VIII. KİTAP SAHİBİ KENDİ ÖZRÜNÜ SÖYLER

192    Ey âlim hakîm, dileğim benden sonra geleceklere kalacak bir söz söylemek idi.
193    Anlayış karşı geldi ve: —İyice dikkat et; sözün yanlış olursa, sana zararı dokunur — dedi —
194    Halkın dili kötüdür, seni çekiştirir; insanın tabiati kıskançtır, etini yer.
195    Dikkatle bakınca, yüküm hafifledi; kendi-kendime : — Söyle, içindekileri dök — dedim.
196    Sebebini sorarsan, sana söyleyeyim; ey mert yiğit, sözümü dinle.
197    Bu yalnguk (insan) adı insana yanıldığı ( yangluk ) için verildi; yanılmak ( yangluk ) insan ( yalnguk ) için yaratıldı.
198    Sen bana yanılmayan bir kimse söyleyebilirmısin; ben sana yandan binlerce insan göstereyim.
199    Bilgi sahibi insanlar pek azdır; bilgisiz ise, çoktur; bil ki, anlayışsız insanlar çok; anlayışlılar ise, nâdirdir.
200    Bilgisiz bilgiliye dâima düşman olmuştur; bilgisiz bilgili ile her zaman mücâdele halindedir.
201    İnsandan insana çok fark vardır; bu fark bilgiden ileri gelir, sözüm buna dâirdir.
202    Bu sözümü bilgili için söyledim, bilgisizin dilini ben de bilemiyorum.
203    Benim bilgisiz ile hiç bir sözüm yoktur; ey bilgili, işte ben senin kulunum.
204    Sözümü sana söylemiş olduğum için, çekinerek, işte böyle senden özür diledim.
205    Sözü söyleyen yanılabilir ve şaşırır; anlayışlı isterse, bunu düzeltir ve tashih eder.
206    Söz, deve burnu gibi, yularlıdır; o, dişi deve boynu gibi, nereye çekilirse, oraya gider.
207    Sözü bilerek söyleyen çok kimse var; benim için sözü anlayan adanı azizdir.
208    Bütün iyilikler bilginin faydasıdır; bilgi ile göğe dahi yol bulunur.
209    Sen her sözünü bilgi ile söyle; her kesin bilgi ile büyük olduğunu bil.
210    Söz kara yere mâvî gökten indi; insan kendisine sözü ile değer verdirdi.
211    İnsan gönülü dibi olmayan bir deniz gibidir; bilgi onun dibinde yatan inciye benzer.
212    İnsan inciyi denizden çıkarmadıkça, o, ister inci olsun - ister' çakıl taşı, farketmez.
213    Kara toprak altındaki altın taştan farksızdır; oradan çıkınca, beylerin başında tuğ tokası olur.
214    Bilgili bilgisini dili ile meydana çıkarmazsa,- yıllarca yatsa bile, onun bilgisi muhitini aydınlatmaz.
215    Anlayış ve bilgi çok iyi şeydir; eğer bulursan, onları kullan ve uçup göğe çık.
216    Anlayış ve bilginin ne olduğunu bilen, bu memleket beyi ne der, dinle.
217    Dünyayı elde tutmak için, insan anlayışlı olmalıdır; halka hâkim olmak için ise, hem akıl, hem cesaret gerektir.
218    Dünyayı elinde tutan, onu anlayış ile tuttu; halka hükmeden, bu işi bilgi ile yaptı.
219    Adem'in dünyaya indiğinden beri iyi nizam dâima anlayışlı insanlar tarafından vaz'edilegelmiştir.
220    Hangi çağda olursa-olsun, bugüne kadar daha yüksek yer dâima bilgiliye kısmet olmuştur.
221    İnsanların kötüsü anlayış yolu ile asılır; halk arasında çıkan fitne bilgi ile bastırılır.
222    İşleri bu ikisi ile de halledemezsen, bilgiyi bırak, elini kılıca daya.
223    Halkı idare eden, hakîm ve âlim beyler bilgisizin işini kılıç ile halletmişlerdir.
224    Dünyayı elde tutmak için, insanin anlayışlı olması ve halkı itaat altına almak için de, bilgili bulunması elzemdir.
225    Bu ikisi bir kimsede toplanırsa, o tam insan olur; tam insan dünyanın bütün nimetlerine nail olur.
226    Sen her iki dünyayı arzu ediyorsan, bunun çâresi — iyilik yapmaktır.
227    Eğer kendin iyilik bulmak istiyorsan, yürü, iyilik et; başka söze ne hacet.
228    İnsan ebedî değildir, ebedî olan — onun adıdır; iyi kimselerin adı bunun için ebedî kalmıştır.
229    Kendin ebedî değilsin, adın ebedîdir; adın ebedî olursa, kendin de ebedî olursun.