E - İLAVELER

Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
I. YİGİTLİKKE AÇIP AVUÇGALIKIN AYUR	I. GENÇLİĞİNE ACIYARAK, İHTİYARLIĞINI SÖYLER
6521. yorıglı bulıt teg yigitlikni ıdtım tüpi yil keçer teg tiriglik tükettim	Gençliğimi, geçen bulut gibi, geçirdim; ömrümü fırtına sür'ati ile tükettim.
6522. isizim yigitlik isizim yigitlik tuta bilmedim men sini terk kaçıttım	Yazık gençliğime, gençliğime yazık; ben seni tutmasını bilmedim, çok çabuk elden kaçırdım.
6523. yana kelgil emdi yigitlik manga sen ayada tutayın agı çuz töşettim	Ey gençlik, sen bana şimdi tekrar gel; ben seni el üstünde tutayım; bak, senin için ipekliler ve sırmalar döşettim.
6524. isiz bu yigitlik kanı kança bardı tilep bulmadım men neçe me tilettim	Yazık bu gençliğe, hani, nereye gitti; ne kadar arayıp, arattımsa da bulamadım.
6525. tiriglikke tatgı süçig can sevinci yigitlik teg edgü yok ermiş ayıttım	Sordum, gençlik kadar hayata zevk veren ve tatlı canı mes'ûd eden iyi bir şey yokmuş.
6526. kiçiglik tatıgı yigitlik ereji yitürdüm men emdi tutarda kürettim	Ben şimdi gençlik zevkini ve yiğitlik huzurunu kaybettim, elimde tutarken, kaçırıverdim.
6527. karılıkta kor yok köni turdum erse yavalıkka isiz tiriglikni ıdtım	Eğer doğru bir hayat yaşamış olsa idim, ihtiyarlığın da zararı yoktu; fakat ne yazık ki, onu boş yere sarf ettim.
6528 esirkep acır men sanga ay yigitlik kamug körkümi sen yırattıng yırattım	Ey gençlik, esef ederek sana kızıyorum; bütün güzelliğimi sen uzaklaştırdın, ben uzaklaştım.
6529 temam erguvan teg kızıl mengzim erdi bu kün zaferan urgın ertgde tarıttım	Benzim kırmızı, tam bir erguvan gibi idi; bugün yüzüme safran tohumu ektim.
6530. yıparsıg kara başka kafur aşudum tolun teg tolu yüz kayuka ilettim	Misk gibi kara başıma kâfur örttüm; dolun ay gibi dolgun yüzü nereye götürdüm.
6531. yaruk yaz teg erdim tümen tü çiçeklig hazanmu tüşüttüm kamugnı kurıttım	Rengârenk çiçekler ile dolu, parlak bahar gibi idim; hazâna mı uğrattım, hepsini kuruttum.
6532. kadıng teg bodum erdi ok teg köni tüz ya teg egri boldı egildim töngittim	Kayın gibi vücûdum ok gibi düz ve dik idi; şimdi yay gibi eğri oldu, eğdim, eğildim.
6533. yava kıldım isiz tiriglik avınçın ökünç birle közde kanın yaş akıttım	Yazık, hayatı boş yere israf ettim; peşimanlıkla gözden kanlı yaşlar akıttım.
6534. kiçiglik keçürdüm yigitlik yitürdüm künüm çeliledim özümni çökittim	Çocukluğu geçirdim, gençliği kaybettim; günümü kararttım, kendimi çökerttim.
6535. yimek içmek erse yidim içtim ud teg tilek sürmek erse tümen tog tozıttım	Yerken, içerken, öküz gibi yedim, içtim; hevâ ve heves peşinde koşarken, tozu dumana kattım.
6536. neçe kuşka avka avındım sevindim uçar kuş teg arkun agımda kürettim	Nice kuş ve geyik avı ile avundum, sevindim; uçan kuş gibi, cins atları ağımdan kaçırdım.
6537. adaş koldaşımka sevüg can teg erdim yagım boldı erse tosun teg suçıttım	Kardeş ve arkadaşlar için sevgili can gibi idim; düşmanımı ise, haşarı tay gibi sıçrattım.
6538. sere söktüm emdi neçe yalngukug men yazuksuzka yarlıg elig til uzattım	Ben imdi nice insanlara kızdım, söğdüm; günahsız ve yoksullara el kaldırdım, dil uzattım.
6539. kögüz kerdim anca yagı sançmış er teg küvez teg kür erip kaya teg kadıttım	Düşmanına galip gelen insan gibi, öylesine göğüs kabarttım; mağrur insan gibi, kabadayı olup, kaya gibi karşılarına dikildim.
6540. içip yatmış er teg udıp odlu keldim özüm yolda azmış bayatka uyadtım	İçip yatmış olan adam gibi, uyuyup uyanınca, yoldan çıkmış olduğumun farkına vardım, Tanrıdan utandım.
6541. bayat tapgı kaldı kişi tapgı kıldım ajun tegre yügrü özümni kürettim	İnsanlara hizmet ettim, Tanrı ibâdeti kaldı; dünya etrafında koşarak, yolumu azıttım.
6542. tilek arzu birle yügürdüm neçe men kuturmış böri teg ajunnı ulıttım	Ben nice dilek ve arzu arkasından koştum; kudurmuş kurt gibi, dünyayı inlettim.
6543. kişig tuttum aldım küçün yarmakın men kimig serdim irdim kimi me açıttım	Ben insanları tutup, zorla paralarını aldım; kimine çıkıştım, kimini yerdim, kiminin de canını yaktım.
6544. manga rabbım aysa nelük kıldıng andag negü tıldagım bar uvutka tuşıktım	Rabbim bana: — Nasıl böyle yaptın?—diye sorarsa, ne mâzeretim var; çok utanılacak hâle düştüm.
6545. kayu tilve kılkı bolur munda tetrü keçer künke avnıp tiriglikni ıdtım	Hangi deli bundan daha ters hareket edebilir; geçici olan günler ile avunarak, hayatı boşuna harcadım.
6546. sevinç keçti emgek yime keçgey erdi yava boldı kün ay ökünçke basıktım	Huzur geçti, zahmet de geçecek idi; gün ve aylar boşuna heder oldu, peşimanlığa düştüm.
6547. tutayın ya kisrâ ya kaysarça boldum ya şeddad u 'ad teg takı uçmak ittim	Farz edelim ki, ben kisrâ veya kayser oldum ya Şeddâd ve Âd gibi, bir de cennet yaptırdım.
6548. ajun bütrü tuttum sikender tutarca tükel nuh yaşın men yaşadım yaşattım	İskender gibi, bütün dünyayı elimde tuttum, tam Nûh'un yaşını yaşadım ve yaşattım.
6549 özüm haydar erse yaşın teg kılıçlıg ya rüstemleyü men ajunda çavıktım	Yıldırım kılıçlı Haydar veya Rüstem gibi, dünyada meşhur oldum.
6550. ya 'isâ bolup kökke agdım takı men ya nuşin revan teg törü tüz yorıttım	Isa gibi, ben göğe çıktım veya Nûşirevan gibi, memleketi adaletle idare ettim.
6551. ya kençim tükel boldı karun nengi teg ya ashab-ı res teg temür kend tokıttım	Yahut hazînem, Karun'unki gibi, doldu taştı veya Eshâb-i Res gibi, demirden kale yaptırdım.
6552 negü asgı ahır yanış yirke boldı turu kaldı dünya iki böz ilettim	Fakat bunların faydası ne, sonu toprağa dönüş oldu; dünya geride kaldı, beraberimde ancak iki bez götürdüm.
6553. yalıng keldim erdi yalıng kirgü yirke nelük dünyaka özni munça işittim	Çıplak gelmiş idim, toprağa yine çıplak gireceğim; neden kendimi dünyaya bu kadar bağladım.
6554. keçer dünya keçti tüpi yil keçer teg keçer dünyaka öz usalın basıttım	Bu fâni dünya, tipi gibi, esti-savurdu ve geçti; gaflette bu fâni dünyanın baskısı altında kaldım.
6555. tiriglikke asgı kanı edgü kılkım tiriglikte tarlag kayu yirke ektim	Hayatta ne gibi bir iyilik yaptım; hayatta iken ektiğim tarla nerede.
6556 negü ektim erse anı orgu ahır negü ordum erse anın öz süçittim	Ne ektim ise, sonunda onu biçtim; ne biçtim ise, ondan zevk aldım.
6557 yigitlikni ıdtım karılıkka tegdim yana yangıl emdi negü söz tagıttım	Gençliğimi elden çıkardım, ihtiyarlığa geldim; sadede gelelim, sözü niye dağıttım.
6558. uzun tünle yatma idike tapın sen odun yıgla tınma yazukka basıttım	Uzun geceleri yatıp-uyumakla geçirme, Tanrıya ibâdet kıl; uyanık ol, durmadan ağla; günahlarımın yükü altına girdim.
6559. yılan kurt konguz yimi öz igdileyü bu nimet bile men negüke igidtim	Yılan, haşerat ve böceklerin yemi olan bu vücûdu ben neden nîmet içinde besleyerek, yetiştirdim.
6560. aya usrık öz sen odun yıgla tınma bayatka tapug kıl yok erse yokadtım	Ey uyuklayan vücût, uyan, ağla durma; Tanrıya ibâdet kıl; yoksa, ben mahvoldum.
6561. karılık kavurdı yigitlik yıradı tatıg bardı bargu udu yol könittim	ihtiyarlık yakaladı, gençlik uzaklaştı, hayatın tadı kalmadı; artık gidilecek doğru yolu buldum.
6562. idi kiçki dünya öküş ardı halkıgr kayusında men men ne munça sevittim	Çok eski olan bu dünya bir çok halkları aldatmıştır; ben hangisindenim, neden bu kadar onu kendime sevdirdim.
6563. ya rab odguru bir mini ay idim sen süre ıdmagıl men köngülni arıttım	Ey rabbim, beni uyandır; sen rabbimsin, beni kovma, ben gönlümü temizledim.
6564. sen ök sen yazuk yarlıkaglı idim bir suyurka mini sen yazukum unıttım	Günahlarımı bağışlayan sen bir rabbimsin, sen beni affet; günahlarımın sayısını ben bile unuttum.
II. ÖDLEK ARTAKIN DOSTLAR CEFASIN AYUR	II. ZEMÂNENİN BOZUKLUĞUNU VE DOSTLARIN CEFÂSINI SÖYLER
6565. turayı barayı ajunug kezeyi vefalıg kim erki ajunda tileyi	Kalkayım, gideyim, dünyayı gezeyim; dünyada acaba vefalı kimse var mı, arayayım.
6566. kişi kızlıkı boldı kayda tilegü tilep bulgu erse tileyü köreyi	insan nâdir oldu, onu nerede aramalı; aramakla bulunacaksa, bir arayıp bakayım.
6567. kamug arzu buldum kişi bulmadım men kalı bulsa arzum yüzinge bakayı	Ben bütün arzularımı buldum, fakat bir insan bulamadım; eğer bu arzum da yerine gelirse, onun yüzüne bir bakayım.
6568. vefa kalıtı boldı cefa toldı dünya vefa kimde erki men azrak kolayı	Vefa kıtlaştı, dünya cefa ile doldu; vefa acaba kimde vardır, ben ondan bir az isteyeyim.
6569. apang bulsa men bir cefalıg akı er eginke yüdeyi közümke urayı	Eğer bir vefalı, cömert insan bulursam, onu sırtımda taşıyayım, gözüme süreyim.
6570. kalı bulmasa men vefa birle yalnguk keyik tagı birle tiriglik kılayı	Eğer ben bir vefalı insan bulamazsam, yabani hayvanlar ile birlikte ömür süreyim.
6571. yigüm ot köki bolsu yagmur suvı tap ediz kum tüneyi tagar ton kedeyi	Yiyeceğim ot kökü olsun, yağmur suyu bana yeter; kumdan döşek yapıp, geceleyeyim, çuldan elbise giyeyim.
6572 ya vahşi bolup men biyabanda yügrü kişide yırayı ajunda yiteyi	Veya vahşi olup, çöllerde koşayım; insanlardan uzaklaşarak, dünyadan silinip gideyim.
6573. takı bolmaz erse ajun barça kodtum ögüz teg akayı tüpi teg togayı	Daha da olmazsa, bütün dünyayı bırakarak, nehir gibi akayım, kasırga gibi göklere yükseleyim.
6574. idim mungka tegdim vefasızka tuştum vefalıg kim erki sevüg can bireyi	Ey rabbim, sıkıntı içindeyim, vefasızlara rastladım; vefalı acaba kimdir, ona sevgili canımı feda edeyim.
6575. atı kaldı yalnguk kişi kılkı bardı bu kılk kança bardı udu men barayı	İnsanın ismi kaldı, insanlık kayboldu; bu insanlık nereye gitti, ben de arkasından gideyim.
0576 bagırsak kişi yok ajunda tiledim bagırsızka köntlüm negü teg ulayı	Aradım, dünyada candan bağlı bir insan yoktur; vefasız kimselere nasıl gönül bağlayayım.
6577. kimi özke köz teg yakın tuttum erse yagı çıktı yek teg yekig ne kılayı	Kimi, gözüm gibi, kendime yakın tutturma, o, şeytan gibi, düşman çıktı; ben şeytanı ne yapayım.
6578. kimi sevdim erse sevüg canca tuttum cefa keldi andın kimi met seveyi	Kimi sevdim ise, onu sevgili canım gibi tuttum; fakat ondan da cefâ geldi; artık kimi seveyim.
6579. kişi köngli bilgü tanuk erdi til söz köngül til ala boldı kimke büteyi	İnsanın gönlünü anlamak için, onun dili ve sözü bana şâhid idi; şimdi gönül ve dil alaca oldu; kime itimat edeyim.
6580. bu kün munda minçe kimi iş kılayı ya kimke büteyi kimi dost tutayı	Bugün burada kendime eş diyeyim, kime inanayım veya kimi dost edineyim.
6581. köngül kimke birgü mungum kimke aygu mungadtım men emdi bir azrak ayayı	Kime gönül vermeli, derdi kime açmalı; ben şimdi gamlıyım, bir az içimi dökeyim.
6582. adaş koldaşımda umınç bilmedim men kadaş kılkı yat teg negü teg açayı	Dost ve ahbaplarımda ben sadâkat bulamadım; kardeşim bana yabancı gibi duruyor, ona gönlümü nasıl açayım.
6583. ap ang andka erse iminlik bütünlük bu and tutguçı kim anı er atayı	Eğer inanç ve güvenlik and ile ise, bu andı tutan kim ki, ona erkek diyeyim.
6584. tuz etmek hakı tip küdezigli bar mu kümüş gevher altun bile men kalayı	Tuz, ekmek hakkını gözeten var mı; ben onu altın, gümüş ve gevhere gark edeyim.
6585. kanı koşnı aşnı sevinç kadguka iş kamugum bireyi men evdin çıkayı	Konu-komşu, sevinç ve keder arkadaşı nerede; ben ona her şeyimi vereyim, evimi bile ona terk edeyim.
6586. adaş koldaşım tip inanç boldaçı kim anı beg kılıp men özüm kul bolayı	Arkadaş ve dost diye itimat edilecek kim var; ben onu bey yapıp, kendim ona kul olayım.
6587. kişi bulmadım men mungadur ma yalnguz sakınçın sızar men sevincin kuleyi	Ben insan bulamadım, derdliyim ve yalnızım, kederden eriyorum; ben de bir sevineyim, güleyim.
6588. nelük artadı halk negü öngdi kodtı kayu ödke tuştum ya kayda turayı	Halk neden bozuldu, niçin iyi âdetleri bıraktı; hangi zamana rastladım, nereye gideyim.
6589. azu tilve munduzmu boldum ya mundum negü sözledim men ayu bir ukayı	Yahut ben deli ve budala olup, aklımı mı kaybettim; neden böyle sözler söyledim; anlat, anlayayım.
6590. ya sevda küçedip mengim artadı ol közümkemü körnür özüm hab içeyi	Veya sevda çoğalarak, beynime mi te'sir etti veya gözüme mi öyle görünüyor; ben bir ilâç içeyim.
6591. manga okmu tuştı bu yanglıg kişiler azu menmü tetrü kişi men yanayı	Bu çeşit insanlar yalnız bana mı rastladılar yahut ben kendim mi ters bir kimseyim; bu huyumdan vazgeçeyim.
6592. isizim isizim kanı ol kişiler vefa atı kodtı ajunda ögeyi	Esef ederim, ben fenayım; fakat dünyada vefa adı bırakan insanlar nerede, onları medh edeyim.
6593. bu kün körse erdi bu öngdi törü kılk olar kodmış erse sevinçlig bolayı	Onların koydukları iyi âdet, kanun ve an'aneleri bugün göreyim de, ben de sevineyim.
6594. yok erse ayu birsü öngdi törü kılk tüzün törke keçsü otunug süreyi	Eğer böyle değilse, iyi âdet, kanun ve an'aneleri vaz' etsinler; halîm insanlar baş-köşeye geçsin, küstahları kovayım.
6593. kamug edgü bardı törü öngdi iltti kişi songi kaldı ne edgü bulayı	Bütün iyiler gitti, kanunu ve iyi an'aneleri beraber götürdüler; burada insan artığı kaldı, iyileri nasıl bulayım.
6596. bu bod sın yorıglı kişi erse barca firişte mü erdi olar ne biteyi	Bu insan kılığında dolaşanların hepsi adam ise, evvelkiler melek mi idiler; ne bileyim.
6597. olar bardı kaldım bularnı bile men negü teg yorıyı ne kılkın yarayı	Onlar gitti, ben bunlar ile kaldım; nasıl hareket edeyim ve onlar ile nasıl bağdaşayım.
6598. neçe sözlese men tükemez takı söz bu munça tap emdi sözüng ne barayı	Ne kadar söylesem de söz tükenmez; şimdilik bu kadar yerer; diyeceğin var mı, ben gideyim.
6599. manga munda yigrek adın bulmadım men ulus kend kodayı kişide yırayı	Ben kendim için burada daha iyi bir şey bulamadım; memleket ve şehirleri bırakayım, insanlardan uzaklaşayım.
6600. atım bilmesünler mini körmesünler tilep bulmasunlar sözümni keseyi	Adımı bilmesinler, beni görmesinler ve arayıp da bulmasınlar; sözümü keseyim.
6601. çadan teg tikerler çıbun teg sorarlar köpek teg ürerler kayusın urayı	Onlar akrep gibi sokarlar, sinek gibi kanımı emerler, köpek gibi havlarlar; hangisine yetişeyim.
6602. ulındım men emdi otunlarka tuştum ökünç birle tün kün neçe yük yüdeyi	Ben artık usandım, küstahlar arasına düştüm; gece-gündüz peşimanlık içinde bütün bu yükü nasıl taşıyayım.
6603. cefa cevri barı manga tegmesüni otun bifalardın sıngardın bolayı	Dünyanın bütün çevir ve cefâsı bana gelmesin, küstah ve kaba insanlardan uzak olayım.
6604. ilahi ruzi kıl sevüg savcı yüzin yime tört işining yüzini köreyi	Ey rabbim, sevgili Peygamberimizin dîdârını bana nasip et; bir de onun dört arkadaşının yüzlerini göreyim.
III. KİTAB İDİSİ YUSUF ULUG HACİB ÖZİNGE PEND BİRÜR	III. KİTAP SÂHİBİ YUSUF, BÜYÜK HÂS HÂCİB, KENDİ KENDİNE NASÎHAT EDER
6605 bilig bil özüngke orun kıl töre bilig bilse özke idi berk tura	Bilgi bil ve yerin baş-köşe olsun; bilgi insan için sağlam bir kalkandır.
6606. biligsiz yürek til negüke yarar bilig birle suv teg kamugka yara	Bilgisiz yürek ve dil neye yarar; bilgi ile, su gibi, her kese faydalı ol.
6607. neçe bilding erse takı bir tile biligli tegir kör tilekke sora	Ne kadar bilsen de yine ara; bak, bilen dileğine sorarak erişir.
6608. bilir men tise sen biligdin yırak biligsizke sandıng biligli ara	Bilirim dersen, sen henüz bilgiden uzaksın; bilenler arasında sen bilgisizlerden sayılırsın.
6609. bilig bir tengiz ol uçı yok tüpi neçe suv kötürgey semürgük sora	Bilgi bir denizdir, onun ucu-bucağı yoktur; serçe emse emse bundan ağzına ne kadar su alabilir.
6610. bu bilging bile öz başıng tezginür bilümez özüngni özüngde yıra	Bu bilgin ile senin başın döner; kendisini bilmeyen kendini kendinden uzaklaştır.
6611. bilig bil kişi bol bedütgil özüng ya yılkı atangıl kişide yıra	Sen ya bilgi bil, insan ol ve kendini yükselt yahut hayvan adını al ve insanlardan uzaklaş.
6612. biliglig yazılmaz sakınçın tügük biligsiz sevincin küler katgura	Bilgilinin yüzü gülmez, onun yüzü her vakit düşünceli ve çatıktır; bilgisiz dâima sevinç içinde katıla-katıla güler.
6613. bilig bilse kadgun kalı katgurar biligsiz sıgun sen agınap yora	Bilgili insan bu kaygı içinde nasıl kahkaha atar; ey bilgisiz, sen dağ keçisi gibi, debelen, dolaş.
6614. biliglig kişeldi turup yügrümez biligsiz yorır kör tilekin süre	Bilgilinin ayaklan kösteklendi, kalkıp koşamaz; bilgisiz, bak, arzularının peşinde durmadan koşar.
6615 ay bilge kişelding biligsiz yorır biligsiz kişelse kişenin bura	Ey âlim, senin ayağında köstek var; bilgisiz ise, yürür; bilgisiz bir kösteklenirse, sen onun kösteğini sıkılaştır.
6616. elig sundum uş men biligni tilep sözüg sözke tizdim şaşurdum ura	işte ben bilgi isteyerek, ona el uzattım; sözü söze katarak, dizip, sıraladım.
6617. keyik tagı kördüm bu türkçe sözüg anı akru tuttum yakurdum ara	Bu türkçe sözü yabanî geyik gibi gördüm; onu yavaşça tuttum, aldatarak, kendime yaklaştırdım.
66ı8 sıkadım sevittim kongül birdi terk takı ma belingler birerde yire	Okşadım, ısındırdım, çabucak bana gönül verdi; yine de ara-sıra ürküyor, korkuyor.
6619. sunup tutmışımça ederdim sözüg kelü birdi ötrü yıparı bura	Ele geçirdiğim gibi, sözü takip ettim; onun miski güzel kokular saçmağa başladı.
6620. köni sözledim söz irig hem açıg köni sözni yüdgen ukuşlug ere	Sözü doğru söyledim, o sert ve acı oldu; doğru söze tahammül eden akıllı insandır.
6621 okıglıka artuk agır kelmesün özüm ‘uzri koldum aça hem yora	Okuyana fazla ağır gelmesin, ben uzun-uzadıya izah ederek, özrümün bağışlanmasını istedim.
6622. köni sözde taştın sözüg söz time köni egri farkı örüngli kara	Doğru sözden başkasına söz deme; doğru ile eğri arasındaki fark beyaz ile siyah arasındaki fark gibidir.
6623. yıl altmış iki erdi tört yüz bile bu söz sözledim men tutup can süre	Hayatımda bu sözleri söylediğim zaman, sene dört yüz altmış iki idi.
6624. tükel on sekiz ayda aydım bu söz ödürdüm adırdım söz evdip tire	Bu sözleri tam on sekiz ayda söyledim; sözleri toplayıp, derleyerek, seçtim ve ayırdım.
6625. yadım tü çiçek teg yıdı kin burar otundum men itnü tükettim tura	Çeşitli çiçekler yaygısı gibi, kokusu miske benzer; ben bunu düzene koyup, tamamladım ve her kesin istifâdesine arz ettim.
6626. sözüg kim tüketür neçe sözlese aka tınmaz erter bulaklar ara	Ne kadar söylense bile, sözü kim tüketir, o pınarlar arasından durmadan akar, gider.
6627. ay yusuf kerek sözni sözle köni kereksiz sözüg kizle kılga kora	Ey Yusuf, gerekli ve doğru sözü söyle; gereksiz sözü gizle, onun zararı dokunur.
6628. öküş sözleding söz suvı barmasun öküş sözke yalkar bu yalnguk ire	Sözü çok söyledin, dikkat et, tazeliğini kaybetmesin; çok sözden insan usanır ve bıkar.
6629. inançsız ajun kılkı irsel yayıg ukuşlug özindin yırak tur yıra	Bu dünya itimâda şayan değildir; vefasız ve dönek huyludur; ey akıllı insan, ondan uzak dur, uzaklaş.
6630. sen emdi yapuştung bu dünyaka berk katıglan köngül mundın üzgil bura	Sen şimdi bu dünyaya kuvvetle yapıştın; onunla alâkanı kesmeğe, gönlünü ondan çevirmeğe gayret et.
6631. imin bolma dünyaka artuk imin bayatka sıgıngıl katıg yalvara	Bu dünyaya güvenme; sen çok daha emin olan Tanrıya sığın ve ona yalvar.
6633. öküş halknı ıdtı bu irsel ajun köni yolda azdı kişi ked köre	Bu vefasız dünya bir çok insanlardan yüz çevirdi; ne kadar insanlar doğru yoldan şaştılar, buna iyice dikkat et.
6633. sanga ma itindi bezenip küler ayı sevme azrakkına katgura	Şimdi de senin için hazırlandı; süslenip, yüzüne güler; ona çok fazla bağlanma; gaflet içinde o kadar çok sevinip, gülme.
6634. neçe dünya yigli ajun begleri ölüm tutti bardı közi telmire	Dünyaya nail olan nice cihan beylerini ölüm yakaladı ve onlar gözleri ile etrafından duâ dilenerek gittiler.
6635. yigitlik yava boldı isiz künüm tüker bu tiriglik ökün kadgura	Gençlik boşuna heder oldu, hayatıma yazık oldu; bu hayat tükenir, ıztırap çek, nadim ol.
6636. neçe ming yaşasa ahır ölgülüg neçe tirse dünya kalır arkara	Binlerce sene yaşasan bile, sonunda nihayet öleceksin; dünyayı ne kadar toplasan da, bir gün bırakıp gideceksin
6637. sanga ok sıgındım bayat sen küdez bu gaflet usındın mini odgura	Ey Tanrı, sana sığındım, sen kendin koru; bu gaflet uykusundan beni uyandır.
6638. uvutsuz kulung men yazukum telim tüzünlük seningdin kelür belgüre	Ben utanmaz bir kulunum, günâhım çoktur; sen rahimsin, şefkat senden gelir.
6639. sanga yazdı sindin küredi özüm bu kün sıgnu keldim sanga yalvara	Sana karşı günaha girdim, senden kaçtım; bugün yalvararak, tekrar sana sığınıyorum.
6640. negüke inandıng aya muntlug öz kayuka tayandıng körür köz köre	Ey muhtaç vücût, neye inandın; göz göre-göre kime dayandın.
6641. yolung tüzgil emdi yorıkıng köni özüng iki ajunda bulgıl töre	Şimdi yolunu düzelt, doğru hareket et, her iki dünyada da baş köşeye geç.
6642. sevincin sözülmiş bu dünya bütün munı kod takı bir ajunka köre	Bu dünyanın her tarafı zevkle doludur; onu bırak, öteki dünyaya bak.
6643. tiling tıd boguz yıg udıma öküş közüng yum kulak tu bir incin tura	Dilini tut, boğazına hâkim ol, çok uyuma, gözünü yum, kulağını tıka ve böylece huzur içinde yaşa.
6644. ya rab yarlıkagıl kamug mü’minıg telim rahmetindin tükel turgura	Ey rabbim, bütün müminleri affet; bol rahmetini onlardan esirgeme.
6645 tegür savçımızka tümen ming selam tözü tört işinde takı ertüre	Peygamberimize ve onun dört arkadaşına da binlerce selâm ulaştır.

LXXXV. HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E BAŞ-SAĞLIĞI DİLEDİĞİNİ SÖYLER [İLİG ÖGDÜLMİŞKE TA‘ZİYET KILMIŞIN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6304	eşitti ilig keldi evdin turup angar ta‘ziyet kıldı könglin urup	Hükümdar bunu haber alınca, saraydan kalkıp, Öğdülmiş'in yanına geldi; ona gönülden baş-sağlığı diledi.
6305	ilig aydı öglen ay ögdülmişe du’a birle itgil angar sen işe	Hükümdar : — Ey Öğdülmiş, mâkûl ol; sen duâ ile ona yardım etmeğe çalış — dedi —
6306	bayat yarlıkasu ol odgurmışıg keçürsü anıngdın yazuk kılmışıg	Odgurmış'a Tanrı rahmet eylesin ve onun bütün günahlarını affetsin.
6307	bu kadgu üçün birsü tengri muyan bayattın sevinç bul tamudın aman	Tanrı sana bu felâketin ecrini versin; Tanrı senden razı olsun ve cehennemden korusun.
6308	kapug beklemiş sen yime yol kesip yüzüng kizlemiş sen tilin söz basıp	Sen yolunu kesmiş ve kapını kapamışsın; yüzünü gizlemiş, ağzını kilitlemişsin.
6309	seningdin yaramaz bu yanglıg kılık ukuşlug yorımaz bu yolca yorık	Böyle bir hareket sana yakışmaz; akıllı insan böyle bir yolu ihtiyar etmez.
6310	sanga kim tegürdi manga ay bu küç ya kim övkeledi ya kim kıldı öç	Bana söyle, seni kim bu sıkıntıya düşürdü; kim sana kızdı veya kim sana kin bağladı.
6311	bayat hükmi erdi kadaşıng öze yorıttı kazasın sen öz kılk tüze	Kardeşinin başına gelen Tanrının hükmüdür, o kazâ-i ilâhîyi yerine getirdi; sen kendine bak ve nefsini ıslah et.
6312	negüke ulır sen negü bu sıgıt bu kılk edgü ermez munı sen agıt	Neye ağlayıp, feryad ediyorsun; bu şekilde hareket etmek iyi değildir; sen böyle yapma.
6313	toguglı ölür ol agıglı ilür yorıglı tmur ol birigli alur	Doğan ölür, yükselen iner; yürüyen durur ve veren alır.
6314	kadaşıng ölümi sanga bolsu pend seringil muyan ur şeker bolsu kand	Kardeşinin ölümü sana ibret olsun; sabır et, ecrine nâil olursun, şekerin kand olur.
6315	ölürüg körügü tirig kalguçı kerek pend tutunsa kanı tutguçı	Ölümü görünce, hayatta kalanların bundan ibret almaları lâzım idi; alan hâni.
6316	ölüg pendini bak ayur kör mini ölüm tuttı bardım tutar uş sini	Ölenin nasihatine dikkat et, ne der:— Bana bak, beni ölüm yakaladı, gittim; şimdi seni de yakalar.
6317	mungar mengzer emdi bu beytig okı okıp ked köngülke alıngıl takı	Şimdi buna benzeyen şu beyti oku; okuyup, iyice gönülüne yerleştir.
6318	seningde ozakı ölügli minge birür pend ayur uş manga kör manga	Senden evvel binlerce ölüp-gidenler sana nasihat verirler ve derler ki, işte bana bak, bana.
6319	usanıp yorıdım avındım öküş ölüm tuttı bardım kelir uş sanga	Gaflet içinde yaşadım, uzun zaman oyalandım; beni ölüm yakaladı, gittim; sıra sana da gelir.
6320	ayıttı ilig evre odgurmışıg neteg ölmişin hal negü bilmişig	Hükümdar sonra Odgurmış'ı, onun nasıl öldüğünü ve bu hususta neler bildiğini soruşturdu.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6321	ötündi iligke negü körmişin ölürde vasiyyet itip kodmışm	Öğdülmiş neler gördüğünü ve ölürken vasiyet edip, bırakmış olduğu mirası hükümdara arz etti.
6322	turup rekve birle tayakın alıp ilig utru urdı kumaru kılıp	Kalkıp, kardeşinden yadigâr kalan çanak ile değneği alıp, hükümdarın önüne koydu. —
6323	ayur uş kadaşım manga kodmışı bu erdi nengi uş turu kalmışı	İşte kardeşimin bana bırakmış olduğu miras bunlardır—dedi —
6324	ilig me kötürsü kunıaru birin kutadgay bu kün hem tusulgay yarın	Hükümdar bunlardan birini, yadigâr olarak, kendine alsın; bu yadigâr dünyada uğur getireceği gibi, âhirette de faydalı olur.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6325	ilig sundı aldı tayak elgince ayur bu kumaru kutadsu manga	Hükümdar uzanıp, değneği eline aldı : — Bu yadigâr bana uğurlu olsun — dedi —
6326	sen algıl bu rekve kadaşıng özin munıng birle üşgür tilese yüzin	Sen bu çanağı al, kardeşini özlediğin zaman, onu bununla hatırlarsın.
6327	sunup aldı rekve kör ögdülmişe köngül bertti közde yuvuldı yaşa	Öğdülmiş çanağı aldı; gönülü sızladı, gözünden yaşlar boşaldı.
6328	ilig aydı körgil bu ibret bu kün biringe tap emdi sakınsa ögün	Hükümdar : — Bak şimdi bugün âkil ve düşünen bir insan için, bu ibret kâfidir — dedi —
6329	ol andag tirildi tükedi ajun takı kaldı artıp ay kılkı tüzün	O öyle yaşadı, hayatı sona erdi; ondan dünya ve bir de bunlar kaldı, ey temiz kalpli insan.
6330	negü tir eşitgil kılınçı silig ukuş birle işke yetürmiş elig	Tavrı, hareketi temiz ve her işe akıl ile el uzatan insan ne der dinle.
6331	öküş bolsa artmaz bu dünya nengi neçe me az erse yeter öz tengi	Bu dünya malı ne kadar çok olursa-olsun, fazla gelmez; ne kadar az olsa bile, yerine göre kâfi gelir.
6332	bu dünya müni ming bir ol erdemi negü teg keçürse keçer ademi	Bu dünyanın kusuru bin, meziyeti ise, birdir; insan bunu nasıl geçirirse, o öyle geçer.
6333	öküşlük ne asgı ölümde kidin anı yigli sevnür seningde adın	Ölümden sonra bolluğun faydası nedir; senden sonra ancak onu yiyen sevinir.
6334	kadaşıng kodup kaçtı dünya nengin örüm kedti arpa yidi öz tendin	Kardeşin dünya malını bırakıp kaçtı; kendi seviyesine göre, çul giydi ve arpa yedi.
6335	keçürdi tiriglik turu ölmedi anuk yiglilerke nengin kodmadı	Ömrünü geçirdi ve bu vaziyetten dolayı ölmedi; hazır yiyicilere de mal bırakmadı.
6336	katıglandı tün kün yinitti yüki keçip bardı andın ajun emgeki	Gece-gündüz gayret etti, yükünü hafifletti; bu yolda çektiği dünya zahmetleri de geçti-gitti.
6337	ol itti işin kör kutuldı bu kün bizing iş ne erki yazılmaz tügün	O işini yoluna koydu, bugün artık kurtuldu; bizim hâlimiz acaba nasıl olacak, bu düğüm hâlâ çözülmedi.
6338	ilig ötledi kör ming; edgü sözün köngül hem karın urdı ötlep uzun	Hükümdar bir çok iyi sözle öğüt ve nasihatte bulundu; öğütler vererek, içini boşaltıp, rahatladı.
6339	yana karşıka bardı ilig turup tüşüp kirdi evke sakınçlıg bolup	Hükümdar kalkıp, tekrar saraya döndü; inip, düşünceli bir hâlde, odasına girdi.
6340	sakınç kıldı kaç kün bu ögdülmişe keçürdi bu kadgu yazıldı kaşa	Öğdülmiş bir kaç gün yas tuttu; matem günleri geçince, nihayet bir az kendine geldi.
6341	unıttı bu kadgu sakınçıg yime yidi içti küldi sevindi yana	Bu kaygı ve kederleri de unuttu, tekrar yedi, içti, sevindi ve yüzü güldü.
6342	idi yakşı aymış budun başlar er bilig birle il kün işin işler er	Halkın başında bulunan ve halkın işini bilgi ile idare eden insan çok güzel söylemiş.
6343	neçe kadgu sakınç sini bulnasa yana ok küler köz neçe yıglasa	Kaygı ve keder seni ne kadar esir ederse etsin, ne kadar ağlatırsa ağlatsın, bir gün yüzün tekrar gülecektir.
6344	ajun öngdisi bu telimde berü isiz edgü erter neçe yıllasa	Bu dünyanın çok eski bir kanunudur; kötülük veya iyilik ne kadar uzun sürerse-sürsün, bir gün geçer.
6345	sakınçın keçürdi kör ögdülmişe tapugka baka turdı itti işe	Öğdülmiş de yasını geçirdi; vazifesine başlayarak, işine devam etti.
6346	harîlık bile ol tapug başladı kiçe tangda bardı işin işledi	Büyük bir gayret ile işe sarıldı, sabah erkenden, akşam geç vakte kadar işi ile meşgul oldu.
	İLİG SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
6347	okıdı ilig bir kün ögdülmişig ayıttı budun hali il kün işig	Hükümdar bir gün Öğdülmiş'i çağırdı, halkın durumunu ve memleket ahvâlini sordu. —
6348	ayur il hali ne budun hali ne negü teg keçer emdi ödlek küne	Memleket ve halkın hâli nasıl, şimdi günler ve zaman nasıl geçiyor — dedi —
6349	manga köz kulak sen işimni kamug seningdin tiler men aça bir kapug	Sen benim gözüm ve kulağımsın; her işle senin meşgul olmanı istiyorum, bütün işleri sen hallet.
6350	sanga tegdi kaç kün bu kadgu sakınç tegümeding işke işing ne erinç	Bu bir kaç gün kaygı ve keder içinde kaldığın için, sen de işle pek meşgul olamadın; acaba işler nasıl gidiyor.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6351	yanut birdi ögdülmiş aydı ay beg budun hali edgü du’a artgu teg	Öğdülmiş cevap verdi ve: — Ey beyim, halkın hâli çok iyidir; halk durmadan sana hayır-duâ ediyor — dédi —
	[ metin eksik ]	[Metin eksik]
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
	[ metin eksik ]	[Metin eksik]
6352	biri söz boguz köz bu şehvet otı bular ol kişike bu taat yutı	Bir de söz, boğaz, göz ve bu şehvet âteşidir; bunlar ibâdete manî olur ve insan için bir felâkettir.
6353	biri bogzı tıdsa bir az sözlese yırak tutsa özdin yaragsız usa	Kim boğazının arzularına ram olmaz, az söyler ve yakışmayan şeylerden kendisini uzak tutarsa,
6354	hava arzularka bolur erse erk buşup övke kelse özin tutsa berk	Kim heves ve arzularına hâkim olur, gazaba gelip, hiddetlendiği vakit, onu yenebilirse,
6355	ukuşlug bu ol hem biliglig bu ol munı alsa bolgay ukuşlug amul	Akıllı ve bilgili insan odur; akıllı ve sakin tabiatlı olan kimse buna muvaffak olur.
6356	ukuşlug kişiler sözi öggü teg köni tüz bolur ol özi belgü teg	Akıllı insanların sözü öğülecek sözlerdir; o doğru ve dürüst olur ve kendisini her vakit belli eder.
6357	yaragsızka yakmaz yıratur özin kereksizni körmez yumıtur közin	Onlar yakışmayanlara yaklaşmaz ve kendilerini bu gibi şeylerden uzak tutarlar; lüzumsuz şeyleri görmezler, ona göz yumarlar.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6358	ilig aydı körklüg ayur sen bu söz asıglıg turur bu sözüng artuk öz	Hükümdar:—Çok güzel söylüyorsun, bu çok samimî ve fevkalâde faydalı bir sözdür—dedi —
	[ metin eksik ]	[Metin eksik]
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
	[ metin eksik ]	[Metin eksik]
6359	sefacı turur bu et öz me otun cefaka cefa kıl özüngni tutun	Bu vücûd cefakâr ve küstahtır; cefacıya karşı cefâ kıl ve kendine hâkim ol.
6360	neçe edgü kılsa et özke seve angar anca yavlak kılur bu cefa	Bir kimse ne kadar vücûdu sever ve ona iyilik ederse, o da ona o kadar cefa ve kötülük eder.
6361	yime yakşı aymış kişi ödrümi cefaçı et özke otı hem emi	İnsanların seçkini çok güzel söylemiş; onun sözü cefâcı vücûda karşı bir çâre ve tedbirdir.
6362	vefa kimke kıldıng cefaka anun cefaçı cefasın tegürgey künün	Birine vefa gösterdi isen, ondan cefâ görmeğe hazırlan; cefakâr nefsin seni bir gün cefâya duçar edecektir.
6363	kimi edgü tuttung angar korku tur sini isizin ol ulıtgay ünün	Kime iyi muamele ettinse, ondan kork; onun kötülüğü bir gün seni inletecektir.
6364	ay ilig bu üç ara semzi yavuz biri it biri kuş birisi et öz	Ey hükümdar, şu üç şeyin semizi fenadır; biri köpek, bir av-kuşu, biri de vücûttur.
6365	açurgu bularıg yolın tutsa ked anın yolka kirse boyun egse ked	İyice yola gelmeleri için, bunları aç bırakmak lâzımdır; bunlar ancak böylelikle yola gelir ve boyun eğerler.
6366	yolın kısmasa kuş mengin edlemez semiz bolsa it tok avın avlamaz	Yolunu sıkı bir murakabe altında bulundurmazsan, kuş avını yakalamaz; köpek tok ve semiz olursa, av peşinden koşmaz.
6367	et öz todsa kansa bolur bugragu kaçar edgülerin süre ıdmagu	Vücût doyar ve kanarsa, deve-aygırı gibi olur; yaptığın iyilikleri önüne katarak sürer ve götürür, onu bırakmamalıdır.
6368	kuşung avlamasa bir ördek yas ol ıtıng kodsa avın yası bir as ol	Kuşun avlamazsa, bunun zararı bir ördektir; köpeğin avını bırakırsa, zararı nihayet bir kakımdır.
6369	özüng bugragursa bedütse boyun sini otka tartar ulıtur ünün	Vücûdun deve-aygırına döner ve enseni kalınlaştırırsa, seni ateşe sürükler ve acı acı feryad ettirir.
6370	mengilig turur kör mengi yok çıgay barın tap kılıp ol yorır köngli bay	Yiyeceği olmayan fakir de huzur içindedir; o eline geçene kanâat eder ve gönül zenginliği içinde yaşar.
6371	egin bütse bogzın todursa aşın kılur tengri tapgı iter ol işin	Sırtına bir şey geçirip, boğazını doyurunca, Tanrıya ibâdet kılar ve âhiret işini yoluna koyar.
6372	ulugluk bu devlet bu kut kıv kişig küvezlikke tartar kodup öz işig	Büyüklük, bu devlet ve bu saadet insanı, yapmakla mükellef olduğu işleri bırakıp, kibirli olmağa sürükler.
6373	küvezlik bayattın yıratur kulug ukuşlug yorımaz bu yanglıg yolug	Gurur kulu Tanrıdan uzaklaştırır; akıllı insan böyle bir yolu ihtiyar etmez.
6374	Çıgay ma ölür ök yime bay ölür iki böz iletür kara yir bolur	Fakir de ölür, zengin de; bunların ikisinin de götürecekleri şey ancak bir kefenden ibarettir ve nihayet kara toprak olurlar.
6375	çıgay ölse kutlur kiter emgeki bay ölse kalur neng iletür yüki	Fakir ölürse, zahmetlerinden kurtulur; zengin ölürse, malını bırakır, fakat onun vebalini birlikte götürür.
6376	mungar mengzer emdi bu söz belgülüg bu sözde özüngke kötürgil ülüg	Gerçekten buna benzeyen bir söz vardır; bu sözden kendine bir hisse al.
6377	ay nimet idisi ölüm mihnet irig ay mihnet idisi ölüm nimeting	Ey nimet sahibi, ölüm senin mihnetindir; ey mihnet sahibi, ölüm senin nimetindir.
6376	çigay ölse kutlur kiter emgeki ölüm tutsa ay bay sakış birmeking	Fakir ölürse, zahmetlerinden kurtulur; ey zengin ölüm yakalarsa, senin bir de hesap vermen vardır.
	İLİG SÖZİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SÖZÜ
6379	yana aydı ilig bu dünya içi yılanı çadanı telim tikgüçi	Hükümdar devamla :— Bu dünya bir çok zehirli yılan ve çıyanlar ile doludur — dedi —
6380	aşı az yigüke agusı öküş yana ögdisi az öküşi söküş	Yiyecek nimeti az, zehiri çok olduğu gibi, medhedilecek şeyi az, nefret edilecek şeyi de çoktur.
6381	ukuşlug sunup algusı az nengi biliglig açıp az yigüsi mengi	Bu dünyada akıllı insanın elini uzatıp, alacağı şey azdır; bilgilinin iştiha ile yiyeceği nimet de azdır.
6382	biligsizke uçmak turur bu ajun erej birle avnur yorır mungsuzun	Bilgisiz için bu dünya cennettir; o huzur içinde avunur ve hiç bir şeye ihtiyaç hissetmeden yaşar.
6383	tiken ol ukuşlugka dünya tolu adak ursa yirke kirür saklagu	Akıllı insan için dünya dikenler ile doludur; yere basınca, ayağına batar, dikkat etmek lâzımdır.
6384	agu ol biligligke dünya içi anın aş yiyümez üzer öz küçi	Bilgili insan için dünya zehir ile doludur; bundan dolayı o yemek yemez, güçten-kuvvetten kesilir.
6385	anın kaçtı zahid ogul kız kodup munın kodtı cabid tapugka udup	Zâhid bundan dolayı çoluk çocuğunu bırakıp kaçtı; âbid onun için dünyayı bırakıp, kendini ibâdete verdi.
6386	bu kün biz ilinmiş tururmız mungar küdezsün bayat bu beladin sıngar	Biz bugün buna kendimizi kaptırmış bulunuyoruz; Tanrı bu belâdan bizi korusun.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6387	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz tükel söz çını ol ukuş birle tüz	Öğdülmiş cevap verdi : — Bu söz sözlerin en doğrusu ve akla en yakın olanıdır — dedi —
6388	körü barsa dünya kılınçı tengi yigen yil büke teg bu kılkı yangı	Dikkat edersen, dünyanın, tabiati gibi, tavrı ve hareketi de doymak bilmez bir ejderhaya benzer.
6389	özi igdür ök san özi semritür özi ök etin yir özi yavrıtur	İnsanı, san ki, kendisi bizzat besler ve kendisi semirtir; sonra kendisi onun etini yer ve onu zayıflatır.
6390	baka barsa yetrü ajun halini engip kalgu tanglap kör uksa anı	Dünyanın hâline iyice dikkat eder ve onun mâhiyetini anlarsa, insan hayretler içinde kalır.
6391	apalı havalı ajunka ilip urug yadtı dünya içinde kelip	Adem ve Havva yer yüzüne inip, dünya içinde insan neslini çoğalttı.
6392	olarda berü tut bu ödke tegi ne yanglıg eren koptı begler begi	Onlardan itibaren bugüne kadar dünyaya ne türlü insanlar ve ne kadar beyler beyi geldi.
6393	kayu bilge togdı kayu alp atım kayu kür küvez er kaya teg yalım	Kimi âlim doğdu, kimi cesur, kahraman; kimi yalçın kaya gibi, mağrur ve kabadayı.
6394	kayusı ukuşlug kayusı bügü kayu tilve munduz kayu ermegü	Kimi akıllı, kimi hakîm; kimi deli ve ahmak idi; kimi de tenbel idi.
6395	neçe savcı togdı okıtçı amul bayat hükmi birle ayu birdi yol	Kaç peygamber, kemâl sahibi kaç elçi geldi ve Tanrı hükmü ile bize yol gösterdi.
6396	kayu az yaşadı kayusı uzun kayu baş kötürdi bedükrek sözün	Kimi az yaşadı, kimi çok; kimi hakimane sözleri ile yüksek makama erişti.
6397	kayusı törütmiş idike turup yagı teg ok attı yasını kurup	Kimi yaratan Tanrıya karşı, düşman gibi, yayını kurup, ok attı.
6398	okıgıl bu beytig negü tir eşit uka bargıl emdi özüng kılkı it	Şu beyti oku, dinle, ne der; iyice anla ve kendi tabiatini ona göre düzelt.
6399	kerek bilge bolgıl kerek ming yaşa tutup bütrü ajun erejin aşa	İster âlim ol, ister bin yaşa, ister bütün dünyayı ele geçir ve bütün nimetlerine nail ol.
6400	ahır ölgü özüng kara yir bolup ölüm tutsa iltür ökünçün yaşa	Sonunda sen de öleceksin ve kara toprak olacaksın; ölüm yakalayınca götürür; sonra peşiman olursun.
6401	neçe edgü koptı bu bilge bügü tilep bulmadılar tiriglik yigü	Bu dünyaya ne kadar iyi insanlar, âlim ve hakimler geldi; bütün arzularına rağmen, ebedî hayata nail olamadılar.
6402	bu kün kör neçe togmaduk teg bolup kara yir katında yaturlar ölüp	Bugün bak, nasıl dünyaya hiç gelmemiş gibi olup, kara toprak altında yatarlar.
6403	ne türlüg ne yaraglıg kişi koptı kör yagız yir olarıg yidi optı kör	Ne türlü ve ne çeşit insanlar bu dünyaya geldi; bak, kara toprak hepsini yedi ve yuttu.
6404	itiglig saray ordu karşı kodup yagız yir töşenip yaturlar küdüp	Süslü saray, köşk ve evlerini bırakıp, kara toprağı döşenerek, bekleyip yatarlar.
6405	udırmu üni yok ya tınmaz tını negü erki hali biligli kanı	Uyurlar mı, sesleri yok ve nefes almazlar; hâlleri acaba nasıldır, bunu bilen hani.
6406	olar barça munglug bu kün edgüke eligleri yetmez yigü kedgüke	Onların hepsi bugün iyiliğe muhtacdır; elleri yiyecek ve giyeceğe erişmez.
6407	ökünçün yaturlar kör ınçıklayu küsep edgülükni ming arzu yiyü	Bak, peşimanlıkla inleyip yatarlar; bin iştiyak ile iyilik isterler.
6408	bayat birdi bizke bu kün bu künüg yava kılsa bolmaz bu bulmış ödüg	Tanrı bize bugün bu günü verdi; ele geçen bu fırsatı heder etmemelidir.
6409	bayat birsü tevfik bu künde naru kamug edgülükke ay edgü törü	Tanrı bize bugünden sonra her türlü iyilik için tevfik versin, ey mülkün iyi nizâmı.
6410	tilin birdi alkış kör ögdülmişe ayur ay bügü beg uzun kiç yaşa	Öğdülmiş hükümdarı öğdü ve : — Ey hakîm hükümdar, ömrün uzun olsun — dedi —
6411	ajun kalmasunı seningsiz kurug bayat kesmesüni seningdin urug	Dünya sensiz kalmasın, sensiz âlem pek boş olur; Tanrı senin neslini kesmesin.
6412	negü erse arzu tileking kamug aça birsü tengri sanga ol kapug	Ne gibi arzu ve dileğin var ise, Tanrı sana bunların kapılarını dâima açık tutsun.
6413	negü erse arzu tileking takı tükel birsü tengri sanga ay akı	Daha ne gibi arzu ve dileğin olursa, ey cömert, Tanrı bunları da sana ihsan etsin.
6414	sevincin avınçın tirilgil uzun erejlengil anca ay kılkı tüzün	Sevinerek, avunarak, uzun ömür sür ve huzur içinde yaşa, ey halîm, selîm insan.
6415	diriga sening teg kişiler ölüp kara yirde yatsa süngüki ulup	Senin gibi insanlar ölür ve kemikleri toprak altında dağılmış yatarsa, çok yazık olur.
6416	negü kılgu tengri bu dünya işi bu yanglıg törütmiş ay ilci başı	Ne yapalım, Tanrı bu dünyayı böyle yaratmış ey büyük hükümdar.
6417	neçe ölse bolmaz sini teg ölüg özüng edgülerdin ilindi ülüg	Senin gibi, iyilikler yapan bir hükümdar ölse bile, ölü sayılmaz.
6418	kerek öl kerek kiç yaşagıl uzun atıng edgü birle yadıldı sözün	Gerek öl, gerek uzun ömürlü ol, adın artık iyilik ile dünyaya yayılmıştır.
6419	severing öküş bolsu sevmezlering saçılsu birerin kingüsü yiring	Dostların çok olsun, düşmanların perişan olsun, memleketin genişlesin.
6420	yir öpti turup çıktı kesti sözin atın mindi urdı evinge yüzin	Öğdülmiş sözünü kesti, yer öptü ve kalkıp, dışarı çıktı; atına binip, evine doğru gitti.
6421	kelip tüşti kirdi evinge yorıp yidi içti yattı bir anca serip	Gelince, atından inip, evine girdi; yedi, içti, bir müddet yatıp, istirahat etti.
6422	yana koptı erte işin başladı ayu birdi kördi özi işledi	Sabah tekrar kalktı ve işine başladı; emirler verdi, işleri gözden geçirdi, kendisi de çalıştı.
6423	köngül til köni tuttı tüzdi yorık kamug egriler köndi itti kıhk	Sadâkat ve hulûs ile hareketlerini tanzim etti; bütün eğriler onu görerek, doğru yola girdi ve huylarını düzelttiler.
6424	itildi ajun arttı edgü du’a kutadtı küni künde edgü du’a	Dünya düzene girdi; hayır duâ çoğaldı; bunun bereketi ile memlekette günden-güne saadet arttı.
6425	olar bardı kaldı ol edgü atı yitip bargu ermez atı hürmeti	Onlar gitti, fakat iyi adları kaldı; onların adı dâima hürmetle yâd edilecektir.
6426	körü bargıl emdi bu yanglıg kişi kişimü bolur bu firişte işi	Dikkat et, imdi böyle insanlar insan mı olur; onların yaptıkları işler meleklere yakışacak işlerdir.
6427	kişi erdi erse olar ne ödün negü ol ayu bir bu künki budun	Eğer o vakit bunlar insan idi iseler, söyle bakayım, bugünkü insanlar nedir.
6428	kalı biz kişi ersemiz ay bügü olarıg siziksiz firişte tigü	Ey hakîm, eğer biz insan isek, onlara, şüphesiz, melek demek lâzımdır.
6429	olarnıng kılınçı ne kılkı sözi eşitip kutadgu ol edgü izi	Onların tavrı, hareketi ve sözü ile bıraktıkları iyi izler hakkında söylenenleri duymak da bir saadettir.
6430	ukuşlug ukar ol biliglig bilir ölür öz bu dünya siziksiz kalur	Akıllı anlar ve bilgili bilir; hiç şüphesiz, insan ölür ve bu dünya kalır.
6431	bulunmış bu öd kün yava kılmadın tapug kılgu tegmez munıngda adın	Ele geçen bu zamanı boşuna geçirmeden, ibâdet kılmalıdır; insanın bu dünyadan elde edebileceği menfaat ancak budur.
6432	munıngda ulug pend takı ne bolur seningde ozakı ölür köz körür	Senden öncekiler ölür, sen de görürsün, bundan daha büyük nasihat ne olabilir.
6433	kalır karşı ordu saraylar kamug anı bend tutumaz bu öz ay ulug	Bütün saray, köşk ve konakların hepsi kalır; ey büyük, insan bunlara devamlı olarak tasarruf edemez.
6434	neçe karşı ordu neçe berk tura ölüm buzdı kıldı kara yir köre	Nice saray ve köşkleri, nice sağlam kaleleri ölüm bozdu ve kara toprağa çevirdi, bak.
6435	neçe kend uluş bag çiçekliklerig kurug kodtı kör bu ölüm ay tirig	Nice şehir ve memleketleri, bağ ve bahçeleri bu ölüm ıssız bıraktı, ey diri.
6436	kalır karşı ordu saray pak sanga alıp sen tutar sen bu bçnd tip manga	Saray, köşk ve konaklar boşalır, sana kalır; sen alır ve kendine bend ettim zannı ile, onları kullanırsın.
6437	kalın sü idisi ajunçı kanı süsin kodtı boldı kara yir sanı	Kalabalık bir orduya sahip olan o cihan beyi hani; ordusunu bıraktı, kendisi kara toprak oldu.
6438	kanı ol suk ilci ilim az tidi öküs il kücedi vivü bilmedi	Hani o memleketim az diyen haris hükümdar; bir çok memleketleri hâkimiyeti altına aldı, fakat elinde tutamadı.
6439	kanı ol küçegli kişiler yirin kulaç yir alındı yatur mçıkın	Hani o başkalarının memleketine göz diken kimse; şimdi bir kulaç yerde ıztırap çekip yatar.
6440	kanı ol müsülman kanı tökgüçi nelük kirdi yirke kanı ol küçi	Hani o Müslümanların kanını döken insan, niye toprağa girdi, onun gücü, kuvveti ne oldu.
6441	kanı ol kişig satgaguçı kişi nelük boldı satgag kara yir tuşı	Hani o başkalarına iftira eden adam, bu müfteri nasıl toprağa kalboldu.
6442	kanı ol tütüşügli dünya üçün turu kaldı dünya ol öldi küçün	Hani o dünya için mücâdele eden insan, dünya yerinde kaldı, o ise, ölüme karşı koyamadı.
6443	kanı ol tirigli tavar kodmadın iki böz iletti tilemez adın	Hani o mal, mülk, ne varsa kendinin olmasını isteyen insan; o beraberinde ancak iki bez götürebildi.
6444	kanı ol öküş yir tilegli kişi kara yir töşendi itildi işi	Hani o çok yer isteyen adam, kendisi kara toprağa döşendi ve dâva bitti.
6445	bu yanglıg turur dünya hali kamug ukuş birle körgil açılgay kapug	Bütün dünyanın hâli böyledir; anlayış ile bakarsan, idrâk kapılan açılır.
6446	erejleri emgek sevinci sakınç agırı ucuzluk avınçı irinç	Onun huzuru zahmet, sevinci keder, izzeti zillet ve rahatı mihnettir.
6447	negü kelse yüdgil sen ınçıklama erej erse erter ne emgek yime	Ne gelirse; yüklen, şikâyet etme; huzur olsun-zahmet olsun, ikisi de geçer.
6448	eşitgil negü tir bilig birgüçi ay emgek bile sen sabır kılguçı	Ey felâketler karşısında sabreden insan, bilgi veren insan ne der, dinle.
6449	ay nimet idisi şükür kıl yigil ay mihnet idisi sabır kıl egil	Ey nîmet sahibi, bundan şükür ederek istifâde et; ey mihnet sahibi, kaderine boyun eğ, tahammül et.
6450	sabır kılsa mihnet bolur nimeting şükür kılsa nimetka artar tigil	Sabır edersen, mihnet senin için nîmet olur; nîmet için şükür edersen, bu nîmet daha da artar, bunu böyle bil.
6451	körü bar ay bilge bu künki ödüg öngin boldı barça kamug iş küdüg	Ey âlim, bugünkü zamana dikkat et, işler tamamen değişti.
6452	biliglig ucuz boldı tutnur özin ukuşlug agın boldı açmaz sözin	Bilgili hakir oldu, bir tarafa sinip kalıyor; akıllı dilsiz oldu, ağzını açmıyor.
6453	telim boldı ilde bu yavlak kişi yavaş boldı satgag kötürmez başı	Memlekette fena adamlar çoğaldı; halîm insanlar ayak altında kaldı, başlarını kaldıramıyorlar.
6454	borun yüz yuguçı namaz kodguçı kör ersig atandı yorıtur küçi	Şarap ile yüzlerini yıkayan ve ibâdeti bırakanlar şimdi yiğit sayılıyor ve istediklerini yapıyorlar.
6455	fesad fisk idisi atandı eren bor içmez kişi atı boldı saran	Fesat ve fısk yapanlar merd sayıldı; şarap içmeyen kimseler hasis sayıldı.
6456	namaz ruza birle yorıglı kişi münafık atandı ay ilci başı	Namazına ve orucuna devam eden insanlar münafık sayıldı, ey memleketin başında bulunan insan.
6457	halal yitti barça haram üstedi haram yigli koralin kara kir tudı	Halâl büsbütün ortadan kalktı, haram çoğaldı; haram yiyenin gönlü kara kirle kaplandı.
6458	halal atı kaldı körüglisi yok haram karma boldı toduglısı yok	Halâlin ancak adı kaldı, onu gören yok; haram kapışıldı, hâlâ ona doyan yok.
6459	kanı bu haramıg haram tigüçi haramıg kodup bir halal yigüçi	Hani bu harama haram diyen, haramı bırakıp, halâl yiyen insan nerede.
6460	sakınuk tigüçi kim ol çın köni könilik küni bar yarutur küni	Gerçekten dürüst ve takva sahibi denilecek kim kaldı; fakat güneşi parlayan bir kıyamet günü vardır.
6461	haram birle artuk karardı köngül halal kayda bulgu tilep ay ogul	Kalpler haram ile çok fazla karardı; ey oğul, halâli nerede arayıp bulmalı.
6462	mungar mengzetü keldi emdi bu söz munı yakşı tıngla aya köngli tüz	Buna benzer şöyle bir söz vardır, bunu iyice dinle, ey temiz kalpli insan.
6463	haram birle könglüm kara boldı kir bilig işke tutmaz özüm yüzde bir	Gönlüm haram ile karardı ve kirlendi; ben bilgiyi yüzde bir işte dahi kullanmam.
6464	et öz eglü birmez hava bulnadı tapugka tegümez özüm açtı sır	Vücût artık eğilmez, hevâ ve heves onu esir etti; ben artık ibâdetle meşgul olamıyorum; işte sırrımı açtım.
6465	ajun kılkı barça adın boldı kör kişi köngli tilde öngin boldı kör	Dünyanın tabiati tamamen değişti, insanların gönlü ile dilleri birbirine uymuyor.
6466	vefa kitti halkta cefa üstedi tilep bir ınangu kişi kalmadı	Halktan vefa gitti, cefâ çoğaldı; itimad edilecek bir kimse ararsan, bulamazsın.
6467	vefa kitti halkta cefa urdı iz ınangu tayangu kişi boldı kız	Halktan vefa gitti, yerini cefâ aldı; itimad edilecek, inanılacak kimse pek nâdir.
6468	yakınlık yagukluk yırattı kadaş bagırsaklıkın kodtı edgü adaş	Akrabalar arasından yakınlık ve kardeşlik uzaklaştı; artık candan arkadaşlık kalmadı.
6469	kiçigde edeb yok ulugda bilig otunlar öküş boldı yitti silig	Küçüklerde terbiye, büyüklerde bilgi yok; kaba insanlar çoğaldı, nâzik insanlar ortadan kalktı.
6470	yakınlık neçe boldı yarmak üçün kanı iş kılıglı köni hak üçün	İnsanlar para uğrunda birbirlerine yakmlaştılar; doğruluk ve hakikat yolunda iş gören nerede.
6471	emanet atı bar kanı kıldaçı nasihat sözi bar kanı tuttaçı	Emânetin adı var, onu yerme getiren nerede; nasihatin sözü var, onu tutan nerede.
6472	kanı emr ü ma’ruf kılıglı kişi kanı nehy ü münker tıdıglı kişi	Mârufu emreden kim, münkeri nehyeden kim.
6473	satıgçı kötürdi emanetlerin bu uzlar kötürdi nasihatlerin	Satıcılar emânet vasfını kaybettiler, ustalar artık nasihatten vazgeçtiler.
6474	biliglig köni sözleyümez sözin tişide uvut kitti örtmez yüzin	Bilgili sözünü dos-doğru söyleyemez oldu; kadınlardan haya gitti, yüzlerini örtmezler.
6475	köni bardı keldi neçe egrilik kanı kalmadı bir kişi tengrilik	Doğruluk gitti, yerine nice eğrilik geldi; Allah için iş gören tek bir insan kalmadı.
6476	kişi barça yarmak kulı boldılar kümüş kimde erse boyun birdiler	insanların hepsi para kulu oldu; gümüş kimde ise, ona boyun eğdiler.
6477	cemacat köp erdi bu mescidler az kalın boldı mescid cemacatler az	Cemâatler çok, camiler az idi; şimdi camiler çoğaldı, cemâatler azaldı.
6478	negü tir eşitgil sakınuk kişi köngülke alın sen ay edgü başı	Dinle, takva sahibi insan ne der; ey iyi insan, sen bunu gönlüne yerleştir.
6479	kanı bir könilik kılıglı kanı kanı tengrilik iş yorıglı kanı	Hani, doğruluk ile hareket eden kim var; hani Allah rızâsı için iş gören kim var.
6480	ajun barça bütrü tükel artadı körüp tangladaçı kanı bir munı	Dünyanın her tarafı baştan-başa bozuldu; buna bakıp, hayret eden bir kimse var mı.
6481	müsülman karıştı için et yişür tükel inçke tegdi bu kafir yatuı	Müslümanlar karıştı, birbirlerinin etlerini yiyorlar; kâfirler ise, tam bir huzur içinde yaşıyorlar.
6482	kapuş karma boldı müsülman nengi kanı adra tutgan haramıg öngi	Müslümanların malı çalındı, yağma edildi; haramı halâlden ayıran ve buna riâyet eden nerede.
6483	fesad fısk üni kör udıtmaz kiçe kanı ilm ü kurban üni az çıça	Fesad ve fısk o kadar sesini yükseltti ki, insan geceleri uyuyamıyor; ilim ve Kur'an sesi hiç duyulmuyor bile.
6484	körıgüller katıg boldı til yumşadı könilik özi bardı kaldı yi di	Gönüller katılaştı, diller yumuşadı, doğruluğun kendisi gitti, ancak kokusu kaldı.
6485	atalık kılur kör ataka ogul ogul beg bolup kör ata boldı kul	Oğul babaya babalık eder, oğul bey ve baba ise, kul oldu.
6486	tiriglik kısıldı uzadı sakınç baru arttı sukluk koradı sevinç	Hayat zorlaştı, endişe çoğaldı; hırs ve tamah gittikçe arttı, huzur azaldı
6487	çıgay tul yetimig suyurkaglı yok ajun tegşürüldi tangırkaglı yok	Fakir, dul ve yetimlere şefkat gösteren yok; dünyayı başka bir kalıba koydular da hayrete düşen kimse yok.
6488	idi yakşı aymış bügü bilgi king ajunug sınaglı akı elgi king	Hakîm, bilgisi geniş, dünyayı tecrübe etmiş, cömert ve eli açık olan insan çok güzel söylemiş.
6489	ajun boldı ahır törü artadı isizlerig edgü körü artadı	Dünyanın sonu geldi; nizam bozuldu; iyiler kötülere bakarak, değiştiler.
6490	ukuşlug ukar ol biliglig bilir yıl ay kün küninge baru artadı	Akıllı anlar, bilgili bilir; yıl, ay, gün geçtikçe dünya günden-güne bozuldu.
6491	ogul kız kemişti ata hürmeti söküş boldı erke avuçga atı	Oğul-kız babaya hürmetini bıraktı; ihtiyar kelimesi insana bir hakaret sözü oldu.
6492	kamug tegşürüldi törü öngdiler karalı örüngli bir ök boldılar	Nizâm ve kanunların hepsi değişti; ak ve kara birbirinden farksız oldu.
6493	bu barça ulug kün nişanı turur nişanı körünse keligli kelür	Bunlar hep kıyamet gününün alâmetidir; alâmeti görünürse, gelecek olan gelir.
6494	küdezsü ugan tengri imanımız kötürsü bu fitne bela isiz iz	Kadir Tanrı encamımızı hayretsin; bu fitne, belâ ve kötü âdetleri ortadan kaldırsın.
6495	yıl altmış iki erdi tört yüz bile bitiyü tükettim bu söz ülgüle	Yıl dört yüz altmış iki idi, bu eseri yazıp, tamamladım.
6496	ögüm yetmişi söz bitidim tükel okıglı ukuglı özüng ülgi al	Aklımın erdiği sözlerin hepsini yazdım, ey okuyan ve anlayan insan, bundan hisse al.
6497	kayu türlüg erse yorıkıng yolung ayu birdim azrak bekütgil ulung	Nasıl hareket edeceğini ve hangi yola gideceğini bir parça izah ettim; sen buna göre hareket ederek, hayatına esaslı bir temel kur.
6498	bu ol din yolı hem bu dünya yolı bu yolca yorı yolda azma ulı	Bunlardan biri din yolu, biri de dünya yoludur; bu esaslı yoldan şaşma.
6499	kalı dünya kolsa yolı uş unu apang ukbi kolsa izi uş munu	Eğer dünya istersen, onun yolu işte bu; eğer âhiret istersen, onun da yolu işte budur.
6500	özüng kullukı kıl bayat birge küç kayusın tilese tile kılma üç	Sen kendi kulluğunu yerine getir; Tanrı sana kuvvet verir; bunlardan hangisini istersen, onu seç, fakat üçüncü bir yol arama.
6501	ilahi özüm bu sözüg başladı tilekim ne erdi bilir sen idi	Ben bu söze başlarken, kasdimin ne olduğunu sen biliyordun, ey rabbim!
6502	tilemedim özke kü çav edgü at kişi asgı koldum öz erse ya yat	Ben kendime şan ve şöhret veya iyi ad dilemedim; yakın olsun uzak olsun, ben her kesin iyiliğini istedim.
6503	okıglı okısa mini üşgürüp du’a kılgamu tip manga bir turup	Bunu okuyan okudukça, beni hatırlayıp, belki bana da bir duâ eder diye düşündüm.
6504	tilekim bu erdi umınçım bu ok okıglı manga bir du’a ıdga uk	Dileğim bu idi, ümidim de budur; okuyan bana her hâlde bir duâ edecektir.
6505	tilim sözledi söz bitidi elig ölür bu elig til ay kılkı silig	Dilim söyledi, elim de bunu yazdı, ey temiz kalpli insan, benim bu dilim ve elim fânidir.
6506	elig til nişanı munu bu bitig sanga kodtum emdi bitip ay tetig	Ey zeki insan, dilden ve elden kalan nişane, işte sana yazıp bırakmış olduğum bu kitaptır.
6507	unıtma mini ay okıglı tirig özüm dünya kodsa töşense yirig	Ey bunu okuyan canlı, ben dünyayı bırakıp, toprağa düşünce, beni unutma.
6508	aya mengü mungsuz idim sen ulug sen ök yarlıkagıl bu munglug kulug	Ey ebedî ve ihtiyacdan vareste olan rabbim, sen büyüksün, bu muhtaç kulunun günahlarını sen bağışla.
6509	küremiş kul erdim yazukum telim yazuk yarlıkagıl sen ök sen idim	Ben yolunu kaybetmiş bir kul idim, günahım çoktur; günahlarımı affet, sen benim rabbimsin.
6510	kulung men idim sen kul atı kul ok idim sen tüzün sen idilik kıl ok	Ben kulunum, sen rabbimsin, kulun adı kuldur; sen rabbimsin, merhametlisin, sen efendiliğini göster.
6511	kulung men idim sen manga ay gafur mini yarlıkagıl yazukum keçür	Ben kulunum, sen benim rabbimsin; ey gafur, beni affet, günahlarımı bağışla.
6512	yime yarlıkagıl kamug mü'minıg togardın batarka tegi ay arıg	Bir de, doğudan batıya kadar, bütün müminlerin günahlarını bağışla.
6513	otun men otundın otunluk kelir tüzün sen yazukum keçür ay bilir	Ben bir küstahım, küstah insandan küstahlık gelir; sen merhametlisin; ey her şeyi bilen Tanrım, günahlarımı sen affet.
6514	yıpardın yıpar ok yıdır ol ıdı peliddin kelir ol arıgsız yıdı	Miskten ancak misk kokusu gelir; fena koku murdar şeyden çıkar.
6515	umınçım sen öksen manga ay umınç umınç kesmegey men sanga ay umınç	Ey ümidim, bana ümit bizzat sensin; ey ümidim, senden ümidimi kesmeyeceğim.
6516	yazuklug kulung men kılınçım cefa vefalıg idim sen manga kıl vefa;	Ben günahkâr kulunum, yaptığım cefâdır; sen benim vefalı rabbimsin, bana vefa göster.
6517	cefadın cefa ok kelir ay idim vefada vefadın adın bilmedim	Ey Rabbim, cefadan yine cefâ gelir; vefada vefadan başka bir şey görmedim.
6518	tözü yarlıkagıl kamug mü’minıg yazukum olarka bagışla arıg	Bütün müminleri affet; onların hürmetine bütün günahlarımı bağışla.
6519	tümen ming selamım tegür savçıka ol edgü kulavuz köni yolçıka	Tanrım, iyi kılavuz olan ve doğru yolu gösteren Peygamber'e binlerce selamımı ulaştır.
6520	tözü tört isinge meningdin selam tegür ay bayatım tutaşı ulam	onun dört arkadaşına benden durmadan ve dâima binlerce selâm eriştir.

LXXXIV. ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ İÇİN MATEM TUTTUĞUNU SÖYLER [ÖGDÜLMİŞ ODGURMIŞKA YAS TUTMIŞIN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6299	turup bardı kördi kadaşı gürin kuçup yıgladı yaşı saçtı barın	Kalkıp gitti ve kardeşinin mezarını gördü; onu kucaklayıp, ağladı ve göz yaşlarını döktü.
6300	ayur ay kadaşım manga bak turup üdiklerim uçsun yüzüngni körüp	Ey kardeşim, kalkıp bana bir bak, yüzünü göreyim de hasretim dinsin — dedi —
6301	küsep keldim erdi sini körgeli nelük kizleding yüz manga kelgeli	Buraya seni görmek arzusu ile gelmiştim; benden neden yüzünü gizledin.
6302	ay könglüm talusı sevüg canka can seningsiz negü teg tirilsü revan	Ey gönlümün tacı, sevgili cana can; sensiz bu fâni can nasıl yaşasın.
6303	tüşümdemü kördüm sini men yatıp körürde yitürdüm yıradıng batıp	Seninle geçen hayatımız bir rüyamı idi : görürken kaybettim; sen gözlerimden silinip, benden uzaklaştın.
	[metin eksik ]	[Metin eksik]

LXXXIII. KUMARU'NUN ÖĞDÜLMİŞ'E BAŞ-SAĞLIĞI DİLEDİĞİNİ SÖYLER [KUMARU ÖGDÜLMİŞKE TA‘ZİYET KILMIŞIN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6293	kumaru tegip tıdtı aydı serin bayat hükmi tapla kongül ög tilin	Kumaru onun feryâdlarına mâni olmağa çalıştı: — Sabırlı ol, Tanrının hükmüne gönlünle, aklınla ve dilinle rıza göster — dedi —
6294	tözüke turur bu ölüm kelgü kün ol öldi sen emdi ölümke anun	Her kes için bu ölümün geleceği bir gün vardır; o öldü, şimdi de sen ölüme hazırlan.
6295	negüke kılur sen sıgıt ay un kim urdı ya kim sökti ne ol kon	Ey oğul, niçin ağlıyorsun; sana vuran, söğen kim, kimden ne zarar gördün?
6296	bayat birdi erdi angar can revan yana yandru aldı çıkıp bardı can	Bu fâni canı ona Tanrı vermişti, şimdi bunu gen aldı ve can da çıktığım.
6297	ol evre yana yangu ermez berü sanga hem manga bargu terk ol naru	O bir daha geri dönecek değildir; kısa bir zaman sonra, sen de ben de oraya gideceğiz.
6298	ayur tur kadaşıng gürin körgile ziyaret kılıp sen yana yangıla	Bir de ilâve etti : — Kardeşinin mezarını bir gör, onu ziyaret edip, öyle geri dön.

LXXXII. KUMARU ÖĞDÜLMİŞ'E ODGURMIŞ'IN ÖLDÜĞÜNÜ SÖYLER [KUMARU ÖGDÜLMİŞKE ODGURMIŞNING ÖLMİŞİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6286	kadaşı müridi kumaru çıkıp selam kıldı ötrü közi yaş saçıp	Kardeşinin müridi Kumaru çıkıp, onu göz yaşlan ile karşıladı.
6287	yorıp keldi utru ayur ay kadaş muyan birsü tengri köngül kılma baş	Ona yaklaşarak : — Ey kardeş, gönlün yaralanmasın, sabırlı ol; Allah ecrini ihsan eder — dedi —
6288	kadaşıng keçip bardı kodtı ajun sen incin tirilgil yaşagıl uzun	Kardeşin göçtü-gitti, bu dünyayı terk etti; Tanrı sana sağlık ve uzun ömürler versin.
6289	ulıma sen emdi seringil tıdın tirigke çıkış yok ölümde adın	Şimdi sen ağlayıp-inleme, sabret, kendine hâkim ol; hayatta bulunanlar İçin, ölümden başka çıkar yol yoktur.
6290	toguglı ölür ök sevüg can barur kerek beg kerek kul ne savcı kalur	Her doğan ölür, sevgili can gider; dünyada ne bey, ne kul, ne de peygamber kalır.
6291	bizinge anunmış turur bu ölüm ölümke itig yok azu berk tolum	Bu ölüm bizim içinde hazırlanmıştır; ölüme karşı bir çâre veya müessir bir silâh yoktur.
6292	ünün sıgtadı eştip ögdülmişe urundı tokındı akıttı yaşa	Bunu duyan Öğdülmiş feryâd ederek, döğündü ve göz yaşı döktü.

LXXXI. ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E NASÎHAT ETTİĞİNİ SÖYLER [ODGURMIŞ ÖGDÜLMİŞKE PEND BİRMİŞİN AYUR]

No	Kutadgu Bilig	Türkiye Türkçesi
6087	sözüm bu usal bolmagıl ay kadaş isizke tiriglik yava kılma yaş	Sözüm şudur: Ey kardeş, gâfil olma, hayatı ve ömrü fenalıkla boşuna geçirme.
6088	köni bol yitürme könilik yolın bu yol iltge arzu tilekke biün	Dürüst ol, doğruluk yolundan ayrılma; bil ki, insanı dilek ve arzularına bu yol ulaştırır.
6089	bagırsak bolun barça tınlıg öze tapug kıl bayatka köngül til tüze	Her mahlûka karşı merhametli ol, gönülün ile dilini bir ederek, Tanrıya ihlâsla ibâdet kıl.
6090	sakınç kısga tutgıl tapug kıl uzun iverde amul bol buşarda tüzün	Dünya düşüncesini kısa tut, ibâdeti uzun; acele ederken, sakin ve hiddetlenirken de, halîm ol.
6091	ölümüg unıtma itiging kılın özüngni unıtma tüp aşlıng bilin	Ölümü unutma, bunun hazırlığını gör; kendini unutma, aslını ve menşeini bil.
6092	karagurma dünyaka sukluk kılıp kalır bu barır sen ökünçün ulıp	Dünyaya tamah ederek, ruhunu karartma; dünya kalır, fakat sen peşimanlık ile inleyerek gidersin.
6093	bayat hükmi tapla negü kelse yüd budunka asıg kıl bolu birse öd	Tanrı hükmüne razı ol; ne gelirse, ona tahammül et; sırası geldikçe, halka faydalı ol.
6094	köni sözle kavling tükel kıl bütün bolur kavli yalgan kişiler otun	Doğru söyle, sözün dürüst ve tam olsun; sözü yalan kimseler küstah olur.
6095	küler yüz isig söz kılınç edgü tut bolu birge ödlek kelü birge kut	Güler yüzlü, tatlı sözlü ol ve iyi hareket et; böylece devir döner ve sana saadet geliverir.
6096	akı bolgıl alçak tuz etmek yitür kişi caybi açma sen örtüp yitür	Cömert ve alçak gönüllü ol, tuz-ekmek yedir; başkalarının aybını görme, ört ve yok farzet.
6097	hava basgıl övkeng kelir erse yıg et öz egri yolka barır erse yıg	Arzularına hâkim ol; öfkelenirsen, kendini tut; nefsin eğri yola saparsa, ona mâni ol.
6093	özüng asgı kolma budun asgı kol yüdürme yük ilke özüng yükçi bol	Kendi menfaatini düşünme, halkın menfaatini düşün; halka yük yükleme, yükü kendin taşı.
6099	tavar neng barın kıl özüngke yulug budunug sevindür ay bilgi ulug	Malını, mülkünü, neyin varsa, günahlarının kefareti olarak dağıt; halkı sevindir, ey derin bilgili insan.
6100	kişi ödrümi kör kişini yular sevüg can yuluglap sevincin tiler	İnsanların seçkini insanları kurtarır; onların sevinci uğrunda kendi sevgili canını fedâ eder.
6101	idi yakşı aymış kör ödrüm talu biliglig ukuşlug mengesi tolu	Yüksek, seçkin, bilgili, akıllı ve çok iyi düşünen insan pek güzel söylemiştir.
6102	asıglıg kişi ol kişi ödrümi bagırsak kişi ol budun ködrümi	insanların seçkini faydalı olan insandır; halk nazarında muteber kimse, merhametli olan insandır.
6103	kişilik atı kör iki neng turur bagırsak biri bir akı neng birür	insanlık adını taşıyabilmek için, iki şey lâzımdır; biri merhametli olmak, biri de cömert olup, mal dağıtmaktır.
6104	takı munda yigrek ayur kör ukuş ukuş yolı tutsa asıglar öküş	Bak, akıl bundan daha güzel söyler; aklın yolunu tutmanın faydası çoktur.
6105	akı tip ayurlar kayu ol akı akı can yuluglap öter er hakı	Cömert derler, cömert kimdir; cömert canını feda ederek, insanın hakkını veren insandır.
6106	akılık ol ermez üleşe kümüş akı canı halkka kılur ol yuluş	Gümüş dağıtmak cömertlik değildir; cömert halk için canını feda eder.
6107	akıtsa akı er budunka tavar aka yıglu tirlür angar halk avar	Cömert insan halka malını akıtırsa, halk da koşarak, onun etrafında toplanır.
6108	iki neng turur dünya atı çavı biri neng tavar ol biri yüz suvı	Dünyada şân ve şöhret iki şey ile kaimdir; biri mal, mülk sahibi, biri şerefli olmaktır.
6109	bu iki bulup ming yaşasa tükel ölüm tutsa ahır adın bolgu hal	Bu iki şeyi bulup, insan tam bin yıl yaşasa bile, sonunda ölüm gelince, durum değişir.
6110	kara tapsa begler bedüyür kopar üzengü bar erse çigen berk kapar	Halk vazifesini yaparsa, beyler büyür, yükselir; üzengi varsa, insan yuları kuvvetli tutar.
6111	bu ol dünya devlet karanıng kurı bulunmaz bulunsa bolur beg karı	Dünyanın, devletin ve halkın ahvâli budur; bunlar bulunmaz; bulununca da bey artık ihtiyarlamış olur.
6112	özüng köçgü atıng sening köçkün ol köçütçi ölüm kelgü ahır kün ol	Sen göçeceksin, senin adın geçecektir; son gününde seni göçüren ölüm gelecektir.
6113	köçügli kişi itmez ordu saray yorıglı kişi yolda kalmaz yıl ay	Göçecek olan kimse köşk ve saray yapmaz; gezgin kimse yolda aylar ve yıllarca kalmaz.
6114	özüngni yol ötgen; akın ay kadaş sevinç kılma artuk yazuk tutma kaş	Ey kardeş, kendini bu yolu geçmiş bil; bu dünyada fazla sevinip gülme.
6115	keçigli turur bu ajun kalgusuz ölügli turur öz küni belgüsüz	Bu dünya kalmaz geçicidir; insan ölecektir, bunun günü belli olmaz.
6116	anunmış turur bu ölüm tarmakı usanıp yorırda iler karmakı	Ölümün pençesi hazırlanmıştır; gaflet içinde yürürken, onun çengeli insana saplanır.
6117	bu dünya aş ol bir bu aş yiglining atını sen ök ay satım yok mening	Bu dünya bir yemektir; bu yemeği yiyenin adını sen söyle, ona benim cesaretim yok.
6118	tilek arzu sürme havangnı yıgın kişig songdamagıl tiling; kıl agın	Heva ve arzu peşinde koşma, nefsine mâni ol; başkalarını çekiştirme, dilini tut.
6119	negü tir eşitgil ay köngli odug bu söz işke tutsa tokınmaz yodug	Gönülü uyanık insan ne der, dinle; bu söze göre hareket edersen, sana zarar gelmez.
6120	tilek arzu sürmek idi ked tatıg tatıg aytıgı bar yarınlık katıg	Heva ve arzu peşinde koşmak çok zevklidir; fakat bu zevk için yarın ağır bir şekilde hesap sorulacaktır.
6121	tatıgka tatıgsız süçigke açıg agışka iniş ol edizke batıg	Tatlıya karşı tatsız, lezzetliye karşı acı, çıkışa karşı iniş ve yüksekliğe karşı da derinlik vardır.
6122	tükel kız kılınçlıg turur bu ajun sini armasunı ay kılkı tüzün	Bu dünya tam bir kıza benzer; ey yumuşak huylu insan, o seni aldatmasın.
6123	telim yilke birdi sini teglerig keçürdi ilig teg telim beglerig	O senin gibi bir çok insanları yele verdi; hükümdar gibi bir çok beyleri gördü-geçirdi.
6124	köz açtı silerke bu birdi elig usal bolmagıl sen ay kılkı silig	Bugün size baktı ve el uzattı, gâfil olma, ey temiz yürekli insan.
6125	negü birdi erse yana algay ok neçe tirdi erse yana saçgay ok	Sana ne verdi ise, yine alacaktır; sende neler topladı ise, onları yine dağıtacaktır.
6126	neçe külse bir kün yana sıgtatur neçe itse evre buzar artatur	Ne kadar gülerse-gülsün, bir gün yine ağlatır; ne kadar düzeltirse düzeltsin, bir gün bozar, dağıtır.
6127	kılıkı cefa ol kılınçı otun yaruklukı azrak öküşi tütün	Onun tabiati cefâcı ve küstahtır; aydınlığı az, tozu ve dumanı daha çoktur.
6128	bezenür kişike özin körkitür köngül birding erse adak berkitür	Süslenir, insana kendini gösterir; gönül verirsen, senin elini-ayağını bağlar.
6129	şeker birle igdür birür kin agu yayıg kut kılınçı bu ol ay bügü	Şeker ile besler, sonunda zehir verir; ey hakîm, dönek saadet böyledir.
6130	negü tir eşitgil sakınuk başı sakıngıl ay devlet idisi kişi	Takva sahibi insan ne der, dinle; ey saadete eren kimse, bunu iyice düşün.
6131	kalır dünyaka birme saklan köngül cefaçı turur bu ay kılkı amul	Geriye bırakacağın bu dünyaya gönül verme, sakın; ey sakin tabiatlı insan, o cefa edicidir.
6132	idi yakşı aymış kör ödrüm talu biliglig ukuşlug hiredi tolu	Bak, yüksek, seçkin, bilgili ve çok akıllı insan ne kadar güzel söylemiş.
6133	yayıg kutka ilnip yangılma yorık inançsız turur kut kör evrer kılık	Dönek saadete kendini kaptırıp, yolunu şaşırma; saadete inanılmaz, bakarsın, değişiverir.
6134	kölike turur dünya devlet küni kölike bir ök yirde turmaz köni	Dünya ve saadet günleri bir gölgedir; gölge dâima aynı yerde ve aynı şekilde kalmaz.
6135	diningni agır tut bu dünyang ucuz agır kılga dining ay bilgi ögüz	Dinine kıymet ver, bu dünyaya değer verme; ey bilgisi deniz gibi olan insan, sana dinin kıymet kazandırır.
6136	erejke avınma sevinme sakın bayat yadı birle tapug kıl bakın	Rahata erdim diye, avunma ve sevinme, kendini tut; Tanrıya zikret ve ibâdetle meşgul ol.
6137	esürtmesü devlet sini ay kadaş adıldukta seksiz közüng tolga yaş	Ey kardeş, saadet seni sarhoş etmesin; ayılınca, hiç şüphe yok, gözün yaşla dolar.
6138	negü tir eşitgil bu budun begi sınap sözlemiş sözni yetlip ögi	Akıllı, anlayışlı ve sözünü tecrübeye dayanarak söyleyen bey ne der, dinle.
6139	kimi erse devlet esüıtse kelip yagız yirde yarlur yüreki ulıp	Saadet gelip, kimi sarhoş ederse, onun kara toprak altında inlemekten kalbi parçalanır.
6140	uluglukka esrüp kim ahsumlasa kara yir katında kıyın yir basa	Kim büyüklükten sarhoş olup, kendini kaybederse, sonunda kara toprak altında bunun cezasını çeker.
6141	yigitlik ya baylık bu kut esrüki süçig esrükinde beter ay beki	Gençlik, zenginlik veya bu saadet sarhoşluğu, ey kudretli insan, şarap sarhoşluğundan beterdir.
6142	esürse kalı borçı bornı içip udıp kopsa adlur usında keçip	Eğer içki içen şaraptan sarhoş olursa, uyuyunca bu sarhoşluk geçer ve kalkınca ayılmış olur.
6143	bu devlet esürtse adın adlumaz ölüm tutmagınça udır odnumaz	Saadetin sarhoş ettiği kimse ise, bir daha ayılamaz; ölüm yakalayıncaya kadar uyur, uyanmaz.
6144	atıng boldı kul kılma begler işi özüdg kullukı kıl ay edgü kişi	Adın kul oldu, sen beyler işi ile uğraşma; ey iyi insan, kendi kulluğun ile meşgul ol.
6145	telim kalgu ermez tiriglik küni uzun bargu ermez ulugluk üni	Hayat çok uzun sürecek değildir; büyüklük şöhreti pek uzaklara gidecek değildir.
6146	neçe ming yaşasa öz ölgü turur ulaşmış et özler üzülgü turur	Binlerce yıl yaşasa bile, insan nihayet bir gün ölecektir; vücudda birleşmiş olan azalar birbirlerinden ayrılacaktır.
6147	mungar mengzer emdi eşit bu sözüg köngülke alıngıl evürme yüzüg	Şimdi buna benzer şu sözü dinle, onu benimse ve küçümseme.
6148	tilek arzu nicmşt tükel yise sen tiriglik suvın sen bulup içse sen	Bütün arzularına ve dünya nimetlerine nail olsan, âb-ı hayatı bulup, ondan içsen,
6149	sunup tutsa elging eger kök közin başıng kökke tegse yana yirde sen	Elini uzatarak, gökteki yıldızları tutsan ve başın göğe değse bile, sonunda sen yine yerdesin.
6150	köni sözleyin söz sanga ay kadaş negü kizleyin men ay köngli tudaş	Ey kardeş, sana doğrusunu söyleyeyim; ey gönüldeş, senden niçin gizleyeyim.
6151	kalı sevmez öz kör bu dünya nengin tü nimet talu yüz kılınçm yangın	Bu dünya malını, türlü nimetini, güzel yüzlülerin nâz ve işvelerini insan nasıl sevmez.
6152	erej arzu nimet bu kodmak kamug yayıg dünya yaptı manga bu kapug	Rahat, arzu ve bu nimetlerin hepsini terk edince, dönek dünya bana bu kapıyı kapadı.
6153	bayattın yıratur bu dünya kişig tıdar kıldru ıdmaz bu edgü işig	Bu dünya insanı Tanrıdan uzaklaştırır; iyi işlere mâni olur ve yapılmasına meydan vermez.
6154	bu korkınç üçün bilge dünya kodup ajun tezginü yügrür emgek yüdüp	Bundan korktuğu için, arif dünyayı bırakıp, zahmeti tercih ederek, dünyayı dolaşır-durur.
6155	kayu tagda yügrür üngürde evi yimi ot köki içgü yagmur suvı	Biri dağda koşar, evi mağaradır; onun yediği ot kökü, içtiği yağmur suyudur.
6156	kayusı biyabanda yügrür kezip bayatka bu korku sakınçın sızıp	Biri Tanrıya karşı bu korku ve endişe ile, bitkin bir hâlde, çöllerde koşar.
6157	kayusı örüm kedti bügri uça kayu yir kezer bu közi yaş saça	Biri çullara bürünmüş, biri gözünden yaş dökerek, diyâr diyâr dolaşır.
6158	kayusı yimez aş özin sızgurur kayu tünle yatmaz adakın turur	Biri yemek yemez, kendini zayıflatır; biri gece yatmaz, ayakta durur.
6159	bu yanglıg yorırlar odunmış kişi udımış tururmız usayuk başı	Uyanmış insanlar böyle yaşarlar; gafillerin gafili biz ise, uykuya dalmışız.
6160	sen emdi küdezgil özüng ay kadaş sening boldı dünya özüng boldı baş	Ey kardeş, sen şimdi kendini koru; dünya senin oldu, sen baş oldun.
6161	hava bas ukuş birle nefs boynı sı bu ol er nişanı ukuş belgüsi	Heva ve arzularına hâkim ol, akıl ile nefsin boynunu kır; insanlık nişanı ve akıllılık alâmeti budur.
6162	bu iki bile er yokadur küçün mungar kim bulun bolsa emger öcün	Bu ikisi ile insan zorla kendini mahveder; kim bunların esiri olursa, onu iztıraba sürükler.
6163	munukı barır men bu kün adrılıp sening me yolung bu kel edgü kılıp	işte ben bugün ayrılıp gidiyorum; senin de yolun budur; iyilik yap da beni öyle takip et.
6164	isizke katılma kılınç edgü tut isiz iki ajun kılur özke yut	Kötülere katılma, her vakit iyi hareket et; kötü insan için, her iki dünya felâketler ile doludur.
6165	negü tir eşit köngli bışmış kişi ölümde oza işin itmiş kişi	Gönülü olgunlaşmış, ölmeden önce âhiret işini yoluna koymuş olan insan ne der, dinle.
6166	isizke yüreklig aya bugragu isiz kılma isiz yimi ol agu	Ey deve aygırı gibi, cesaretle kötülüğe koşan insan, kötülük etme, kötülüğü zehir besler.
6167	aya king yorıklıg budun öktemi ölüm yetgelir terk otı kıl emi	Ey insanlara geniş bir salâhiyetle hüküm eden kimse, ölüm yetişmek üzeredir, çabuk bir çâresine bak.
6168	aya men tigüçi mini sav mini ölümke anungıl yanur ked sini	Ey ben diyen insan, şu beni, beni bırak; ölüme hazırlan, o seni, seni diyor.
6169	aya aç közi suk bu dünya kulı ölüm suklanur kör sini tutgalı	Ey aç gözlü, tamahkâr, bu dünyanın kulu olan insan, ölüm seni tutmak için tamah ediyor.
6170	ayur ay kadaşım barır men mungun iki nengke artuk acır men bu kün	Odgurmış devam etti : — Ey kardeşim, keder içinde gidiyorum; bugün bilhassa şu iki şey için üzülüyorum.
6171	biri bir bayat tapgı mindin kalır ikinci idim yadı tilde barır	Biri Tanrıya ibâdet edemeyeceğim, ikincisi de dilim Tanrıyı zikredemeyecektir.
6172	bu kün ya yarın tut yumulsa bu köz silerning duaka bolur munglug öz	Bugün veya yarın bu göz kapanınca, ben de sizin duanıza muhtaç olacağım.
6173	du’ada unıtma mini ay kadaş meningde kidin sen kelir sen ulaş	Ey kardeş, duada beni unutma; benden sonra sen geleceksin, yanaş.
6174	munukı körür sen mening halimi sanga bolsu ibret otı kıl emi	Benim hâlimi işte görüyorsun, bu sana ibret olsun; buna göre bir çâre ve tedbir al.
6175	ölüm keldi iltür barır men mungun sanga kelge minde basa sen anun	Ölüm geldi, götürüyor, ben keder içinde gidiyorum; benden sonra sana gelecektir, sen hazırlıklı bulun.
6176	bu kün adrilur men mungun öz barır kavuşgum kaçan erki tengri bilir	Bugün ben üzüntü içinde ayrılıp gidiyorum; bir daha ne zaman kavuşacağımızı ancak Tanrı bilir.
6177	negü tir eşitgil ölügli kişi ölürde ulıp yirke çalmış başı	Ölen ve ölürken inleyerek, başını yere vuran insan ne der, dinle.
6178	ölür men ökünçün akar köz yulum tatıglar tatıgsız kılur bu ölüm	Ölüyorum, peşimanlıktan iki gözüm iki çeşme oldu; bu ölüm tatlıları tatsızlaştırıyor.
6179	ölümde basa kör iki yol küder ikide kayu erki bargu yolum	Ölümden sonra insanı ıkı yol bekler; acaba bu ikisinden hangisi benim yolum olacaktır.
6180	yana ok ayur ay bagırsak kadaş mening kadguma sen köngül kılma baş	Odgurmış devamla : — Ey merhametli kardeşim, benim kaygımla sen gönlünü yaralama— dedi —
6181	uhma köngül bertme minde basa köngül bas du’a kıl katıglan usa	Benden sonra feryad etme ve gönlünü üzme; mümkün mertebe kendine hâkim olmağa çalış ve bana duâ et.
6182	sıgıt kılma artuk tıda tut özüng bu işni bayat ıdtı kesgil sözüng	Fazla ağlama, buna mâni olmağa gayret et; bu Tanrının emridir, işte bu kadar.
6183	yon yangıl emdi yana evke bar sakınç kadgu birle köngül kılma tar	Haydi, şimdi dön, tekrar evine git; bu keder ve kaygı ile canını sıkma.
6184	kereklig tutuzdum sanga barça söz unıtma sözümni aya köngli tüz	Sana lüzumlu olan her sözü söyledim; ey temiz kalpli insan, sözümü unutma.
6185	iligke tegürgü meningdin selam bu ahır selam ol ay bilgi tamam	Hükümdara benden selâm söyle; ey kemâl sahibi insan, bu artık son selâmımdır.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI ODGURMIŞKA	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
6186	yanut birdi ögdülmiş aydı turup negü teg barayın sini men kodup	Öğdülmiş bir az durup-düşündükten sonra, cevap verdi: —Ben seni böyle bırakıp, nasıl giderim — dedi —
6187	agır ig bile sen özüng yalnguzun negü teg kılur sen ay uıgı tüzün	Sen tek başına bu ağır hasta hâlinde ne yaparsın, ey asîl insan.
	ODGURMIŞ CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6188	yana aydı odgurmış emdi yorı mening kadgumı sen yime ay urı	Odgurmış tekrar: — Oğlum, şimdi git; sen benim için hiç üzülme — dedi —
6189	idim yadı tap ol avıngu işim körü ıdmagay tengri itgey işim	Rabbimin zikri beni teselliye kâfidir; Tanrı beni bırakmaz; o benim işimi yoluna koyar.
6190	kimi edgü tutsa bayat edlese kamug edgü boldı anıngda basa	Tanrı kime lütuf etmiş ve onu aziz eylemiş ise, artık onun her işi iyi gider.
6191	idi yakşı aymış köni sözlüg er işig aşru körmiş yiti közlüg er	Doğru sözlü ve her işi önceden gören keskin görüşlü insan çok güzel söylemiş :
6192	bayat kimke kılsa cinayet basut anıng boldı ajun bolu birdi kut	Tanrı kime inayet ve yardım ederse, dünya onun olur ve o saadete kavuşur.
6193	bayat fazlı kimke yetilse tükel bulur iki ajun bolur edgü hal	Kim Tanrının fazlına tamamen mazhar olursa, o .her iki dünya saadetine nail olur.
6194	kimi kodtı erse ay ersig un kerek bolsunı it kerek kök böri	Ey cesur oğul, Tanrı onu terk ettikten sonra, ister köpek olsun, ister boz-kurt, hepsi birdir.
6195	sözin kesti odgurmış aydı kadaş yon bar esen tur közün tökme yaş	Odgurmış:—Kardeşim, haydi git, sağ ol, gözünden yaş dökme — dedi — ve sözünü kesti.
6196	turup kuçtı ögdülmiş odgurmışıg öpüp yıgladı yirke tökti yaşıg	Öğdülmiş kalkıp, Odgurmış'ı kucakladı ve öpüp ağlayarak, göz yaşı döktü.
6197	sıgıt birle çıktı kör andın turup atın mindi keldi yüz evke urup	Üzüntü ile oradan kalkıp çıktı; atına binip, evine doğru yola koyuldu.
6198	tüşüp kirdi evke sakınçm tügük sevinci kitip köngli kadgun ügük	Gelip evine girdi; yüzü kederli, neş'esiz ve gönülü hüzün ile dolmuş idi.
6199	ne munglug turur körse yalnguk özi sevinci az ol barça kadgu tözi	İnsan oğlu, dikkat edersen, ne kadar zayıf bir mahlûktur; sevinci az ve her şey onun için bir kaygı kaynağıdır.
6200	tilek barça bulsa sevinç küldürür kalı kadgu kelse sakınç yıglatur	Bütün dileklerine kavuşursa, sevinç onu neş'elendirir; kaygı gelirse, keder onu ağlatır.
6201	severin bulup körse sevnü küle kalır adrılurda bu kadgu bile	Sevdiklerini bulunca, onlara sevinerek ve gülerek bakar; ayrıldığı zaman yine kederi ile baş-başa kalır.
6202	arala avıtur sevincin visal ara yıglatur kör firakın tükel	Bir bakarsın, visal onu sevinçle oyalar; bir bakarsın, firak onu sonsuz bir kederle ağlatır.
6203	negü bar ajunda firakta katıg firak kadguları tengizde batıg	Dünyada firaktan daha güç ne var; firakın kaygıları denizden daha derindir.
6204	tirigle firak bolsa kavşur yana tilep irteşü yandru tapşur yana	Sağ iken, ayrılsalar bile, insanlar yine kavuşurlar; isteyip arayarak, tekrar birbiri ile buluşurlar.
6205	kamugda katıgrak firak bu ölüm ölümke itig yok ya tutmaz tolum	Hepsinden güç olan ayrılış bu ölümdür; ölüme çâre yok, ona silâhla karşı konulmaz.
6206	kamugnung firakı yakın ya yırak ölümnüng firakı yırak bu firak	Her şeyin firakı yakın veya uzak olabilir; ölümün firakı uzak bir firaktır.
6207	mungar mengzer emdi bu beytig okı okısa aça birge ma’ni takı	Şimdi buna benzeyen şu beyti oku; okursan, mânasını da iyice anlarsın :
6208	kamugda katıgrak ölüm ol firak firakın töker yaş körügli karak	Her şeyden ağır olan firak ölümdür; şu gören göz firak yüzünden yaş döker.
6209	tirigle firakka visal bar umınç ölügli visaldin siziksiz yırak	Sağ iken, firaka karşı bir visal ümidi vardır; ölen ise, şüphesiz, visalden uzaktır.
6210	yidi içti ögdülmiş az inçrünüp namazın yetürdi adakın turup	Öğdülmiş bir az teselli bularak, yedi içti ve kalkıp, namazını kıldı.
6211	yaşık yirke indi yüzin kizledi kalık karşu keldi izin izledi	Güneş yere indi ve yüzünü gizledi; gök yüzü karşısından yükselerek, onun izini takip etti.
6212	töşek koldı yattı usı kelmedi sakınç kadgu birle közin yummadı	Döşek istedi, yattı, uykusu gelmedi; keder ve kaygı içinde gözünü yummadı.
6213	kopup çıktı ilke yuvuldı yaşı ajun mengzi boldı habeş kırtışı	Kalkıp, kapıya çıktı, göz yaşı döktü; dünyanın rengi habeş derisine benzemişti.
6214	yana yandı evke töşekke kirip yatıp bardı bir az sakınçın serip	Tekrar odasına dönüp, yatağına girdi; kederine hâkim olarak, bir az teselli buldu.
6215	yüzin kizledi yirke rumi kızı ajun mengzi boldı bu zengi yüzi	Rûmî kızı yüzünü yere gizledi; dünyanın rengi zenci yüzüne döndü.
6216	usı kelmedi turdı baktı yana kör ülker savulmış uçukmış tüne	Uykusu gelmedi, kalktı, tekrar baktı; Ülker yıldızı aşağıya inmiş ve gece sonuna yaklaşmıştı.
6217	közin kökke tikti baka turdı kiç kara tün tünerdi yarumadı hiç	Gözlerini göğe dikerek, uzun müddet seyre daldı; karanlık gece olduğu gibi devam etti ve bir türlü aydınlanmak bilmedi.
6218	yatıp bardı azrak odundı turup yaşıl kökke baktı yokaru körüp	Bir az yattı, uyudu; tekrar uyanıp, kalktı; başını kaldırıp, mavi göğe baktı.
6219	togardın kara kuş kopup örledi yagı ot kötürmiş teg ot yıldradı	Doğudan Kara-Kuş yıldızı çıktı, yükseldi; düşman meş'alelerini yakmış gibi, ateş parladı.
6220	yitiken kötürdi yana baş örü töngitti yana yıldrık adgır naru	Yedi-Kardeşler başını yukarı kaldırdı; Yıldırık yıldızı Aygır burcuna doğru eğildi.
6221	erentir başı indi yirke yaguk yaşık baş kötürdi yüz açtı yanık	Erentir'in başı yere yakın bir noktaya kadar indi; güneş başını kaldırdı ve parlak yüzünü açtı.
6222	yana koptı yundı tarandı arıg namaz kıldı vjrdin okıdı arıg	Öğdülmiş tekrar kalktı, âbdest aldı, temizlendi, tarandı; namaz kıldı, evradını okudu.
6223	ajun kırtışı boldı altun öngi yalın teg bolup dünya kızdı engi	Dünya altın rengine büründü, gök yüzü alev gibi kızardı.
6224	tonın kedti terkin atını tutup yana karşıka bardı evdin turup	Elbiselerini giyip, derhâl atına bindi ve evinden çıkıp, tekrar saraya geldi.
6225	tüşüp kirdi karşıka terkin yorıp okıdı ilig kirdi könglin tirip	inip, yürüyerek, doğruca saraya girdi; hükümdar çağırınca, kendisini toparladı, huzura çıktı.
6226	baka kördi ilig kör ögdülmişig tüşük kördi könglin ol edgü kişig	Hükümdar Öğdülmiş'e dikkatle baktı ve bu iyi insanın gönlünü kederli gördü.
	İLİG SU’ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
6227	ayıttı ilig emdi haling ne ol sakınçlıg körür men özüng ay amul	Hükümdar sordu : — Bu hâlin nedir, ey sakin huylu insan, ben seni düşünceli buluyorum.
6228	negü yük kötürdüng köngülke bu kün nişanın körür men alında tügün	Gönlüne bugün nasıl bir derd yüklendi; alnındaki düğümde bunun alâmetini görüyorum.
6229	nelük al bodudung kızıl mengzingi negü birdi dünya sanga öz öngi	Kırmızı yüzün neden bugün solmuş? dünya başka ne endişeler çıkardı ?
6230	takı kut evürmedi sindin yüzin yayıg dünya devlet yarutur közin	Henüz saadet senden yüz çevirmedi; bu dönek dünya ve saadet henüz sana tebessüm ediyor.
6231	ongay evrilür emdi evren sanga tilekçe togar ay kün ödlek tonga	Felek henüz senin muradınca devrediyor; ey kahraman, ay, güneş, zaman arzu ettiğin gibi doğuyor.
6232	sanga tügmedim men bu kaşım közüm küler yüz tutar men sevinçlig özüm	Ben sana karşı henüz kaşımı çatmış değilim; senden çok memnunum, sana hep iltifat ediyorum.
6233	sanga kim tegürdi bu kadgu sakınç negü erki haling sözüng ne erinç	seni bu kaygı ve kedere düşürdü; bu hâlin nedir; cevâbını öğrenmek isterim.
6234	negü kadgu vaktı turur ay ogul manga ay bileyin ay kılkı amul	Ey oğul, böyle bir zamanda bu nasıl bir derddir; bana söyle, ey sakin tabiatli insan, ben de bileyim.
6235	sanga tegse emgek ya kadgu sakınç martla ma kaçan bolga anda sevinç	Sen zahmet çekerken veya endişe içinde iken, ben nasıl sevinç duyabilirim.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6236	yanut birdi ögdülmiş açtı sözin kadaşı igi hali ne erdükin	Öğdülmiş cevap verdi; söze başlayarak, kardeşinin hastalığını ve durumunun nasıl olduğunu,
6237	özi barmışın hem neteg körmişin ayu birdi öt sav negü aymışın	Kendisinin oraya gittiğini ve onu nasıl bulduğunu, onun nasıl öğüt ve nasihatte bulunduğunu birer-birer anlattı.
	İLİG SU'ALİ ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖGDİLMİŞ'E SUÂLİ
6238	köngül bertti ilig yuvuldı yaşı ayur ay diriga ol edgü kişi	Hükümdar çok müteessir oldu, ağlamağa başladı ve:—O iyi insana çok yazık — dedi —
6239	bagışlasu tengri anıng canını koratmasu andın eti kanını	Tanrı onun canını bağışlasın, onun etine ve kanına bir halel getirmesin.
6240	yana aydı hali negü ol anıng negü teg kodup keldi könglüng sening	Devamla : — Onun hâli nasıldır; onu bırakıp gelmeğe gönlün nasıl razı oldu — dedi —
6241	anı kim küdezür igin kim körür ol ig birle yalnguz negü teg yatur	Ona kim hizmet eder, hastalığına kim bakar; o hasta-hasta yalnız başına nasıl orada kalır.
6242	nelük sermeding anda anca turup anı kimke kodtung bu yanglıg körüp	Niçin orada bir müddet kalmadın; onu kime emânet ettin de, bu hâlde bıraktın, geldin.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6243	yanut birdi ögdülmiş aydı bu söz angar sözledim men ay bilgi ögüz	Ögdilmiş cevap verdi : — Ey deniz gibi derin bilgili insan, bu sözleri ona ben de söyledim — dedi -—
6244	mini evre sürdi sözüm tutmadı sözin kadra kördüm küçüm yetmedi	Bana itiraz etti, sözümü dinlemedi; sözüne karşı koymağı denedim, fakat gücüm yetmedi.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6245	ilig aydı tengri küdezgey anı şifa birge kolsa kopurgay anı	Hükümdar : — Onu Tanrı korusun; o isterse, şifa ihsan ederek, onu ayağa kaldırır — dedi —
6246	bayatka ulamış turur ög köngül yava kılmagay bir bayat ay ogul	O gönlünü, fikrini Tanrıya bağlamıştır; ey oğul, bir olan Tanrı onu elbette boş bırakmayacaktır.
6247	kayu kul kamugdın evürse yüzi yaratmış idike sıgınsa özi	Hangi kul her keşten yüz çevirip, yaratan rabbine sığınırsa,
6248	siziksiz küdezür anı bir bayat tilekin birür hem bulur edgü at	Bir olan Tanrı onu, şüphesiz, korur, onun arzularını yerine getirir ve o da iyi nâm kazanır.
6249	mungar mengzer emdi bu sözni eşit köngülke alın ötrü özke iş it	Şimdi buna benzeyen şu sözü dinle; bu senin gönlünde bulunsun, her işinde onu hatırla :
6250	bayatka sıgıngıl kamugdın üzül köngül til arıg tut kılınçın süzül	Her şeyi terk et, Tanrıya sığın; gönül ve dilini temiz tut; hareketini düzelt.
6251	bayat birge barça tileking tükel yekig ked yagıla bayatka tüzül	Bütün arzularını Tanrı verecektir; şeytana karşı iyice mücâdele et; Tanrıya karşı da ihlâsını bozma.
6252	yana aydı ilig ay ögdülmişe sakınç kadgu birle yorıma buşa	Hükümdar devamla:—Ey Öğdülmiş, fazla keder ve endişe edip, üzülme — dedi —
6253	ol edgü kişi erdi edgü başı kalı ölse itgey bayatım işi	O iyilerin başında gelen iyi bir insan idi; ölünce de Tanrı onun işini kolaylaştıracaktır.
6254	bizinge turur iş yarın ay bügü ne erki tiriglik ne erti tigü	Ey hakîm, bu iş yarın bize de gelecektir; acaba hayatımız nasıl geçecek ve bunda bizler ne kazanacağız.
6255	isiz öz yigitlik yava kıldımız isiz kep köngül ög isizde isiz	Yazık, biz gençliğimizi boşuna geçirdik; yazık, vücûdumuz, kalbimiz ve fikrimiz hep kötüden de kötüdür.
6256	keçürmiş tiriglik bu kün boldı tüş neteg keçti erse yanut kelge tuş	Hayat bugün rüya gibi oldu; o nasıl geçti ise, mükâfatı da öyle olacaktır.
6257	bu kalmış tiriglik yava kılmagu hava arzularka kongül birmegü	Bu kalan ömrü artık heder etmemeli, heva ve arzulara gönül vermemelidir.
6158	neçe kılsa ahır öz ölgü turur ölümde kidin ming öküngü turur	Nasıl olsa sonunda bu vücud ölecektir ve ölümden sonra da bin peşimanlık vardır.
6259	bu künde naru sen taşırtı turup budun küçlerin kör bagırsak bolup	Bugünden itibaren sen dışarıda halka şefkat göster ve onun derdleri ile meşgul ol.
6260	mini kutgaru bir özüngni bile yanutı bayat birge edgü yola	Beni ve kendini böylece kurtarmağa çalış, bunun karşılığında Tanrı bize iyi yol gösterecektir.
6261	negü tir eşitgil ay kılkı amul bayat kullarında bagırsak köngül	Sakin tabiatlı olan ve Tanrı kullarına karşı merhametle hareket eden insan ne der, dinle.
6262	kim edgü kılınsa hem edgü yanut bayat ok birür edgü közni yarut	Kim iyilik ederse, Tanrı bunun karşılığında ona da iyilik verir; ey iyi insan, sen müsterih ol.
6263	kim isiz kılınsa özinge kılur ol isiz yanutı hem isiz bolur	Kim kötülük ederse, kendisine eder; o kütülüğün karşılığı da kötü olur.
6264	isizlik tilese bar isiz kılın ol isiz yanutı ulıtgay bilin	Kötülük istersen, git, kötülük yap; fakat şunu da bil ki, bu kötülüğün karşılığı seni bir gün inletecektir.
	ÖGDÜLMİŞ CEVABI İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6265	yanut birdi ögdülmiş aydı ilig bu yanglıg birü tursa öt sav erig	Öğdülmiş cevap verdi: — Hükümdar bu şekilde öğüt ve nasihatleri ile beni desteklemekte devam ettiği müddetçe,
6266	kamug edgü bolgay budunka törü tuta birge tengri bu beglik örü	Halka tatbik edilen kanunlar dâima iyi olur; Tanrı da bu beyliği her vakit ayakta tutar — dedi —
6267	ilig ked yaşasu kutadsu kutun yulug bolsu canım tenim öz bütün	Hükümdar çok yaşasın, saadeti ve kudreti dâim olsun; benim canım, tenim ve bütün varlığım ona feda olsun.
6268	ölür özke tegmez meger edgü at bu atın tirig tutsu erklig bayat	Ölümlü insan için, iyi addan başka, hiç bir şeyin değeri yoktur; kudretli Tanrım iyi ad ile ömür sürdürsün.
6269	anunmış turur bu ölüm tutgalı özüng ıdmagıl sen udıp yatgalı	Bu ölüm seni yakalamak üzere hazırlanmış bulunmaktadır; kendini gaflet uykusuna bırakma.
6270	idi yakşı aymış biliglig tili bu yanglıg bolur kör sakmuk yolı	Bilgili insan çok güzel söylemiş; takva sahibi olan insan bu yoldan yürür.
6271	busugda küder bu körünmez ecel usahrı basıkur umınçın 'amel	Görünmez ecel pusuda bekler, ümit peşinde koşan gafil insanları ansızın yakalayıverir.
6272	isiz edgü barça kara yir bolur bitilmiş ecelke yetilse ezel	Ezelden yazılmış olan ecel erişince, iyi veya kötü, her kes kara toprak olur.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6273	ilig aydı tengri bu künde naru manga birsü tevfik kılayın törü	Hükümdar: —Bugünden itibaren Tanrı bana tevfik versin de ben bu yolda hükümü yürüteyim — dedi.
6274	sözin kesti ilig özi amrulup yorıp çıktı ögdülmiş andın turup	Hükümdar durdu ve sözünü kesti; Öğdülmiş kalkıp, huzurdan çıktı.
6275	yime serdi kaç kün bu ögdülmişe sakınç kadgu birle yorıdı tuşa	Öğdülmiş yine bir kaç gün sabır etti; keder ve endişesini içine akıttı.
6276	sakınçın kadaşı üçün kadgurup sarıg kıldı mengzin özin sızgurup	Kardeşi için üzüntü içinde idi; gittikçe sarardı, kederden adetâ eridi.
6277	turup sernümedi kadaşı üçün yana bargusı keldi evre küçün	Fakat fazla tahammül edemedi; tekrar gidip, kardeşini görmek istedi.
6278	turup bardı ilig tapanı yorıp okıdı ilig bu köründi kirip	Kalkıp saraya gitti, hükümdarın daveti üzerine, huzura çıktı.
	ÖGDÜLMİŞ SU’ALİ İLİGKE	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA SUÂLİ
6279	ötündi iligke ayur men bu kün barayın kadaşım taparu yodun	Hükümdara mâruzâtta bulundu ve : — Ben bugün kardeşimi yoklamak üzere, onu ziyaret etmek istiyorum—dedi —
6280	negü erki hali köreyin anıng tirig bar mu erki kadaşım mening	Acaba ne hâldedir, onu bir göreyim; hayatta olup-olmadığını bir öğreneyim.
	İLİG CEVABI ÖGDÜLMİŞKE	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6281	ilig aydı barsa yaraglıg turur kadaşlık yakınlık ulaşu bolur	Hükümdar: — Gidersen, çok iyi edersin; kardeşlik ve yakınlık karşılıklı ziyaretler ile yerine getirilir — dedi —
6282	yon bar meningdin yime ök ayıt negü ol igin kör me könglin avıt	Git, benim tarafımdan da hatırını sor; hastalığına bak, nasıldır; kendisini teselli et.
6283	ilel tip turup çiktı andın yana evinge kelip tüşti aldı tına	Öğdülmiş "baş üstüne" diyerek, oradan kalkıp çıktı; evine gelip, bir az dinlendi.
6284	aş içgü yidi az yana at tutup kadaşı tapa bardı kadgu yutup	Bir az yedi, içti; tekrar atına binip, mahzûn mahzûn, kardeşinin bulunduğu yere doğru yola çıktı.
6285	yakın tegdi tüşti yorıp bardı ol kapugka tegip ündedi koldı yol	Yaklaşınca, atından inip, yayan yürüdü; kapıya gelip, seslendi ve girmek için izin istedi.