sening teg kişiler ölüp kara yirde yatsa süngüki ulup	Senin gibi insanlar ölür ve kemikleri toprak altında dağılmış yatarsa, çok yazık olur.
6416	negü kılgu tengri bu dünya işi bu yanglıg törütmiş ay ilci başı	Ne yapalım, Tanrı bu dünyayı böyle yaratmış ey büyük hükümdar.
6417	neçe ölse bolmaz sini teg ölüg özüng edgülerdin ilindi ülüg	Senin gibi, iyilikler yapan bir hükümdar ölse bile, ölü sayılmaz.
6418	kerek öl kerek kiç yaşagıl uzun atıng edgü birle yadıldı sözün	Gerek öl, gerek uzun ömürlü ol, adın artık iyilik ile dünyaya yayılmıştır.
6419	severing öküş bolsu sevmezlering saçılsu birerin kingüsü yiring	Dostların çok olsun, düşmanların perişan olsun, memleketin genişlesin.
6420	yir öpti turup çıktı kesti sözin atın mindi urdı evinge yüzin	Öğdülmiş sözünü kesti, yer öptü ve kalkıp, dışarı çıktı; atına binip, evine doğru gitti.
6421	kelip tüşti kirdi evinge yorıp yidi içti yattı bir anca serip	Gelince, atından inip, evine girdi; yedi, içti, bir müddet yatıp, istirahat etti.
6422	yana koptı erte işin başladı ayu birdi kördi özi işledi	Sabah tekrar kalktı ve işine başladı; emirler verdi, işleri gözden geçirdi, kendisi de çalıştı.
6423	köngül til köni tuttı tüzdi yorık kamug egriler köndi itti kıhk	Sadâkat ve hulûs ile hareketlerini tanzim etti; bütün eğriler onu görerek, doğru yola girdi ve huylarını düzelttiler.
6424	itildi ajun arttı edgü du’a kutadtı küni künde edgü du’a	Dünya düzene girdi; hayır duâ çoğaldı; bunun bereketi ile memlekette günden-güne saadet arttı.
6425	olar bardı kaldı ol edgü atı yitip bargu ermez atı hürmeti	Onlar gitti, fakat iyi adları kaldı; onların adı dâima hürmetle yâd edilecektir.
6426	körü bargıl emdi bu yanglıg kişi kişimü bolur bu firişte işi	Dikkat et, imdi böyle insanlar insan mı olur; onların yaptıkları işler meleklere yakışacak işlerdir.
6427	kişi erdi erse olar ne ödün negü ol ayu bir bu künki budun	Eğer o vakit bunlar insan idi iseler, söyle bakayım, bugünkü insanlar nedir.
6428	kalı biz kişi ersemiz ay bügü olarıg siziksiz firişte tigü	Ey hakîm, eğer biz insan isek, onlara, şüphesiz, melek demek lâzımdır.
6429	olarnıng kılınçı ne kılkı sözi eşitip kutadgu ol edgü izi	Onların tavrı, hareketi ve sözü ile bıraktıkları iyi izler hakkında söylenenleri duymak da bir saadettir.
6430	ukuşlug ukar ol biliglig bilir ölür öz bu dünya siziksiz kalur	Akıllı anlar ve bilgili bilir; hiç şüphesiz, insan ölür ve bu dünya kalır.
6431	bulunmış bu öd kün yava kılmadın tapug kılgu tegmez munıngda adın	Ele geçen bu zamanı boşuna geçirmeden, ibâdet kılmalıdır; insanın bu dünyadan elde edebileceği menfaat ancak budur.
6432	munıngda ulug pend takı ne bolur seningde ozakı ölür köz körür	Senden öncekiler ölür, sen de görürsün, bundan daha büyük nasihat ne olabilir.
6433	kalır karşı ordu saraylar kamug anı bend tutumaz bu öz ay ulug	Bütün saray, köşk ve konakların hepsi kalır; ey büyük, insan bunlara devamlı olarak tasarruf edemez.
6434	neçe karşı ordu neçe berk tura ölüm buzdı kıldı kara yir köre	Nice saray ve köşkleri, nice sağlam kaleleri ölüm bozdu ve kara toprağa çevirdi, bak.
6435	neçe kend uluş bag çiçekliklerig kurug kodtı kör bu ölüm ay tirig	Nice şehir ve memleketleri, bağ ve bahçeleri bu ölüm ıssız bıraktı, ey diri.
6436	kalır karşı ordu saray pak sanga alıp sen tutar sen bu bçnd tip manga	Saray, köşk ve konaklar boşalır, sana kalır; sen alır ve kendine bend ettim zannı ile, onları kullanırsın.
6437	kalın sü idisi ajunçı kanı süsin kodtı boldı kara yir sanı	Kalabalık bir orduya sahip olan o cihan beyi hani; ordusunu bıraktı, kendisi kara toprak oldu.
6438	kanı ol suk ilci ilim az tidi öküs il kücedi vivü bilmedi	Hani o memleketim az diyen haris hükümdar; bir çok memleketleri hâkimiyeti altına aldı, fakat elinde tutamadı.
6439	kanı ol küçegli kişiler yirin kulaç yir alındı yatur mçıkın	Hani o başkalarının memleketine göz diken kimse; şimdi bir kulaç yerde ıztırap çekip yatar.
6440	kanı ol müsülman kanı tökgüçi nelük kirdi yirke kanı ol küçi	Hani o Müslümanların kanını döken insan, niye toprağa girdi, onun gücü, kuvveti ne oldu.
6441	kanı ol kişig satgaguçı kişi nelük boldı satgag kara yir tuşı	Hani o başkalarına iftira eden adam, bu müfteri nasıl toprağa kalboldu.
6442	kanı ol tütüşügli dünya üçün turu kaldı dünya ol öldi küçün	Hani o dünya için mücâdele eden insan, dünya yerinde kaldı, o ise, ölüme karşı koyamadı.
6443	kanı ol tirigli tavar kodmadın iki böz iletti tilemez adın	Hani o mal, mülk, ne varsa kendinin olmasını isteyen insan; o beraberinde ancak iki bez götürebildi.
6444	kanı ol öküş yir tilegli kişi kara yir töşendi itildi işi	Hani o çok yer isteyen adam, kendisi kara toprağa döşendi ve dâva bitti.
6445	bu yanglıg turur dünya hali kamug ukuş birle körgil açılgay kapug	Bütün dünyanın hâli böyledir; anlayış ile bakarsan, idrâk kapılan açılır.
6446	erejleri emgek sevinci sakınç agırı ucuzluk avınçı irinç	Onun huzuru zahmet, sevinci keder, izzeti zillet ve rahatı mihnettir.
6447	negü kelse yüdgil sen ınçıklama erej erse erter ne emgek yime	Ne gelirse; yüklen, şikâyet etme; huzur olsun-zahmet olsun, ikisi de geçer.
6448	eşitgil negü tir bilig birgüçi ay emgek bile sen sabır kılguçı	Ey felâketler karşısında sabreden insan, bilgi veren insan ne der, dinle.
6449	ay nimet idisi şükür kıl yigil ay mihnet idisi sabır kıl egil	Ey nîmet sahibi, bundan şükür ederek istifâde et; ey mihnet sahibi, kaderine boyun eğ, tahammül et.
6450	sabır kılsa mihnet bolur nimeting şükür kılsa nimetka artar tigil	Sabır edersen, mihnet senin için nîmet olur; nîmet için şükür edersen, bu nîmet daha da artar, bunu böyle bil.
6451	körü bar ay bilge bu künki ödüg öngin boldı barça kamug iş küdüg	Ey âlim, bugünkü zamana dikkat et, işler tamamen değişti.
6452	biliglig ucuz boldı tutnur özin ukuşlug agın boldı açmaz sözin	Bilgili hakir oldu, bir tarafa sinip kalıyor; akıllı dilsiz oldu, ağzını açmıyor.
6453	telim boldı ilde bu yavlak kişi yavaş boldı satgag kötürmez başı	Memlekette fena adamlar çoğaldı; halîm insanlar ayak altında kaldı, başlarını kaldıramıyorlar.
6454	borun yüz yuguçı namaz kodguçı kör ersig atandı yorıtur küçi	Şarap ile yüzlerini yıkayan ve ibâdeti bırakanlar şimdi yiğit sayılıyor ve istediklerini yapıyorlar.
6455	fesad fisk idisi atandı eren bor içmez kişi atı boldı saran	Fesat ve fısk yapanlar merd sayıldı; şarap içmeyen kimseler hasis sayıldı.
6456	namaz ruza birle yorıglı kişi münafık atandı ay ilci başı	Namazına ve orucuna devam eden insanlar münafık sayıldı, ey memleketin başında bulunan insan.
6457	halal yitti barça haram üstedi haram yigli koralin kara kir tudı	Halâl büsbütün ortadan kalktı, haram çoğaldı; haram yiyenin gönlü kara kirle kaplandı.
6458	halal atı kaldı körüglisi yok haram karma boldı toduglısı yok	Halâlin ancak adı kaldı, onu gören yok; haram kapışıldı, hâlâ ona doyan yok.
6459	kanı bu haramıg haram tigüçi haramıg kodup bir halal yigüçi	Hani bu harama haram diyen, haramı bırakıp, halâl yiyen insan nerede.
6460	sakınuk tigüçi kim ol çın köni könilik küni bar yarutur küni	Gerçekten dürüst ve takva sahibi denilecek kim kaldı; fakat güneşi parlayan bir kıyamet günü vardır.
6461	haram birle artuk karardı köngül halal kayda bulgu tilep ay ogul	Kalpler haram ile çok fazla karardı; ey oğul, halâli nerede arayıp bulmalı.
6462	mungar mengzetü keldi emdi bu söz munı yakşı tıngla aya köngli tüz	Buna benzer şöyle bir söz vardır, bunu iyice dinle, ey temiz kalpli insan.
6463	haram birle könglüm kara boldı kir bilig işke tutmaz özüm yüzde bir	Gönlüm haram ile karardı ve kirlendi; ben bilgiyi yüzde bir işte dahi kullanmam.
6464	et öz eglü birmez hava bulnadı tapugka tegümez özüm açtı sır	Vücût artık eğilmez, hevâ ve heves onu esir etti; ben artık ibâdetle meşgul olamıyorum; işte sırrımı açtım.
6465	ajun kılkı barça adın boldı kör kişi köngli tilde öngin boldı kör	Dünyanın tabiati tamamen değişti, insanların gönlü ile dilleri birbirine uymuyor.
6466	vefa kitti halkta cefa üstedi tilep bir ınangu kişi kalmadı	Halktan vefa gitti, cefâ çoğaldı; itimad edilecek bir kimse ararsan, bulamazsın.
6467	vefa kitti halkta cefa urdı iz ınangu tayangu kişi boldı kız	Halktan vefa gitti, yerini cefâ aldı; itimad edilecek, inanılacak kimse pek nâdir.
6468	yakınlık yagukluk yırattı kadaş bagırsaklıkın kodtı edgü adaş	Akrabalar arasından yakınlık ve kardeşlik uzaklaştı; artık candan arkadaşlık kalmadı.
6469	kiçigde edeb yok ulugda bilig otunlar öküş boldı yitti silig	Küçüklerde terbiye, büyüklerde bilgi yok; kaba insanlar çoğaldı, nâzik insanlar ortadan kalktı.
6470	yakınlık neçe boldı yarmak üçün kanı iş kılıglı köni hak üçün	İnsanlar para uğrunda birbirlerine yakmlaştılar; doğruluk ve hakikat yolunda iş gören nerede.
6471	emanet atı bar kanı kıldaçı nasihat sözi bar kanı tuttaçı	Emânetin adı var, onu yerme getiren nerede; nasihatin sözü var, onu tutan nerede.
6472	kanı emr ü ma’ruf kılıglı kişi kanı nehy ü münker tıdıglı kişi	Mârufu emreden kim, münkeri nehyeden kim.
6473	satıgçı kötürdi emanetlerin bu uzlar kötürdi nasihatlerin	Satıcılar emânet vasfını kaybettiler, ustalar artık nasihatten vazgeçtiler.
6474	biliglig köni sözleyümez sözin tişide uvut kitti örtmez yüzin	Bilgili sözünü dos-doğru söyleyemez oldu; kadınlardan haya gitti, yüzlerini örtmezler.
6475	köni bardı keldi neçe egrilik kanı kalmadı bir kişi tengrilik	Doğruluk gitti, yerine nice eğrilik geldi; Allah için iş gören tek bir insan kalmadı.
6476	kişi barça yarmak kulı boldılar kümüş kimde erse boyun birdiler	insanların hepsi para kulu oldu; gümüş kimde ise, ona boyun eğdiler.
6477	cemacat köp erdi bu mescidler az kalın boldı mescid cemacatler az	Cemâatler çok, camiler az idi; şimdi camiler çoğaldı, cemâatler azaldı.
6478	negü tir eşitgil sakınuk kişi köngülke alın sen ay edgü başı	Dinle, takva sahibi insan ne der; ey iyi insan, sen bunu gönlüne yerleştir.
6479	kanı bir könilik kılıglı kanı kanı tengrilik iş yorıglı kanı	Hani, doğruluk ile hareket eden kim var; hani Allah rızâsı için iş gören kim var.
6480	ajun barça bütrü tükel artadı körüp tangladaçı kanı bir munı	Dünyanın her tarafı baştan-başa bozuldu; buna bakıp, hayret eden bir kimse var mı.
6481	müsülman karıştı için et yişür tükel inçke tegdi bu kafir yatuı	Müslümanlar karıştı, birbirlerinin etlerini yiyorlar; kâfirler ise, tam bir huzur içinde yaşıyorlar.
6482	kapuş karma boldı müsülman nengi kanı adra tutgan haramıg öngi	Müslümanların malı çalındı, yağma edildi; haramı halâlden ayıran ve buna riâyet eden nerede.
6483	fesad fısk üni kör udıtmaz kiçe kanı ilm ü kurban üni az çıça	Fesad ve fısk o kadar sesini yükseltti ki, insan geceleri uyuyamıyor; ilim ve Kur'an sesi hiç duyulmuyor bile.
6484	körıgüller katıg boldı til yumşadı könilik özi bardı kaldı yi di	Gönüller katılaştı, diller yumuşadı, doğruluğun kendisi gitti, ancak kokusu kaldı.
6485	atalık kılur kör ataka ogul ogul beg bolup kör ata boldı kul	Oğul babaya babalık eder, oğul bey ve baba ise, kul oldu.
6486	tiriglik kısıldı uzadı sakınç baru arttı sukluk koradı sevinç	Hayat zorlaştı, endişe çoğaldı; hırs ve tamah gittikçe arttı, huzur azaldı
6487	çıgay tul yetimig suyurkaglı yok ajun tegşürüldi tangırkaglı yok	Fakir, dul ve yetimlere şefkat gösteren yok; dünyayı başka bir kalıba koydular da hayrete düşen kimse yok.
6488	idi yakşı aymış bügü bilgi king ajunug sınaglı akı elgi king	Hakîm, bilgisi geniş, dünyayı tecrübe etmiş, cömert ve eli açık olan insan çok güzel söylemiş.
6489	ajun boldı ahır törü artadı isizlerig edgü körü artadı	Dünyanın sonu geldi; nizam bozuldu; iyiler kötülere bakarak, değiştiler.
6490	ukuşlug ukar ol biliglig bilir yıl ay kün küninge baru artadı	Akıllı anlar, bilgili bilir; yıl, ay, gün geçtikçe dünya günden-güne bozuldu.
6491	ogul kız kemişti ata hürmeti söküş boldı erke avuçga atı	Oğul-kız babaya hürmetini bıraktı; ihtiyar kelimesi insana bir hakaret sözü oldu.
6492	kamug tegşürüldi törü öngdiler karalı örüngli bir ök boldılar	Nizâm ve kanunların hepsi değişti; ak ve kara birbirinden farksız oldu.
6493	bu barça ulug kün nişanı turur nişanı körünse keligli kelür	Bunlar hep kıyamet gününün alâmetidir; alâmeti görünürse, gelecek olan gelir.
6494	küdezsü ugan tengri imanımız kötürsü bu fitne bela isiz iz	Kadir Tanrı encamımızı hayretsin; bu fitne, belâ ve kötü âdetleri ortadan kaldırsın.
6495	yıl altmış iki erdi tört yüz bile bitiyü tükettim bu söz ülgüle	Yıl dört yüz altmış iki idi, bu eseri yazıp, tamamladım.
6496	ögüm yetmişi söz bitidim tükel okıglı ukuglı özüng ülgi al	Aklımın erdiği sözlerin hepsini yazdım, ey okuyan ve anlayan insan, bundan hisse al.
6497	kayu türlüg erse yorıkıng yolung ayu birdim azrak bekütgil ulung	Nasıl hareket edeceğini ve hangi yola gideceğini bir parça izah ettim; sen buna göre hareket ederek, hayatına esaslı bir temel kur.
6498	bu ol din yolı hem bu dünya yolı bu yolca yorı yolda azma ulı	Bunlardan biri din yolu, biri de dünya yoludur; bu esaslı yoldan şaşma.
6499	kalı dünya kolsa yolı uş unu apang ukbi kolsa izi uş munu	Eğer dünya istersen, onun yolu işte bu; eğer âhiret istersen, onun da yolu işte budur.
6500	özüng kullukı kıl bayat birge küç kayusın tilese tile kılma üç	Sen kendi kulluğunu yerine getir; Tanrı sana kuvvet verir; bunlardan hangisini istersen, onu seç, fakat üçüncü bir yol arama.
6501	ilahi özüm bu sözüg başladı tilekim ne erdi bilir sen idi	Ben bu söze başlarken, kasdimin ne olduğunu sen biliyordun, ey rabbim!
6502	tilemedim özke kü çav edgü at kişi asgı koldum öz erse ya yat	Ben kendime şan ve şöhret veya iyi ad dilemedim; yakın olsun uzak olsun, ben her kesin iyiliğini istedim.
6503	okıglı okısa mini üşgürüp du’a kılgamu tip manga bir turup	Bunu okuyan okudukça, beni hatırlayıp, belki bana da bir duâ eder diye düşündüm.
6504	tilekim bu erdi umınçım bu ok okıglı manga bir du’a ıdga uk	Dileğim bu idi, ümidim de budur; okuyan bana her hâlde bir duâ edecektir.
6505	tilim sözledi söz bitidi elig ölür bu elig til ay kılkı silig	Dilim söyledi, elim de bunu yazdı, ey temiz kalpli insan, benim bu dilim ve elim fânidir.
6506	elig til nişanı munu bu bitig sanga kodtum emdi bitip ay tetig	Ey zeki insan, dilden ve elden kalan nişane, işte sana yazıp bırakmış olduğum bu kitaptır.
6507	unıtma mini ay okıglı tirig özüm dünya kodsa töşense yirig	Ey bunu okuyan canlı, ben dünyayı bırakıp, toprağa düşünce, beni unutma.
6508	aya mengü mungsuz idim sen ulug sen ök yarlıkagıl bu munglug kulug	Ey ebedî ve ihtiyacdan vareste olan rabbim, sen büyüksün, bu muhtaç kulunun günahlarını sen bağışla.
6509	küremiş kul erdim yazukum telim yazuk yarlıkagıl sen ök sen idim	Ben yolunu kaybetmiş bir kul idim, günahım çoktur; günahlarımı affet, sen benim rabbimsin.
6510	kulung men idim sen kul atı kul ok idim sen tüzün sen idilik kıl ok	Ben kulunum, sen rabbimsin, kulun adı kuldur; sen rabbimsin, merhametlisin, sen efendiliğini göster.
6511	kulung men idim sen manga ay gafur mini yarlıkagıl yazukum keçür	Ben kulunum, sen benim rabbimsin; ey gafur, beni affet, günahlarımı bağışla.
6512	yime yarlıkagıl kamug mü'minıg togardın batarka tegi ay arıg	Bir de, doğudan batıya kadar, bütün müminlerin günahlarını bağışla.
6513	otun men otundın otunluk kelir tüzün sen yazukum keçür ay bilir	Ben bir küstahım, küstah insandan küstahlık gelir; sen merhametlisin; ey her şeyi bilen Tanrım, günahlarımı sen affet.
6514	yıpardın yıpar ok yıdır ol ıdı peliddin kelir ol arıgsız yıdı	Miskten ancak misk kokusu gelir; fena koku murdar şeyden çıkar.
6515	umınçım sen öksen manga ay umınç umınç kesmegey men sanga ay umınç	Ey ümidim, bana ümit bizzat sensin; ey ümidim, senden ümidimi kesmeyeceğim.
6516	yazuklug kulung men kılınçım cefa vefalıg idim sen manga kıl vefa;	Ben günahkâr kulunum, yaptığım cefâdır; sen benim vefalı rabbimsin, bana vefa göster.
6517	cefadın cefa ok kelir ay idim vefada vefadın adın bilmedim	Ey Rabbim, cefadan yine cefâ gelir; vefada vefadan başka bir şey görmedim.
6518	tözü yarlıkagıl kamug mü’minıg yazukum olarka bagışla arıg	Bütün müminleri affet; onların hürmetine bütün günahlarımı bağışla.
6519	tümen ming selamım tegür savçıka ol edgü kulavuz köni yolçıka	Tanrım, iyi kılavuz olan ve doğru yolu gösteren Peygamber'e binlerce selamımı ulaştır.
6520	tözü tört isinge meningdin selam tegür ay bayatım tutaşı ulam	onun dört arkadaşına benden durmadan ve dâima binlerce selâm eriştir.